Na 527 dagen bereikte de politieke crisis in ons land een nieuw hoogtepunt. Net toen iedereen een ‘landing’ verwachtte, trok Di Rupo terug naar de koning. De discussie over de begroting leidde tot een confrontatie met de Open VLD van Alexander De Croo, voor wie het voorgestelde harde besparingsbeleid niet ver genoeg gaat. Is dit het einde van de regeringsvorming of een dramatische opstap naar een compromis?
Internationaal wordt steeds meer duidelijk dat de burgerij niet in staat is om haar crisis te beheren. Politieke onstabiliteit is stilaan een globaal fenomeen. Tal van Europese regeringen moesten aftreden, in het zuiden van Europa werden technocratische regimes op ondemocratische wijze opgelegd en ook in de VS is er een politieke crisis waarbij Republikeinen en Democraten voor een andere beleidsoptie staan. De Republikeinen willen meteen hard snoeien, terwijl de Democraten dezelfde besparingen op een iets trager ritme willen doorvoeren.
Hard besparingsbeleid
Di Rupo heeft er alles aan gedaan om zichzelf als kandidaat-premier te positioneren. De grote verschillen tussen zijn voorstellen tonen aan dat hij alle mogelijke neoliberale evenwichten heeft onderzocht en voorgesteld.
Daarbij is hij van 25% besparingen naar 41% gegaan: van 2,3 miljard naar 4,3 miljard. Concreet stelt hij volgende besparingen voor:
- 2,3 miljard op de ziekteverzekering
- 337 miljoen structurele hervormingen (onder meer door het verlengen van de wachttijd en een aanval op de werkloosheidsuitkeringen)
- 281 miljoen bij de kabinetten
- 253 miljoen bij de NMBS
- 140 miljoen in het beheer van de sociale zekerheid
- 71 miljoen bij de werking van de administratie.
Onder liberale druk is de voorgestelde besparingsoperatie in de ziekteverzekering verdubbeld. Eveneens is de afgelopen week plots een nieuwe besparingsoperatie bij de NMBS op de tafel verschenen. Langs de andere kant is de voorgestelde vermogensbelasting zo goed als van tafel: van de 500 miljoen euro in de nota Di Rupo blijft nog 150 miljoen over (en even stelde Di Rupo zelfs voor om de vermogensbelasting volledig te laten vallen). De extra taks op bedrijfswagens is van 500 miljoen naar 200 miljoen gegaan. Ook de aftopping van de notionele intrestaftrek is zowat gehalveerd: van 1,4 miljard in de nota Di Rupo tot 857 miljoen in het voorstel van afgelopen weekend.
De voorgestelde maatregelen zouden hard aankomen bij die lagen die de afgelopen decennia al het hardste hebben geleden onder het neoliberale beleid van verarming van de armsten om de concentratie van rijkdom bij de 1% rijksten te financieren. De besparingen op de ziekteverzekering zullen pijn doen. De ‘structurele hervormingen’ treffen vooral oudere werknemers en werklozen. Zo wordt voorgesteld om de wachttijd van jongeren die geen werk vinden van 9 naar 12 maanden te verlengen, de werkloosheidsuitkering zou niet na zes maar al na drie maanden sterk afnemen, de minimale pensioenleeftijd zou van 60 naar 62 jaar gaan, voor brugpensioen zou een loopbaan van 40 jaar noodzakelijk zijn.
Deze maatregelen gaan voor Open VLD niet ver genoeg. De Vlaamse liberalen leken de lat telkenmale hoger te leggen (vanuit het standpunt van de levensstandaard van de gewone werkenden en uitkeringstrekkers “lager”). Open VLD bleef aandringen op het uitvoeren van de zes aanbevelingen van de Europese Commissie en meer bepaald werd gehamerd op het herbekijken van de indexering van de lonen. Verder willen de liberalen dat de pensioenleeftijd sneller wordt opgetrokken en dat de werkloosheidsuitkering nog meer wordt beperkt.
Verzet tegen besparingsbeleid
De afgelopen weken begonnen de vakbonden met de organisatie van het verzet tegen de plannen voor het besparingsbeleid. Op de militantenconcentratie van 15 november werd de betoging van 2 december tegen het besparingsbeleid aangekondigd.
