‘Better to break the law than to break the poor’. Niet-betalingscampagne: het voorbeeld van de Poll Tax

In september interviewde de zakenkrant L’Echo de voorzitter van het Waalse ABVV, Jean-François Tamellini. In het stuk onder de titel “We bevinden ons in een klimaat dat grenst aan opstand” stelt Tamellini: “De mensen zeggen ons dat ze hun gas- en elektriciteitsrekeningen niet zullen betalen. We voelen een spanning onder de basis van een intensiteit die ik nooit heb gekend.” In Groot-Brittannië is er een niet-betalingscampagne die tegen 1 oktober hoopt een miljoen betaalstakers te mobiliseren. De campagne verwijst expliciet naar de succesvolle strijd tegen de Poll Tax, die een einde maakte aan het bewind van Margaret Thatcher. Een terugblik op de strijd die de ‘Iron Lady’ versloeg. 

door Nicolas Croes

Een opstand van 18 miljoen niet-betalers 

Het bewind van Thatcher werd gekenmerkt door privatiseringen, verregaande besparingen, antivakbondsmaatregelen … Deze jaren werden echter ook getekend door hard verzet van de arbeidersklasse, onder meer met de mijnwerkersstaking van 1984-85. Met de Poll Tax maakte Thatcher een fundamentele fout. In plaats van haar ‘salamitactiek’ voort te zetten en telkens één deel van de arbeidersklasse aan te vallen, terwijl de anderen gesust werden, besloot ze om in één klap de overgrote meerderheid van de bevolking aan te vallen. Dat gebeurde met een asociale lokale belastinghervorming. Het idee was dat elke gemeente het bedrag van de lokale belasting zou vaststellen en dat vervolgens verdelen volgens het aantal inwoners. Rijk of arm, iedereen moest evenveel betalen. De Duke of Westminster moest als miljardair hetzelfde bedrag betalen als zijn chauffeur. 

Volgens Thatcher moesten de lokale overheden “verantwoording afleggen aan de kiezers”. Ze wilde dat Labour, dat doorgaans armere gemeenten bestuurde met meer openbare en sociale diensten, een harder besparingsbeleid doorvoerde. Thatcher had geen schrik voor Labour. De partijleiding had immers van bij het begin duidelijk gemaakt dat het de oppositie tegen de belasting zou beperken tot een oproep om de volgende keer Labour te stemmen. 

Dit was echter buiten de Militant Tendency gerekend, de marxistische vleugel binnen Labour en onze toenmalige zusterorganisatie. Militant was sterk verankerd in de arbeidersbeweging en had een grote ervaring opgedaan met de strijd van het linkse stadsbestuur van Liverpool in 1983-87. Dat bestuur bouwde 5000 sociale woningen op vier jaar tijd, wat meer was dan alle andere gemeenten in het land samen! De Labour-leiding heeft harder gevochten om deze activisten uit haar gelederen te sluiten dan om Thatcher en haar Poll Tax te stoppen.

Onze kameraden waren van bij het begin betrokken bij de opbouw van comités tegen de Poll Tax en een federatie van dergelijke comités in Schotland, waar de belasting voor het eerst werd ingevoerd. Van daaruit kwam het, in november 1989, tot een All-Britain Anti-Poll Tax Federation, de ‘Fed’. De actiecomités vertrouwden op “propaganda door massa-actie” om de enorme opstand die onder de oppervlakte van de samenleving aan het gisten was bloot te leggen en om het vertrouwen van alle tegenstanders van Thatcher te versterken.

Door heel het land trok een golf van betogingen, acties aan de gemeentehuizen, bijeenkomsten voor de huizen van parlementsleden, meetings …  Dit bouwde op tot 18 miljoen mensen weigerden de Poll Tax te betalen. De politie was niet in staat om alle overtreders op te pakken, het ging immers om 30% van alle huishoudens in het land. Enkele voortrekkers van de strijd belandden wel in de gevangenis. Onder hen Labour-parlementslid Terry Fields en tientallen andere leden van Militant. Terry Fields herhaalde steeds: “Better to break the law than to break the poor.” De niet-betalingscampagne ondermijnde Thatcher. De Tory-partij liet haar vallen, ze moest aftreden en de Poll Tax werd afgevoerd. 

De belangrijkste les voor vandaag is dat deze succesvolle campagne gebaseerd was op een stevig gedragen massabeweging met democratische lokale comités die onderling gecoördineerd waren.