1 mei 2022: internationale organisatie van werkende klasse nodig tegen aftakelende kapitalisme

“Tientallen jaren lang zullen de oorlogskosten de beste krachten der volkeren verteren, het door de sociale hervormingen bereikte in gevaar brengen en iedere schrede voorwaarts verhinderen. Verwoesting der beschaving, economische achteruitgang, politieke reactie dat zijn de zegeningen van deze gruwelijke volkerenworsteling. Zo onthult de oorlog de naakte gedaante van het moderne kapitalisme, dat niet alleen met de belangen van de arbeidersmassa’s, niet slechts met de behoeften van de historische ontwikkeling, maar ook met de allereerste voorwaarden van de menselijke gemeenschap onbestaanbaar geworden is.”

Meer dan 100 jaar geleden, in 1915, geschreven op basis van een ontwerp van Leon Trotski, maakte dit deel uit van het manifest dat werd aangenomen door afgevaardigden van de “Zimmerwald Conferentie”, een kleine bijeenkomst van internationale socialisten die zich verzetten tegen WO 1. De bijeenkomst was voorafgegaan door internationale conferenties van socialistische vrouwen en jongeren. In overeenstemming met de beginselen van het revolutionair socialisme braken zij met de reformistische sociaaldemocraten die de kapitalistische klassen van hun eigen landen steunden in de oorlog. Hoewel de conferentie in Zimmerwald slechts door 38 afgevaardigden werd bijgewoond, werden verscheidene van hen later beroemd om hun rol in revoluties die streefden naar een wereld zonder oorlog door de oorzaak ervan – het kapitalisme – te bestrijden.

Het Manifest van Zimmerwald was bedoeld voor een ander tijdperk, maar blijft relevant voor de internationale dag van de arbeid in 2022. Als destijds het “moderne kapitalisme” onverzoenbaar was geworden met de elementaire voorwaarden van de menselijke gemeenschap, dan heeft het vandaag zo’n catastrofale situatie geschapen dat het onverzoenlijker is geworden met een menswaardig bestaan.

Pandemie onthult een ziek systeem

Dit is niet overdreven: de wereld is nog maar nauwelijks bekomen van de ergste pandemie sinds de griepepidemie die de wereld in 1918 en 1919 teisterde. Het Zimmerwald Manifest merkte op: “Verhoging van de welstand werd er bij het uitbreken van de oorlog verkondigd; nood en ontbering, werkeloosheid en duurte, ondervoeding en volksziekten zijn het werkelijke resultaat.”

Ondanks alle vooruitgang van de moderne wetenschap en de offers die het zorgpersoneel overal ter wereld heeft gebracht, eiste Covid miljoenen levens, bovenop andere wereldwijde epidemieën zoals Cholera – die nauwelijks worden opgemerkt omdat zij vooral de arme landen treffen. Elk jaar sterven er meer mensen aan armoedegerelateerde, en volledig te voorkomen ziekten dan aan het afschuwelijke Covid-virus.

Tijdens de pandemie heeft het kapitalisme het toppunt van cynische hebzucht laten zien. De overheid heeft het onderzoek naar en de productie van de vaccins gefinancierd, terwijl particuliere bedrijven ongelooflijke winsten hebben gemaakt met de verkoop en distributie ervan. In plaats van de patenten volledig en onmiddellijk af te schaffen, hebben de nationale regeringen gebruik gemaakt van vaccin-nationalisme – degenen in de ontwikkelde wereld zijn grotendeels gevaccineerd, terwijl de armere delen van de wereld onbeschermd zijn gebleven, waardoor het bijna onvermijdelijk is geworden dat er voortdurend nieuwe, mogelijk gevaarlijkere virussen opduiken.

Een wereld van oorlog

Nu heeft de wedijver tussen de imperialistische mogendheden, aangewakkerd door de Nieuwe Koude Oorlog, de grootste oorlog in Europa sinds WO II ontketend. Met de dreiging, die velen allang vergeten waren, van een grotere oorlog met gebruikmaking van kernwapens. Als deze daadwerkelijk wordt gerealiseerd, kan dit leiden tot de vernietiging van de wereld zoals wij die kennen.

Zoals ISA zei in haar recente verklaring over de oorlog in Oekraïne: “Een belangrijk kenmerk is een toenemend imperialistisch militarisme dat gepaard gaat met het aanwakkeren van nationalisme en een snelle opsplitsing van de wereld in twee imperialistisch geleide kampen in een nieuwe, niet-zo-Koude Oorlog.” De menselijke kost is al afschuwelijk. In minder dan twee maanden tijd is het aantal doden – militairen en burgers – al bijna de helft van het aantal dat is gevallen tijdens de vijf jaar durende oorlogen in het voormalige Joegoslavië. Vijf miljoen Oekraïners zijn naar het buitenland gevlucht, en nog eens zoveel zijn ‘ontheemd’ in eigen land. Wat ook de uitkomst van de gevechten moge zijn, de regio zal nooit meer worden wat zij daarvoor was.

