60 jaar Verenigde Naties: 60 jaar van mislukking

De Verenigde Naties viert dit jaar haar 60ste verjaardag, maar wordt net nu getroffen door corruptieschandalen en de beschuldiging dat ze niet in staat was om oorlogen tegen te houden. De VN verenigt 191 landen rond haar zogenaamde doelstelling om “internationale veiligheid te behouden, vriendschappelijke relaties tussen landen te ontwikkelen en samen te werken rond problemen en om de mensenrechten te verdedigen.” Maar wat is de rol van deze instelling? Waar staat de VN voor?

Paula Mitchell

In juni 1945 kwamen vertegenwoordigers van 50 landen samen om het programma van de Verenigde Naties op te maken. De VN ontstond officieel op 24 oktober 1945, met 51 lidstaten.

De belangrijkste machten willen een gecontroleerde vorm van internationale samenwerking om hun dominantie te verzekeren en tegelijk te vermijden. De grootste machten willen tevens vermijden dat oorlogen uitbreken die leiden tot een grootschalige vernietiging van rijkdom en levens.

De voorloper van de Verenigde Naties was de Liga van Naties, een instelling opgericht in 1919, die haar failliet bewees met haar falen om de Tweede Wereldoorlog tegen te houden.

Is de VN onafhankelijk?

Heel wat mensen, waaronder ook linkse figuren, zien de VN als een onafhankelijk orgaan dat boven de belangen van de verschillende landen staat. Sommigen hadden zelfs illusies in een mogelijke VN-interventie in Afghanistan of Irak als alternatief op de militaire invasie door de VS.

Alhoewel de VN aanvankelijk werd gedomineerd door de ‘koude oorlog’ en de tegenstellingen tussen het Oostblok en de VS, was het van bij het begin een instrument voor het imperialisme. Het recht om te bezitten of handel te drijven, staat centraal in het document over de mensenrechten.

Nu het kapitalisme hersteld werd in de Sovjetunie en ook China steeds meer kapitalistisch wordt, zien we dat de VN wordt gedomineerd door de enige supermacht, de Verenigde Staten, en bijgevolg ook door de belangen van de multinationals die worden verdedigd door de VS. De VS gebruikt de VN waar het nuttig is, en negeert het waar nodig. Als de VN probeert om de VS tegen te werken, bijvoorbeeld door tegen de oorlog in Irak te stemmen, wordt het gewoon genegeerd.

Vredestroepen

Sinds de oprichting van de VN waren er meer oorlogen dan ooit voordien in de geschiedenis. Zowat overal ter wereld was er oorlog – in Afrika, het Midden-Oosten, Azië en zelfs in Europa (ex-Joegoslavië).

De beperkingen van de VN kwamen tot uiting in het feit dat er meer dan 50 resoluties werden gestemd tegen de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden, maar door het Amerikaanse veto in de Veiligheidsraad werden die resoluties telkens tegengehouden. Algemeen-secretaris Kofi Annan kreeg de Nobelprijs voor de Vrede vlak voor 11 september 2001. Sindsdien slaagde de VN er niet in om de oorlogen in Afghanistan en Irak tegen te houden.

De VN is momenteel betrokken in 15 "vredesmissies" in heel de wereld. Ze staat vooral bekend omwille van desastreuze operaties zoals in Rwanda of het vroegere Joegoslavië. Daar kwamen duizenden mensen om terwijl de VN-troepen erop keken.

Mensenrechten

Na de gruwel van de Tweede Wereldoorlog vormden de mensenrechten een belangrijk thema. De Verklaring van de rechten van de Mens (1948) omvat het recht om te leven, vrijheid van beweging, vrijheid van opinie en meningsuiting,… Het verbiedt martelpraktijken en onmenselijke behandelingen. Het komt op voor het "recht van alle volken om volledig en vrij gebruik te maken van hun natuurlijke rijkdommen en bronnen."

Maar de helft van de wereldbevolking leeft in armoede, meer dan 1 miljard mensen heeft minder dan 1 dollar per dag. Er zijn zowat 15 miljoen vluchtelingen en nog eens 20 miljoen mensen die in hun eigen land op de vlucht zijn. De vrijheid om te gaan waar men wil, wordt de honderdduizenden mensen ontnomen die gedeporteerd worden vanuit landen in heel de wereld.

Volgens het dagblad ‘The Independent’ is er quasi geen enkel deel van de wereld waar er geen extreme inbreuken zijn op de mensenrechten, waarbij dit gaat van mishandeling door de politie tot extra-juridische executies.

Zo werd al gewezen op de martelingen en onmenselijke behandeling van gevangenen in Amerikaanse gevangenissen in Abu Ghraib of Guantanamo Bay. Recent werd nog bekend hoe de CIA ‘terroristen’ ontvoert en gevangen zet in gevangenissen in landen als Syrië of Egypte, waar ze worden gemarteld. De VS blijft zich bovendien verzetten tegen een Internationaal Strafhof waar dit soort praktijken zou kunnen worden aangekaart.

De Verklaring van de Rechten van het Kind (1959) is net zoals veel andere VN-verklaringen een tekst waarin wordt ingegaan tegen de uitbuiting en het misbruik van kinderen. Er staan mooie woorden in over de noodzaak van onderwijs en sociale zekerheid. Maar in werkelijkheid zien we dat 80% van de vluchtelingen op wereldvlak vrouwen en kçinderen zijn. Enkel in de VS zijn er al meer dan 300.000 kinderen in de prostitutie actief, en dat is dan het rijkste land ter wereld! Er zijn meer dan 300.000 kindsoldaten, waarvan een derde in Afrika.

