“Gevangen in de koplampen van de aankomende vrachtwagen”

“Gevangen in de koplampen van de aankomende vrachtwagen”

Eerst was er sprake van enkele rotte appels, nadien bleken er amper ‘goede’ leerlingen in de klas te zitten. De Eurocrisis slaat niet enkel in het zuiden van het continent toe, maar ook in landen die tot de kern van de EU werden gerekend. De krimp van de Nederlandse economie bevestigt dit en ook Duitsland wordt niet gespaard. Voor ratingbureau Moody’s was Finland eind juli het enige euroland waarvan de kredietwaardigheid niet was aangetast. De beste leerling van de Europese klas was in het tweede kwartaal van 2012 goed voor een weinig verbluffende negatieve groei van -1%.

Artikel door Geert Cool uit de septembereditie van ‘De Linkse Socialist’

Terwijl zowat de volledige Europese economie aan het sputteren is, komen de financiële markten en hun instellingen niet verder dan de roep naar nog meer besparingen en strikte begrotingen. Als blijkt dat de klas enkel ‘slechte’ leerlingen telt, worden niet de pedagogische methoden of de leerstof in vraag gesteld. Neen, met wat extra discipline moeten de nationale regering de besparingsprogramma’s maar geslikt zien te krijgen. Dat gaat steeds moeilijker, de politici krijgen hun slechtnieuwsshow steeds moeilijker verkocht.

Na tal van reddingsplannen: Europese werkloosheid met 55% gestegen

Na opeenvolgende ‘reddingsplannen’ en bijzonder harde besparingen, staat Griekenland nog steeds aan de rand van het bankroet. Andere landen riepen enkele maanden geleden nog dat zij Griekenland niet waren. Vandaag glijden Spanje, Italië, Portugal, Cyprus,… naar het Griekse scenario af. De eurocrisis trekt ook naar het noorden van het continent. In het tweede kwartaal van 2012 kenden zowel de 17 eurozonelanden als de 27 EU-lidstaten een negatieve economische groei van -0,2%.

De sociale gevolgen zijn rampzalig. In juni zaten 5,472 miljoen Europese jongeren zonder werk, de percentages van jongerenwerkloosheid lopen op tot 52,8% in Griekenland en 52,7% in Spanje. In Spanje waren er eind juni in totaal 5,7 miljoen werklozen, 24,6% van de actieve bevolking. In een regio als Andalusië loopt dat op tot 33,9%. Sinds het begin van de crisis in 2008 zijn er in de EU maar liefst negen miljoen werklozen bijgekomen, van 16 tot 25 miljoen of een stijging met 55% sinds begin 2008.

Een uitweg hebben de kapitalisten niet. Ook over de toekomst van de euro en de EU blijven de Europese leiders verdeeld. De tegenstelling tussen de verschillende nationale belangen van de lidstaten en de gemeenschappelijke munt komt scherper naar voor in een periode van crisis. Pogingen om via de ECB de pil te verzachten met de mogelijkheid van het opkopen van overheidsobligaties onder strikte voorwaarden veranderen niets aan de onderliggende problemen. Waar Merkel harde voorwaarden wil opleggen, willen Hollande en co Griekenland en andere landen iets meer tijd geven om uiteindelijk hetzelfde besparingsbeleid te voeren.

Zelfs de directeur-generaal van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) waarschuwde eind mei voor het gevaar van sociale explosies als gevolg van het besparingsbeleid. “De besparingen leiden tot economische stagnatie, jobverliezen, verminderde bescherming en een enorme menselijke tol, het ondermijnt de sociale waarden waarin Europa pionier was. Terwijl zonder succes wordt geprobeerd om de overheidsschulden te beperken, wordt een sociale schuld opgebouwd die zal betaald moeten worden.”

Als paniek rationeel wordt

Stilaan groeit het besef dat een opbreken van de eurozone mogelijk is. Vandaag is een nipte meerderheid van de Duitsers voorstander van een terugkeer naar de Duitse mark. Zullen de kapitalisten een chaotisch opbreken van de eurozone kunnen vermijden? Momenteel gaan analisten ervan uit dat het opbreken van de eurozone duurder zou zijn dan de pogingen om de zone bij elkaar te houden. Maar het is niet uitgesloten dat daar verandering in komt en dat sterkere landen zoals Duitsland gaan voor een Grexit waarbij Griekenland uit de eurozone wordt gezet. Dat kan snel leiden tot speculatie over het lot van Spanje en andere landen.