Terwijl de aandacht uitgaat naar Oekraïne, vermelden de mondiale media nauwelijks dat in 2022 nog 21 landen worden geteisterd door burgeroorlog, drugsoorlog, terroristische opstand of etnisch geweld. Terwijl het VS-imperialisme en de NAVO de oorlog in Oekraïne presenteren als een oorlog ter verdediging van de “democratie” tegen het Russische autoritarisme, steunen zij en hun bondgenoten vele dictatoriale regeringen elders, waaronder degenen die oorlogen voeren in Jemen, Irak, Syrië, Libië, Ethiopië en elders.

Ondertussen gaat het heldhaftige verzet van het Myanmarese volk tegen het militaire regime, dat wordt gesteund door het Chinese en Russische imperialisme, door. Reeds in 2021 bereikten de wereldwijde uitgaven voor wapens hun hoogste niveau ooit: 2.100 miljard dollar – 62% daarvan werd uitgegeven door slechts vijf landen – de VS, China, het VK, Rusland en India. Dit jaar zijn de uitgaven nog verder gestegen.

Klimaatcrisis verhevigt

Er zijn nauwelijks zes maanden verstreken sinds de COP 26-top in Schotland, toen de wereldmachten er niet in slaagden een echte oplossing te vinden voor de dreigende klimaatcatastrofe. Nu heeft de oorlog in Oekraïne zelfs de loze beloften die zij toen hebben gedaan, op dramatische wijze in het water doen vallen.

De belangrijkste strategie van de westerse imperialistische mogendheden om zich los te maken van de Russische energieleveringen is niet gericht op de snelle ontwikkeling van groene energie, maar op het vinden van alternatieve bronnen van fossiele brandstoffen en een grotere afhankelijkheid van kernenergie. Dit laatste zal waarschijnlijk in belang toenemen naarmate de staten hun eigen kernwapenarsenaal ontwikkelen als reactie op de dreigementen van Poetin. Dit komt bovenop de verwoesting van het milieu die de oorlog al heeft veroorzaakt, met name door de gevaren die de gevechten rond de kerncentrales van Oekraïne, waaronder Tsjernobyl, aan het licht hebben gebracht. De bosbranden die de Rusland teisteren en het smelten van de permafrost zijn dramatisch toegenomen als gevolg van de oorlog, omdat brandweerlieden en hulpdiensten zijn uitgezonden om in Oekraïne te vechten.

Het versnelde smelten van het Noordpoolgebied creëert nog een andere bron van conflicten nu de kapitalisten in de rij staan om de fossiele brandstoffen te exploiteren die begraven liggen onder wat eens ijs was. De VS, Canada, het VK, Zweden, Rusland en China hebben allemaal hun bases in de regio versterkt, vaak in combinatie met grotere militaire troepenmachten.

Economische crisis

Ook op korte termijn wordt de wereldeconomie geteisterd door de oorlog. Economen hadden gesuggereerd dat de economie de crisis van 2020-21 te boven zou komen. Maar ze maakten zich zorgen over inflatie en schuldenproblemen, zelfs voordat Omicron zich in China verspreidde, met ‘zero-Covid’-lockdowns die 400 miljoen mensen treffen en de zich ontwikkelende crisis op de huizenmarkt.

Nu komen daar nog de energie- en voedselschokken bij, versterkt door de oorlog in Oekraïne. De stijging van de voedselprijzen was een belangrijke factor die tot de ‘Arabische lente’ heeft geleid. De reeds enorme stijgingen van de tarweprijzen hebben voedselrellen en onrust uitgelokt of aangewakkerd in landen als Peru, Sri Lanka, Irak, Soedan en Mongolië.

Internationale instellingen haasten zich om hun economische prognoses voor het komende jaar naar beneden bij te stellen. Vooraanstaande economieën zoals Duitsland zouden zich reeds in een recessie bevinden. Voorspeld wordt dat het BBP van de Russische economie, afhankelijk van welke maatstaf wordt gebruikt, de 6e of de 11e grootste economie ter wereld, nog sterker zal dalen dan in 1993, toen het land in chaos instortte toen de planeconomie van de Sovjet-Unie werd vervangen door de “vrije markt”. De brute vernietiging van Oekraïense steden betekent dat het BBP kan instorten tot de helft van zijn vroegere waarde. Het behoeft geen betoog dat het niet de rijken zijn die onder deze crisis te lijden hebben: de rijkdom van de superrijken van de wereld blijft groeien, terwijl arbeiders, jongeren, arme boeren en werklozen hogere prijzen moeten betalen en lagere lonen krijgen dan vóór de pandemie/oorlog.

Bijzonder hard zijn de klappen die in de huidige situatie aan vrouwen worden toegediend. Uit Oekraïne komen afschuwelijke verhalen over verkrachting en vervolgens moord op vrouwen in steden als het verwoeste Boetsja. Honderden kinderen zijn bij de gevechten omgekomen. Mensensmokkelaars exploiteren de golven vluchtelingen die de oorlog ontvluchten om te voldoen aan de vraag naar criminele sekshandel en slavernij. En dit alles voordat de oorlog op grotere schaal zijn uitwerking doet gevoelen, wanneer vrouwen de zwaarste lasten dragen van de economische crisis, de omhoogschietende voedselprijzen en de verdere besparingen op gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid. In Somalië is het aantal vrouwen en kinderen dat zich met ondervoeding bij gezondheidscentra meldt reeds aanzienlijk toegenomen omdat de oorlog de tarweleveringen aan het land heeft verminderd.

