Naar een derde golf van voedselopstanden deze eeuw?

De wereldwijde crisis van voedselprijzen zet het volledige systeem onder druk. De eerste massabewegingen en voedselprotesten vinden al plaats. Kijk maar naar het protest in Sri Lanka. De situatie kan ongezien lijken, maar is dat niet. Sinds het begin van deze eeuw waren er al twee grote voedselcrises: eerst in 2007-2008 en daarna in 2010-2012.

door Christian (Leuven) uit maandblad De Linkse Socialist

De eerste van deze crises ontwikkelde zich parallel met de subprimecrisis, die leidde tot de financiële crisis van 2008-2009. De prijsstijgingen waren toen de grootste sinds de oliecrisis vanaf 1973. Tussen 2006 en 2008 steeg de prijs van rijst met 217%, die van tarwe met 136%, die van maïs met 125% en die van sojabonen met 107%.

Eén van de vele oorzaken van deze crisis was de stijging van de olieprijs. Dit had zijn weerslag op de kosten van de voedselproductie (vervoer, meststoffen, enz.) en versnelde een reeds groeiende vraag naar biobrandstoffen. Er waren ook speculatieve schokken op de voedselmarkten. Deze worden verklaard door de groeiende vraag, onderinvesteringen in de landbouw en de neoliberale deregulering van de voedselmarkten.

Deze ontwikkelingen dreven miljoenen mensen de straat op. 48 landen werden opgeschrikt door politieke onrust, rellen, protesten en stakingen. Landen zo ver van elkaar als Egypte, Kameroen, Bangladesh en Haïti werden getroffen door protest.

In het mijnbekken van Gafsa in Tunesië droeg de voedselcrisis bij tot de frustratie van een jeugd zonder toekomst. De opstand stelde het bestaan zelf van het regime op de proef, maar bleef geïsoleerd en werd uiteindelijk met geweld onderdrukt.  

Toen de crisis in april 2008 een hoogtepunt bereikte, daalden de voedselprijzen snel als gevolg van de recessie die door de financiële crisis werd veroorzaakt.

Tegen 2010 stegen de prijzen echter opnieuw, waardoor een tweede voedselcrisis ontstond. De structurele oorzaken waren opnieuw dezelfde. Slechte oogsten als gevolg van droogte zorgden ervoor dat Rusland een volledig uitvoerverbod op graan instelde. Speculatie deed de rest. 

Deze nieuwe crisis lokte een golf van protesten uit, vooral in Afrika. In sommige landen waren de politieke gevolgen deze keer veel ingrijpender. De massa’s leren immers uit hun ervaringen en trekken hun eigen conclusies. In Tunesië bleef de opstand ditmaal niet beperkt tot één regio, maar breidde zich uit over het gehele land. Na de val van dictator Ben Ali was het de beurt aan Egypte en andere landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Het protest bleef niet beperkt tot de kwestie van de voedselprijzen, maar gaf uiting aan een veel algemenere afwijzing van de bestaande regimes.

De voedselcrisis vandaag is erger dan die van 2008-09 of 2010-12. De crisis van het kapitalistische systeem komt niet alleen tot uiting in de gedereguleerde markten die bron zijn van zoveel ellende, maar ook steeds meer in de geopolitieke conflicten en de klimaatcrisis. Om aan de chaos een einde te maken en alle bewoners van de aarde van voldoende voedsel te voorzien, volstaat het niet om dictatoriale regimes ten val te brengen. Het volledige kapitalistische systeem moet weg.