Voorverkiezingen bij de Democraten: show-element domineert

Soms wordt er bij ons gesproken over de "veramerikanisering" van de politiek. In de voorverkiezing bij de Democraten wordt duidelijk wat daarmee bedoeld wordt. Enkele maanden geleden werd hier en daar nog eens gerefereerd aan een inhoudelijk punt in de campagne: het banenverlies in de industrie, de rol van de FTAA, de gezondheidszorg, de oorlog in Irak, … Sinds de voorverkiezingen zijn gestart, is het inhoudelijke zo goed als verdwenen. Zelfs in de zogenaamde ‘kwaliteitskranten’ als de New York Times en de Washington Post worden bladzijden vol geschreven over de perceptie, de vorm, de verpakking in plaats van iets zinnig te zeggen over de inhoud.

De massamedia spelen hierin een rol, maar het zijn natuurlijk hoofdzakelijk de Democratische kandidaten zelf die op dit moment het inhoudelijk debat niet aangaan. Integendeel de discussie gaat over het opvliegend karakter van Dean, over het Vietnam-verleden van Kerry. Er wordt aandacht besteed aan de toon van de toespraken, aan de rol van de vrouwen van de kandidaten, aan extraverbale communicatie van de kandidaten, aan de schoolresultaten van de kandidaten, aan alles wat kan ingebeeld worden behalve aan eventuele inhoudelijke meningsverschillen.

In realiteit zijn er weinig meningsverschillen op inhoudelijk vlak. De Democraten vormen sinds lang een partij van de ‘big business’ die al decennia de belangen van de Amerikaanse burgerij verdedigt. Het is onder Democratische presidenten geweest, o.a. Clinton, dat enkele van de zwaarste aanvallen op de beperkte welvaartstaat zijn doorgevoerd. Uiteindelijk zijn een aantal inhoudelijke stellingnames tijdens deze campagne hoofdzakelijk pogingen om in te spelen op wat vandaag populair is bij de meerderheid van Democraten. Op die manier krijgt elke kandidaat een bepaald imago, desnoods veranderen ze delen van hun persoonlijkheid tijdelijk, met de hulp van professionals, om dat imago ook effectief te verkrijgen. Zoals Wesley Clark: carrière gemaakt in het leger, opperbevelhebber geweest van de NAVO, voor de republikeinen gestemd tijdens de jaren ’80 en ’90, … vandaag moet hij zichzelf een zacht pacifistisch imago aanmeten. Dit heeft bij sommigen gepakt, zoals bij Michael Moore, die met de ogen open in de val is getrapt, maar bij de meeste Democraten pakt het niet.

Dean was er tijdens 2003 in geslaagd om vanuit het niets omhoog te schieten naar de nummer 1 in de opiniepeilingen. Hij deed dit door een juiste inschatting van de situatie. Hij speelde perfect in op het enorme ongenoegen onder de Democratische kiezers tegenover Bush en zijn beleid. Hij klonk radicaal, voerde een ‘grass-roots’ campagne via het internet en lokale netwerken. Maar zijn imago kreeg ook een aantal deuken, zoals we in vorige artikels reeds aanhaalden.

Na de tweede voorverkiezing, vorige dinsdag in New Hampshire, is de nieuwe ster John Kerry. Hij haalde 39% tegenover 26% voor Dean. De andere kandidaten: Clark, Edwards en Lieberman moeten op een klein mirakel hopen om opnieuw gelanceerd te raken in de campagne. Het lijkt er nu sterk op dat het tussen Kerry en Dean zal gaan.

De enorme voorsprong die Dean had opgebouwd op vlak van zijn apparaat, financiële middelen en steun van prominente Democraten is op 2 weken tijd verdwenen als sneeuw voor de zon. De veel geprezen financiële campagne van Dean raakt nu in de problemen. Kerry heeft geen probleem met geld, hij is zelf letterlijk multimiljardair nadat hij trouwde met een weduwe uit de Heinz (ketchup) familie, vandaar zijn bijnaam Ketchup Kerry. Officieel mag een kandidaat niet uit zijn eigen vermogen putten voor zijn campagne, maar dit valt makkelijk te omzeilen.

Kerry draait al lang mee in de Democratische partij. Hij was de eerste die zich kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen en lag voor de opkomst van Dean constant aan de leiding. Maar zijn steun voor de oorlog in Irak (een hele groep Democraten stemde in het Congres en de Senaat voor de oorlog) deed geen goed en werd door Dean heel sterk uitgespeeld. Maar de atmosfeer is op dit moment gekeerd ten voordele van Kerry.