Er was ook de opmerkelijke oproep van Nico Cué, voorzitter van de Franstalige metaalcentrale van het ABVV: “Als de voorgestelde begrotingsmaatregelen onevenwichtig zijn, en we denken dat dit effectief het geval zal zijn, dan moeten we naar een algemene staking gaan. Op het volgende federale comité van het ABVV op 6 december zullen we met de metallo’s van Wallonië en Brussel een actieplan voorstellen met een algemene 24-urenstaking in januari. De strijd zal hard en lang zijn. We stellen daarom voor om in opgaande lijn te gaan met een 48-urenstaking in april en een 72-urenstaking in juni. Dat betekent dat we een harde confrontatie aangaan met de regering die wellicht zal worden geleid door Elio Di Rupo.”
De PS en Di Rupo stellen het voor alsof zij een politiek van het ‘mindere’ kwaad vormen. Hun argument is dat het met de liberalen nog erger zou zijn. De voorstellen van Di Rupo gaan nochtans wel bijzonder ver in de aanvallen op de arbeiders en hun gezinnen. Zou Di Rupo zonder de aangekondigde vakbondsprotesten nog verder gegaan zijn om tot een regering-Di Rupo op basis van het VLD-programma te komen?
Over de kortsluiting tussen PS en Open VLD, verklaarde Herman De Croo in De Tijd: “De PS vindt blijkbaar dat iedereen nu moet plooien. Ik hoop dat formateur Di Rupo dat doet om de eigen troepen in het gelid te kunnen houden, en niet om de liberalen onder druk te zetten.” De Croo senior merkt terecht op dat de discussie niet beperkt is tot harde besparingen versus nog hardere besparingen, maar dat er ook een antibesparingsverzet bestaat.
En nu?
Veel keuze hebben de onderhandelende partijen niet, ze zijn tot elkaar veroordeeld. Alle voorgestelde scenario’s buiten een klassieke tripartite waarbinnen de PS een leidinggevende rol speelt, zijn niet realistisch. De krant Le Soir kwam aan zeven mogelijke scenario’s met naast een terugkeer van Di Rupo: een nieuwe ontmijner, een versterking van de regering-Leterme, een rechtse regering met N-VA zonder PS, een regering met groenen in plaats van blauwen, nieuwe verkiezingen of een regering van experts.
Een versterking van de regering-Leterme is niet uitgesloten en niet in tegenspraak met een terugkeer van Di Rupo om dan toch eindelijk zijn regering te vormen. De dringendheid waarmee Leterme naar de OESO zou vertrekken, blijkt momenteel niet meer zo groot te zijn als eerst werd aangekondigd. Andere opties lijken niet realistisch: een regering zonder PS is voor de andere Franstalige partijen niet haalbaar, een regering met de groenen zonder liberalen is voor CD&V onhaalbaar. Nieuwe verkiezingen zouden de situatie enkel complexer maken. Een regering van experts zou dezelfde moeilijke discussies kennen: ook onder de zogenaamde ‘experts’ (in feite ondemocratisch aangestelde woordvoerders van de elite) zijn de meningen over de te volgen koers verdeeld.
Het ziet er naar uit dat Open VLD te hoog heeft ingezet en tot de orde wordt geroepen door de andere partijen. Vanuit het standpunt van de burgerij is de terugkeer van Di Rupo de enige optie, mogelijk wordt die terugkeer voorafgegaan door enige chaos om de ernst van de situatie verder te onderlijnen. Die chaos kan door Di Rupo worden aangegrepen om zijn besparingsbeleid verkocht te krijgen.
Wat er ook uit de bus komt, over het besparingsbeleid zijn alle onderhandelende partijen het eens. De oppositie van N-VA beperkt zich tot de roep naar meer en snellere besparingen op onze kap. De vakbonden moeten zich voorbereiden op een langere periode van confrontatie met een besparingsregering. De oproep van Nico Cué was terecht, er is effectief nood aan een actieplan om de strijd aan te gaan. Daarbij zal de kwestie van een nieuw politiek verlengstuk zich stellen, zoniet dreigen we in een situatie terecht te komen waarin de ‘bevriende’ partijen ons de neoliberale politiek opleggen terwijl de ultraliberalen zich vanuit de oppositie kunnen opstellen als diegenen die tegen de federale besparingen zijn. Met Rood! heeft Erik De Bruyn, de voormalige kandidaat-voorzitter van SP.a, een goede aanzet gegeven.
Eerdere artikels op deze site:
- Europese Commissie stelt haar neoliberale recepten voor (9 juni)
- Eenheid onder de onderhandelaars over wie moet betalen – verdeeldheid over hoe ons dat op te leggen (4 juli)
- Nota Di Rupo: ‘compromis’ van meer neoliberale besparingen (5 juli)
- De Wever wil meer en hardere besparingen (8 juli)
Overzicht van de geplande maatregelen
Onderstaand overzicht uit de krant De Tijd maakt duidelijk waar Di Rupo en co naartoe willen.