JPMorgan-hoofdstrateeg Jan Loeys verklaarde deze zomer in De Tijd over Griekenland: “De huidige besparingspolitiek daar werkt gewoon niet. Nochtans heeft Athene meer gedaan dan veel mensen denken.” Samen met anderen pleit Loeys voor een budgettaire unie, wat op een ogenblik van botsende nationale belangen niet waarschijnlijk is. De totstandkoming van de euro was enkel mogelijk op basis van de periode van economische groei. Vandaag is een uiteenvallen van de eurozone in haar huidige vorm onvermijdelijk. In afwachting daarvan leven “beleggers binnen de muntunie in een staat van ontkenning”, aldus Loeys. “Ze zitten als het ware gevangen in de koplampen van de aankomende vrachtwagen. Men beseft gewoon niet hoe erg het is.”

Ook Martin Wolf van de Financial Times weet het niet meer. “Wat zou er gebeuren als een land de eurozone verlaat? Niemand weet het. Zou zelfs Duitsland een exit overwegen? Niemand weet het. Wat is de strategie op lange termijn om uit de crisis te geraken? Niemand weet het. Met dergelijke mate van onzekerheid wordt paniek helaas rationeel… Voorheen begreep ik nooit echt hoe het mogelijk was wat in de jaren 1930 gebeurde. Nu begrijp ik dat wel.”

Is een uiteenvallen van de eurozone onmogelijk? Propaganda zal niet volstaan om de tegenstellingen die tot het effectief opbreken van de eurozone leiden weg te werken. Er zijn al eerder unies opgebroken, denk maar aan de Sovjetunie vanaf 1989. Iedere poging om de eurozone overeind te houden door de crisis te onderstutten, is tot falen gedoemd omdat geen enkele macht daar economisch toe in staat is.

Is besparen de enige optie?

Pogingen van onder meer de Franse president Hollande om een trager besparingsritme te koppelen aan symbolische maatregelen tegen de rijksten, lijken amper zoden aan de dijk te brengen. Tegenover de 8.000 ontslagen bij PSA Peugeot Citroën kwam de regering niet verder dan voorstellen van extra subsidies voor groene auto’s en innovatie. De verhoging van het leefloon met 2% (22 euro per maand) zal niet tot een economische heropleving leiden als er niets wordt gedaan aan de massale afdankingen, sinds 2007 gingen 600.000 Franse jobs verloren. Van de 60.000 beloofde extra jobs in het onderwijs, zal Hollande er dit jaar 280 realiseren. Tegelijk worden twee op de drie ambtenaren die op pensioen gaan niet vervangen.

De arbeidersbeweging mag zich niet laten vangen aan het waanidee van gezapiger besparen. Het besparingsbeleid op zich ondermijnt onze levensstandaard. Nochtans zijn er middelen. De grote bedrijven stapelen grote bergen cash op die ze weigeren te investeren in reële productie omdat het onvoldoende winsten zou opleveren. In de eurozone beschikken de niet-financiële bedrijven over een cashreserve van meer dan 2.000 miljard euro. Het is niet verwonderlijk dat een kleine groep van superrijken eind 2010 minstens 17.000 miljard euro op geheime rekeningen in belastingparadijzen had staan.

Waarom zouden wij inleveren op onze levensstandaard terwijl er middelen genoeg zijn bij de superrijken? Een vermogensbelasting en andere herverdelende maatregelen zijn nuttige eisen, maar zijn weinig efficiënt als niet tegelijk de private eigendom van de sleutelsectoren van de economie in vraag wordt gesteld. Door de sleutels van de economie in handen van winsthongerige kapitalisten te laten, zullen er geen grootschalige investeringen in maatschappelijk nuttige productie komen. Daarom pleiten wij voor de nationalisatie onder arbeiderscontrole en -beheer van de sleutelsectoren zoals de financiële sector, energie,… We willen ons niet beperken tot wat kruimels of een een groter stuk van de taart, we willen de volledige bakkerij!

Zoals Lenin in 1917 al stelde: “De banken zijn, zoals bekend, centra van het moderne economische leven, de belangrijkste zenuwknopen van het gehele kapitalistische systeem van de volkshuishouding. Van een ‘regulering van het economische leven’ spreken en de kwestie van het nationaliseren van de banken omzeilen, betekent ofwel het aan de dag leggen van een krasse onwetendheid ofwel het bedriegen van het ‘gewone volk’ met hoogdravende frasen en aanlokkelijke beloften, die men al bij voorbaat niet van plan is te houden.”