Artikel door Nicolas Croes uit de zomereditie van ‘De Linkse Socialist’
Jarenlang werd geprobeerd om ons wijs te maken dat massale protestbewegingen iets uit het verleden waren. Dat was zo 20ste eeuws… Dit jaar werd die illusie op brutale wijze doorprikt: er waren revoltes of revoluties in Tunesië, Egypte, Griekenland, Spanje,… Het enthousiasme van deze bewegingen zorgden voor solidariteitsacties van ‘misnoegden’ in tientallen landen.
Spanje en Griekenland in actie
In het proces van revoltes valt op hoe sterk het element van internationalisme meespeelt en hoe steeds naar strijdbewegingen in andere landen wordt verwezen. Het Puerta del Sol in Madrid liep op 15 mei vol met betogers die daarmee de pleinbezettingen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten volgden. Na de bezettingen in Spanje werden wereldwijd kampen van “misnoegden” opgezet.
Een maand later, op 15 juni, betoogden de “indignados” (de ‘misnoegden’) voor het Catalaanse parlement in Barcelona tegen de besparingspolitiek. De parlementsleden raakten niet in het parlement en moesten een helikopter inzetten om de besparingen alsnog gestemd te krijgen.
Op dezelfde dag lag de Griekse regering onder vuur met een massaal opgevolgde algemene staking – naargelang de sector nam 80 tot 100% deel aan de staking! De stakers kregen het gezelschap van de “misnoegde” Grieken die vanaf 25 mei het Syntagmaplein voor het parlement bezet hielden. Na het succes van deze algemene staking werd een algemene 48-urenstaking voor eind juni aangekondigd.
De journalisten en analisten van de traditionele media en de universiteiten hebben moeite om deze nieuwe ontwikkelingen te plaatsen. Sommigen gaan daarbij al eens uit de bocht. De Franse professor Alain Bertho liet zich eerder opmerken met een documentaire onder de titel “De redenen voor de woede” en het boek “Het tijdperk van opstanden”. Ondanks zijn onderzoek was hij totaal verrast door de huidige beweging. In een interview werd hem gevraagd waar deze internationale revolte vandaan komt. Zijn antwoord: “Misschien zullen de historici daar later een antwoord op hebben.”
Globale problemen
In de vorige edities van deze krant zijn we al ingegaan op de sociale oorzaken aan de basis van het revolutionaire proces in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
Het is op basis van deze sociale oorzaken dat ook democratische eisen naar voren werden geschoven. Dezelfde elementen zijn ook in Europa aanwezig. Achter de Spaanse beweging voor “echte democratie” schuilt een context van een catastrofale sociale situatie (zeker voor jongeren) en een totaal gebrek aan toekomstperspectieven. Het enige vooruitzicht is dat van nog meer besparingen. De traditionele politieke partijen staan volledig ten dienste van de dictatuur van de markten.
Spanje telt momenteel bijna vijf miljoen werklozen. Zowat 40% daarvan zijn jonger dan 25 jaar. Meer dan 10 miljoen werkenden hebben een tijdelijk of onzeker contract met bijhorend laag loon. Dit is overigens niet alleen in Spanje het geval. Tijdens een betoging in Ierland, een ander land dat hard wordt geraakt door de crisis, droeg een betoger een protestbord met volgende slogan mee: “Ik ben geëmigreerd vanuit Spanje, waar kan ik nu nog heen?”
In 2009, toen de crisis nog maar begon, publiceerde de Internationale Arbeidsorganisatie een rapport waarin het wees op de onhoudbare toename van de jongerenwerkloosheid. “Sinds 2007 zijn er 7,8 miljoen jonge werklozen bijgekomen. Dit dreigt te leiden tot een verloren generatie van jongeren die naast de arbeidsmarkt vallen en geen enkele hoop hebben op werk dat hen een degelijk leven garandeert.” De revolte onder de jongeren is dan ook niet verwonderlijk. Zeker niet als bovendien blijkt dat de banken, speculanten, grote aandeelhouders en patroons enorme winsten maken.
Woede komt tot uitbarsten
Het is niet verwonderlijk dat er acties zijn, het was eerder verbazingwekkend dat het zo lang duurde. Dat kan mee worden verklaard door de passieve opstelling van een groot deel van de vakbondsleiding. Wie nog illusies had in de sociaaldemocratie wordt nogmaals met de neus op de feiten geduwd. In Spanje en Griekenland is het de “linkerzijde” die de arbeiders en hun gezinnen naar de afgrond leidt en dit met de instemming van hun Europese “kameraden”. Dat verklaart mee waarom er in de beweging een sterke afkeer tegenover politiek in het algemeen heerst.