Humanitaire hulp

De VN beweert dat humanitaire hulp één van haar belangrijkste taken is. Dit jaar alleen al werd aangetoond hoe lachwekkend die stelling is. Er kwam deze zomer een nieuw VN Noodfonds voor natuurlijke rampen. Er werd gesteld dat er een jaarlijks budget van 440 miljoen euro zou worden vrijgemaakt. Enkele dagen na de beslissing over het Noodfonds vielen er meer dan 1.000 doden en werden tal van mensen dakloos na de orkaan Katrina in New Orleans. De VS-regering slaagde er niet in om een degelijk antwoord te bieden op die natuurramp. Eenzelfde falen zagen we bij de aardbeving in Pakistan en Kasjmir. Het aantal doden daar is veel groter noodzakelijk door een gebrek aan middelen voor de hulpverlening. Er werd slechts zo’n 135 miljoen euro opgehaald, terwijl er volgens de VN minstens 480 miljoen nodig is.

Van waar komt dit falen?

De VN is in essentie een kapitalistische instelling. De kleinere landen mogen zoveel protesteren als ze willen om hun autoriteit te versterken, de VN blijft echter afhankelijk van de grote imperialistische machten en de belangen van de multinationals die door deze machten worden verdedigd.

Dit komt tot uiting in de zwakheid van organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (een onderdeel van de VN), dat onder meer moet toezien op de verspreiding van essentiële geneesmiddelen. Die instelling is er niet in geslaagd om in te gaan tegen de winsthonger van farmaceutische multinationals, bijvoorbeeld als het er op aankomt om geneesmiddelen te voorzien voor de 40 miljoen mensen die HIV en Aids hebben.

Twee van de “autonome organisaties” van de VN zijn de Wereldbank en het IMF. Beide instellingen zijn direct verantwoordelijk voor een derde van de schulden van de armste landen in de wereld. Ze blijven aandringen op economische programma’s met grootschalige privatiseringen, het beperken van de overheidsmiddelen voor openbare diensten, en voor het openen van de markten voor multinationals.

De VN is zelf niet immuun voor de meer dubieuze methoden van het kapitalisme. Dit werd recent aangetoond met het schandaal rond het VN programma “Olie voor voedsel” in Irak. Meer dan 2.200 bedrijven die betrokken waren bij dit programma, hebben zowat 1,8 miljard dollar smeergeld betaald aan het regime van Saddam. Er zijn nu bovendien nieuwe beschuldigingen van misbruiken bij het toewijzen van VN-contracten aan het bedrijf Compass.

Top naar aanleiding van de 60ste verjaardag

In september namen leiders vna 150 landen deel aan een top naar aanleiding van de 60ste verjaardag van de VN. De top was aanvankelijk georganiseerd om na te gaan wat de vooruitgang was op het vlak van de ‘milleniumdoelstellingen’, de beloften die vijf jaar geleden werden gemaakt om iets te doen aan de wereldwijde armoede. In plaats van discussies daarover, werd vooral gesproken over de zogenaamde oorlog tegen het terrorisme en de pogingen van de kleinere landen om meer macht te krijgen in de VN Veiligheidsraad.

De vertegenwoordigers van de regimes in India en Zuid-Afrika riepen op voor een hervorming van de VN Veiligheidsraad als antwoord op het “enorme machtsonevenwicht". De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki gaf kritiek op de "rijke en machtige landen" omdat ze iedere hervorming tegenhielden. Het is echter een feit dat de "rijke en machtige landen" niet de bedoeling hebben om hun invloed te beperken.

Er werd ingegaan tegen het falen om fundamentele zaken als de armoede, nucleaire wapens of het milieu te behandelen. De doelstellingen rond die thema’s werden verder verwaterd. Het was pas na heel wat lobbywerk dat de VS toegaf dat de milleniumdoelstellingen mochten vermeld worden in de uiteindelijke verklaring.

De VN verklaarde evenwel dat het ervoor zal zorgen dat de wereld zal worden "verbeterd". Kofi Annan roept op om de VN te hervormen en stelde: "Het leven van miljoenen mensen en de hoop van miljarden mensen is gevestigd op de beloftes van de wereldleiders om in te gaan tegen armoede, ziekte en ongelijkheid."

Die hoop zal alvast niet bewerkstelligd worden door een hervorming van de VN. De kapitalistische belangen leiden ertoe dat miljarden mensen worden uitgebuit omwille van de winsten van enkelen. Het opbreken van ‘vriendschappelijke relaties’ die plaats maken voor handelsoorlogen of echte oorlogen, is onvermijdelijk in een wereld waar enkel de winsten, de macht en het prestige van tel zijn.

Het leven van miljoenen mensen en de hoop van miljarden mensen, kan enkel aan bod komen indien die miljarden mensen hun eigen lot in handen nemen. Socialisten zijn voorstander van internationale samenwerking – het delen van middelen, technologie en kennis op een grote schaal. Dat is echter onmogelijk indien de rijkdom en de middelen in de samenleving op een ondemocratische wijze worden gecontroleerd door een kleine minderheid. Indien de arbeiders en hun gezinnen daar democratisch over zouden kunnen beslissen, zou de basis gelegd worden voor een echte internationale samenwerking met het oog op vrijheid, veiligheid en vooruitgang voor iedereen.