Establishment zit gevangen in eigen crisis

Artikel door Baptiste uit de juni-editie van ‘De Linkse Socialist’

De Europese Centrale Bank besliste recent om de richtinggevende rentevoet van 0,75% te laten zakken tot 0,50%. Dat betekent dat de geldkraan voor de bankensector in de eurozone verder wordt open gedraaid. Zal het leiden tot een economisch herstel ?

De ECB hield meer dan een jaar vast aan een rentevoet van 0,75%. In tegenstelling tot de Amerikaanse collega’s van de FED voerde de ECB geen verdere daling door. In de VS is er sinds 2009 een richtinggevende rentevoet tussen 0% en 0,25%, of het technisch laagst mogelijke niveau. Het betekent dat geld lenen bijzonder goedkoop is, wat bedrijven moet aanzetten om te lenen en te investeren.

De FED gebruikte wel meer ‘onconventionele’ maatregelen zoals quantitative easing, de moderne versie van ‘geld bijdrukken’. Dit gebeurde door met de FED financieel waardepapier op te kopen dat als gevolg van de crisis eigenlijk niets meer waard was. Er werden dus massaal waardeloze papieren gewisseld voor echt geld dat in de economie terecht kwam. Sinds 2009 waren er inmiddels drie rondes van dergelijke ‘quantitative easing’.

Bye bye stagflatie, welkom onconventionele maatregelen?

De reden waarom de ECB weigerde om de rentevoet verder te laten dalen en de ‘financiële bazooka’ boven te halen, was vooral de angst voor inflatie. Die vrees wordt nu door de economen van de ECB opzij geschoven. Het besparingsbeleid in de eurozone heeft al dergelijke verregaande gevolgen voor de gewone bevolking dat die niet in staat zijn om de consumptie te vergroten en de bedrijven stellen bijgevolg investeringen uit. De geldcirculatie in de ‘reële economie’ blijft dus op een bijzonder laag pitje draaien, ondanks de verlaging van de rentevoeten.

De ECB veranderde dan ook het geweer van schouder. In december 2012 werd al een voorproefje gegeven van een ‘onconventionele’ maatregel. Toen werd een onbeperkt inkoopprogramma voor staatsobligaties goedgekeurd om de speculatie tegen de zogenaamde PIGS-landen (Portugal, Italië, Griekenland en Spanje) te stoppen. En sindsdien volgde dus de beslissing om de richtinggevende rentevoet te verlagen tot 0,5% en dat minstens tot in juli 2014. Het idee daarachter is dat er een verlaging is tot er een economisch herstel komt, de economen van de ECB voorzien immers een stagnatie in de eurozone tot in de zomer van 2014.

Waarvoor zal het geld dienen?

De koerswijziging van de ECB wijst op de diepe economische impasse waar het kapitalisme in zit. De meest ernstige economen en analisten weten ook dat de particuliere consumptie niet zal aantrekken en dat bedrijven hun investeren hierdoor uitstellen. De meest vooruitziende kapitalistische leiders hadden nooit de illusie dat ze hun eigen overproductiecrisis konden oplossen. In het beste geval kon die crisis uitgesteld worden, met behulp van een scherpe toename van krediet bijvoorbeeld. Vandaag is zelfs dat, gezien de staat van het kapitalisme, een te hoog gegrepen ambitie.

Waarom worden de financiële geldkranen dan wat verder open gezet, waarvoor moet dat geld dienen? Sinds de aankondiging van de ECB merkten heel wat analisten op dat deze liquiditeiten een bestaande tendens versterken: de speculatie en de ontwikkeling van een cashberg voor de miljardairs van de financiële holdings en multinationals. Dezelfde superrijken die aan de basis lagen van de financiële catastrofe die in 2007 losbarstte…

Bezuinigingen voor ons, recorddividenden voor hen

Het leek de ironie van het lot te zijn. Op bijna hetzelfde ogenblik dat de ECB haar koerswijziging bekend maakte, werden de economische berichten in de media gedomineerd door een ander feit. Met name de beslissing van Apple om haar aandeelhouders in de periode tot eind 2015 een totaal bedrag van 100 miljard dollar uit te keren… Dat is een fenomenaal groot bedrag, bijna een derde van het bruto binnenlands product van België. Het is een nooit gezien dividend voor de aandeelhouders. Dat schandaal ging samen met een ander, zo werd bekend dat Apple 148 miljard dollar van haar liquiditeiten van zowat 200 miljard dollar in belastingparadijzen heeft geparkeerd. Om de aandeelhouders vet te mesten, zou dus daar een flinke hap uit genomen worden? Niet bepaald. Apple besliste om de geldberg in de belastingparadijzen onaangeraakt te laten en een lening aan te gaan om de aandeelhouders te verwennen. Met een rentevoet die tegen de 0% aanleunt, is dat immers goedkoper.

De strategie van Apple wordt ook gedeeld door andere multinationals. Er wordt van de erg lage rentevoet geprofiteerd om eigenlijk gratis te lenen, de aandeelhouders hiermee te verwennen, de off-shore rekeningen in belastingparadijzen te spijzen en vervolgens te wachten op een fiscale amnestie om een deel terug te brengen. Deze praktijk heeft een dergelijke omvang aangenomen dat de economen van de FED hebben berekend hoeveel zo’n fiscale amnestie kan opbrengen: 90 miljard dollar.

“Besparingen als gevolg van de speculatie op de schulden…”

Een neveneffect van de opkoop van staatsobligaties door de ECB en de daling van de richtinggevende rentevoeten, is een tijdelijke verlichting van de rente die de lidstaten van de eurozone moeten betalen op hun overheidsschulden. De rentevoet voor Belgische obligaties op tien jaar is gedaald tot 1,9%, een historisch laag niveau. Minder dan anderhalf jaar geleden stond het nog op 5,9%, een hoogterecord in België sinds de invoering van de euro. De snelle overgang van een record langs de ene kant naar een record langs de andere kant is veelzeggend voor de speculatieve hysterie… De afgelopen jaren hebben alle regeringen in de eurozone ons uitgelegd dat ze wel een besparingsbeleid moesten voeren. Ze hadden immers geen keuze want de hoge rentevoeten voor de overheidsschulden maakten besparingsoperaties noodzakelijk. Als we de logica van toen nu zouden hanteren, zou een besparingsbeleid dus niet langer noodzakelijk zijn?

Dat is een misrekening. De klassenoorlog blijft overal in Europa doorgaan en de neoliberale regeringen houden vast aan hun besparingsplannen. Zo was er in België eerst een begroting met een besparingsoperatie van 3 miljard euro in 2013, gevolgd door een eerste begrotingsaanpassing van 2,8 miljard euro in maart en in juli komt er wellicht een nieuwe aanpassing voor nog eens 500 miljoen euro.

Strijden voor onze toekomst, strijden voor socialisme

De hypocrisie toont eens te meer aan dat de regeringen en de gevestigde partijen vol overtuiging aan de andere kant van de barricaden staan, aan de kant van de kapitalisten. We moeten het verzet tegen dit systeem zonder toekomst organiseren. LSP komt op voor een socialistische samenleving waarin de economie onder democratische controle van de bevolking wordt geplaatst en waar de economische keuzes worden bepaald door de behoeften van iedereen en niet door de winsthonger van een minderheid.