Werkenden van de hele wereld, verenigt u!

Het Zimmerwald Manifest eindigde met de oproep: “Proletariërs aller landen, verenigt u!”, waarin zij werden opgeroepen op te komen voor de emancipatie van de onderdrukte volkeren en de uitgebuite klassen door middel van een onverzoenlijke klassenstrijd en voor het socialisme. Dit was een duidelijke oproep aan arbeiders over de hele wereld om de politiek van de meeste sociaaldemocratische leiders, die hun eigen kapitalistische klassen in de oorlog steunden, te verwerpen. De Russische bolsjewistische revolutionairen wierpen het Russische kapitalisme omver, zodat het land zich uit de oorlog terugtrok.  De Duitse en Oostenrijkse sociaaldemocraten daarentegen verrieden de revoluties die de keizers ten val brachten en die, als ze tot hun logische einde waren gebracht door het kapitalisme omver te werpen, het lot van de mensheid van de 20e eeuw zouden hebben veranderd.

Als gevolg van de strijd van de arbeidersklasse in de afgelopen eeuw is er veel bereikt, van de val van dictaturen, de bevrijding van landen van de imperialistische overheersing, tot belangrijke stappen voorwaarts om universele gezondheidszorg en onderwijs te verschaffen. Tientallen jaren van vastberaden strijd voor de rechten van vrouwen en de LGBT-gemeenschap hebben enkele belangrijke overwinningen opgeleverd. Maar nu het kapitalisme opnieuw geconfronteerd wordt met meerdere existentiële crises, liggen al deze verworvenheden onder vuur. De sociaaldemocratische partijen, die ooit een massabasis onder de arbeidersklasse hadden, zijn nu volledig in het kapitalistische systeem geïntegreerd – sommige van de felste oorlogsstokers van vandaag komen uit de leiding van de sociaaldemocratie en de groenen. De leiders van de meeste nieuwe linkse formaties zijn ook gezwicht voor de oproep van hun eigen kapitalistische klassen om het ene of het andere “kamp” in de inter- imperialistische oorlog te steunen.

Het is echter duidelijk dat zich binnen de wereldwijde arbeidersklasse diepgaande veranderingen aan het voltrekken zijn. Deze oorlogsperiode is niet slechts een herhaling van die aan het begin van WO1, die de strijd van de arbeiders de kop indrukte. Ondanks de oorlog beginnen in veel landen nieuwe lagen in actie te komen en zich te organiseren. Een nieuwe jonge generatie groeit op zonder uitzicht op een degelijke toekomst, en met groeiende ervaring met internationaal verbonden massale strijd zoals de feministische, LGBT-rechten, BLM en klimaatbewegingen.

Vooral arbeiders in de logistiek, de gezondheidszorg, het onderwijs en de detailhandel, de transportsector en andere “essentiële diensten” hebben nieuw vertrouwen gekregen. Overal ter wereld zien we een toename van arbeidersstrijd, van stakingen, walkouts maar ook van weigering om onder ondraaglijke omstandigheden te werken in de zogenaamde “Great Resignation” (‘grote ontslagneming’).

De arbeidersklasse, ondanks haar crises van organisatie en leiderschap, betreedt opnieuw het toneel van de geschiedenis. Socialisten moeten en zullen in dit proces de meest actieve rol spelen, door het organiseren van solidariteitsacties, het geven van advies en het helpen ontwikkelen van eisen en tactieken, in het bijzonder om ervoor te zorgen dat de arbeidersklasse optreedt ter verdediging van haar eigen belangen, met een strijdbare en verantwoorde leiding die onafhankelijk is van de kapitalistische klasse. Wij doen dit om de strijd in overwinningen te helpen omzetten.

Het belangrijkste is echter dat we lessen trekken uit het verleden. De oproep van Zimmerwald om te strijden voor het socialisme was geen holle frase om een einde te maken aan de oorlog. Zolang het kapitalisme voortduurt, zullen er nieuwe crises zijn, nieuwe oorlogen. We moeten strijden voor een nieuwe, democratisch socialistische maatschappij, waarin de grondstoffen van de wereld publieke eigendom zijn en democratisch gepland worden onder democratische controle en beheer van de arbeiders, waarin alle democratische rechten – vrijheid van meningsuiting, van organisatie, van stemmen – gewaarborgd zijn, waarin naties en etnische groepen het recht hebben op zelfbeschikking als onderdeel van een wereldwijde democratische socialistische federatie.

Om dit te bereiken is het nodig een revolutionair socialistisch alternatief op te bouwen, en we gebruiken de Internationale Dag van de Arbeid dit jaar om niet alleen onze inzet in die strijd te bevestigen, maar ook om alle werkenden, vrouwen, jongeren en al wie het met ons eens is op te roepen om lid te worden en mee te bouwen aan een Internationaal Socialistisch Alternatief.