"Dated Dean, Married Kerry"

Dit is de slogan die op badges prijkt van de Kerry campagne. Om duidelijk te maken dat velen overlopen van Dean naar Kerry. De hele discussie draait nu rond de vraag welke democraat het van Bush zal halen. En daarin scoort Kerry uitermate. Hij is de enige Democratische kandidaat die volgens de opiniepeilingen het nu reeds zou halen van Bush indien er morgen presidentsverkiezingen waren. Kerry zou dan 48% halen en Bush 46%. Bij alle andere democraten is er een gelijke stand of wint Bush. Het Vietnam-verleden van Kerry dat veelvuldig aan bod komt in de campagne speelt hier zeker een rol.

Het campagneteam rond Kerry is er in geslaagd om een beeld te creëren van de heldhaftige Kerry die in Vietnam 5 keer gewond raakte, zijn land diende en nadien bij zijn terugkeer verbitterd over zijn ervaringen een leider werd van de Vietnam-veteranen tegen de oorlog. Collega-militairen werden voor televisie gehaald om te vertellen hoe Kerry hun leven redde, oude beelden van Kerry die medailles ontving, … Dit imago staat natuurlijk in sterk contrast met deze van Bush inzake Vietnam. Bush jr. heeft er toen alles aan gedaan om aan Vietnam te ontsnappen. Dit staat niet enkel gedocumenteerd in het boek Stupid White Men van Michael Moore, maar is sindsdien in onderzoeken door verschillende kranten bevestigd.

Dit maakt van Kerry de kandidaat die overtuigend de eerste twee voorverkiezingen won. Hij begint nu Bush uit de dagen om het voordeel dat hij heeft op de andere kandidaten volop te benutten. Hij refereert in speeches nu dikwijls aan uitspraken van Bush. Hij gebruikt in elke speech de uitspraak "Bring it on" en laat ook zijn publiek die zin zeggen, om duidelijk te maken dat hij klaar is voor de strijd met Bush. Daarmee verwijst hij naar de uitspraak van Bush wanneer journalisten hem vorig jaar vroegen of Irak niet de verzamelplaats van anti-Amerikaanse terroristen zou worden en hij antwoordde: "Bring em on". Dit werd heel sterk tegen Bush gebruikt als een voorbeeld van gebrek aan respect voor de Amerikaanse soldaten in Irak.

Na zijn overwinning in New Hampshire deed Kerry er nog een schepje bovenop: "Bush heeft de meest arrogante en verkeerde campagne geleid op buitenlandse zaken in de moderne geschiedenis van de mensheid. En we zullen hem daarvoor verantwoording laten afleggen. Sta me bij in deze campagne en we zullen het Witte Huis opnieuw innemen en George Bush terugzenden naar Texas. Dan zullen we de wereld vertellen: mission accomplished!" (waarna de zaal een stormachtig applaus brengt). Op deze manier verwijst Kerry naar de landing van Bush op het vliegdekschip Abraham Lincoln op 1 mei waar hij het einde van de oorlog aankondigde met op de achtergrond een groot spandoek met de slogan: "Mission Accomplished". Het is al vele malen herhaald, ook in de VS, dat sinds die dag meer Amerikaanse slachtoffers gevallen zijn dan tijdens de oorlog en dat de stabiliteit in Irak ver te zoeken is. Kerry, die wordt voorgesteld als de uitdager van Bush, neemt op die manier de handschoen op en het zal heel moeilijk zijn voor Dean om die sfeer te keren.

Maar de komende weken kunnen er natuurlijk gebeurtenissen roet in het eten gooien. Gebeurtenissen in Irak kunnen de Democraten er misschien aan herinneren dat Kerry voor de oorlog stemde. Nu fulmineert hij wel tegen Bush, maar op dat moment steunde hij Bush. Dit en zijn imago van rijkeluiszoontje kunnen hem eventueel nog zuur opbreken. Maar tegelijkertijd heeft hij een zeer sterke campagne opgebouwd die volgende week voor haar grote test staat.

Op dinsdag 3 februari zullen 7 staten hun voorverkiezingen houden, voor het eerst enkele grotere staten in het Zuiden en het Westen. Het valt af te wachten hoe sterk de verschillende campagnes zullen scoren in de komende week. Of Dean zijn tweede plaats in New Hampshire kan gebruiken om zijn campagne opnieuw te lanceren. Daarna volgt op 2 maart de echte test, wanneer 10 staten zullen stemmen waaronder de grootste en belangrijkste: New York en Californië.

Linkse uitdager voor de Democraten?

Ondertussen blijft het afwachten of Ralph Nader zal deelnemen aan de presidentsverkiezingen. Op dit moment voert hij een précampagne waar hij een inschatting wil maken van welke steun hij zou kunnen krijgen voor een presidentskandidatuur. Voor info kan je terecht op zijn website: www.naderexplore04.org

Eerdere artikels:

• Kerry wint eerste voorverkiezing
• VS: welke oppositie tegen Bush?
• VS: zijn de democraten een "minder kwaad" dan Bush?
• Dossier: 2 jaar na 11 september