Wij denken evenwel dat het fout is om iedere georganiseerde politieke tussenkomst in de beweging te verwerpen. Echte democratie betekent ook dat iedereen voor zijn of haar politieke overtuiging moet kunnen uitkomen en dat ook geweten is met wie er wordt gesproken. Het recht op politieke organisatie is overigens een belangrijk strijdpunt in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
Als de eerste jongeren op 15 mei hun tenten op het Puerta del Sol in Madrid opsloegen, gebeurde dit op basis van een ongenoegen dat breed wordt gedeeld in de samenleving. Dat werd duidelijk toen tal van oudere mensen of syndicale militanten zich eveneens bij de algemene vergaderingen en acties van de “indignados” aansloten.
Er was op 29 september 2010 een algemene staking waaraan meer dan 10 miljoen Spaanse arbeiders deelnamen. Deze staking vond plaats in het kader van een Europese actiedag maar het bleef bij een eenmalig gebeuren. Het doel was eerder om stoom af te laten dan om een krachtsverhouding tegen de besparingen op te bouwen. Het succes van de staking was een uitdrukking van de grote woede onder de bevolking.
Die woede zoekt methoden om zich te uiten. Dat is wat we internationaal zien gebeuren. De omvang van het protest is natuurlijk verschillend, maar de basis ervoor is overal aanwezig.
Rol en mogelijkheden van algemene vergaderingen
Een ander belangrijk aspect van de revolte van de “misnoegden” was het organiseren van grote volksvergaderingen. In heel wat landen waar er solidariteitsacties plaatsvonden, waren die vergaderingen vooral beperkt tot militanten die al langer misnoegd zijn. Maar als deze vergaderingen plaatsvinden als onderdeel van een massabeweging met brede mobilisaties, dan zijn het potentieel erg krachtige strijdorganen.
De revolutionaire geschiedenis van de arbeidersbeweging wordt gekenmerkt door het ontwikkelen van strijdorganen als raden van arbeiders, comités in de wijken en op de werkvloer. Dat is hoe in Rusland in 1905 en 1917 “sovjets” (of “raden”) werden opgezet. Hetzelfde gebeurde in Duitsland in 1918, maar ook in strijdbewegingen tegen de stalinistische dictatuur in Oost-Berlijn (1953), Hongarije (1956) en Tsjechoslovakije (1968).
Er kan ook worden verwezen naar de arbeidersraden die in de jaren 1930 in Spanje tot stand kwamen of in Chili begin jaren 1970 voor de staatsgreep van Pinochet. In tal van algemene stakingen ontstaan stakerscomités die aan de controle van de traditionele vakbondsleiding ontsnappen en de positie van de bestaande leiding bedreigen. Op een zelfde wijze stellen arbeidersraden de bestaande macht in vraag. Het is uit dergelijke organen dat een nieuwe samenleving, een echte democratische samenleving, kan ontwikkelen.
Aanvankelijk staan deze organen vooral in voor het organiseren van de strijd, maar door zich te baseren op de kracht van de arbeidersbeweging en door methoden als de algemene staking te gebruiken, zijn ze in staat om de volledige economie en de kapitalistische instellingen lam te leggen. Dat leidt tot de cruciale vraag: wie is baas over de bedrijven, de economie en de staat: de arbeiders of de kapitalisten?
In Spanje en Griekenland staan de volksvergaderingen nog in hun kinderschoenen, hun verdere ontwikkeling is verre van gegarandeerd. Maar als deze vergaderingen zich lokaal, regionaal en nationaal organiseren, uitbreiding kennen op de werkvloer en gecoördineerd worden door democratisch verkozen vertegenwoordigers, dan is het mogelijk het begin van de opbouw van een alternatieve democratie op de dictatuur van de kapitalistische markten.
Het alternatief dat wij naar voor schuiven, is dat van een samenleving gebaseerd op de democratische controle van de arbeiders en hun gezinnen op de sleutelsectoren van de economie (financiën, energie, transport,…). Daartoe moeten deze sectoren worden genationaliseerd en onder controle en beheer van de gemeenschap worden geplaatst.
Dan kan de economie gericht worden op de behoeften van de meerderheid van de bevolking op basis van een democratisch geplande productie. Met LSP en internationaal met het CWI verdedigen we een dergelijk programma zodat de energie van de massa’s die nu in strijd komen niet zou verloren gaan.