Wereldwijde opstand tegen prijsstijgingen in de maak

De wereldvoedselprijzen stijgen in een recordtempo. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) voorspelt voor de komende maanden nog sterkere prijsstijgingen. In vele reeds zwaar getroffen landen wordt de situatie steeds nijpender. “Jemen staat voor ‘regelrechte catastrofe’ door toenemende honger,” waarschuwt de VN.

Door Per Olsson (Rättvisepartiet Socialisterna, ISA in Zweden)

Vandaag kennen meer dan 17,4 miljoen Jemenieten voedselonzekerheid. Nog eens 1,6 miljoen anderen “zullen naar verwachting de komende maanden in een noodsituatie van honger terechtkomen,” waarschuwde de VN op 14 maart. Sinds 2015 voert een door Saoedi-Arabië geleide coalitie een honger- en bombardementsoorlog tegen Jemen, gesteund door het Amerikaanse imperialisme.

Stijgende voedselprijzen waren een belangrijke oorzaak van de zogenaamde ‘Arabische Lente’, de golf van revolutionaire bewegingen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten in 2011. Veel regeringen zijn nu bang voor nieuwe opstanden. Er waren al protesten tegen prijsstijgingen in onder meer Irak, Soedan, Kenia, Indonesië, Sri Lanka en Trinidad. Maar ook in Europa.

Gevolgen van oorlog

De oorlog in Oekraïne is een belangrijke factor waarom de prijs van voedsel en andere goederen stijgt. Oekraïne en Rusland zijn belangrijke voedselexporteurs. Zij leveren elk ongeveer 6% van het wereldmarktaandeel aan voedingscalorieën.

Zowel Oekraïne als Rusland zijn belangrijke exporteurs van graan. Oekraïne is ook ‘s werelds grootste exporteur van zonnebloemolie en Rusland is één van ‘s werelds grootste producenten van kunstmest.

De meest kwetsbare landen zijn die in het Midden-Oosten en Noord-Afrika die voor hun graanconsumptie bijna uitsluitend afhankelijk zijn van import en daarbij meer dan 10% van hun graan invoeren uit Oekraïne en Rusland. De landen met de hoogste inkomens die het meeste risico lopen, zijn Jordanië, Jemen, Israël en Libanon, schrijft de in Brussel gevestigde denktank Bruegel. Maar liefst 25 Afrikaanse landen importeren meer dan een derde van hun tarwe uit Rusland en Oekraïne, en 15 van hen meer dan de helft.

Op 9 maart 2022 heeft Oekraïne vanwege de oorlog de export van graan en andere voedingsmiddelen verboden, terwijl Rusland is begonnen met een verbod op de export van graan.

Ongeveer 80% van de tarwe die Libanon in 2020 importeerde, kwam uit Oekraïne. Brood en andere graanproducten zijn goed voor 35% van de calorie-inname van de bevolking. Egypte importeert meer dan de helft van zijn zonnebloemolie uit Oekraïne, en de regering had de subsidies voor zonnebloem- en sojaolie in juni 2021 al met 20% verlaagd in reactie op een stijging van de prijzen. Human Rights Watch merkte op 21 maart op: “De prijzen van essentiële voedingsmiddelen waren wereldwijd al aan het stijgen door verstoringen in de voedselvoorzieningsketen als gevolg van de pandemie en het conflict heeft daar volgens de FAO nog een schepje bovenop gedaan. Veel landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika zijn vooral afhankelijk van Oekraïens graan en zaadolie, en kwetsbaar voor schokken in de voedselprijzen.”

Protesten en stakingen in Soedan

Half maart werden in Soedan de prijzen van brood en vervoer opnieuw verhoogd (de prijs van brood steeg van 35 naar 50 Soedanese ponden, of van vijf naar zeven eurocent, en de kosten van transport stegen met 50%), onmiddellijk gevolgd door stakingen en demonstraties tegen de prijsverhogingen en het militaire bewind. Er waren betogingen in de hoofdstad Khartoem en elders in het land. Op 13 maart begonnen spoorwegarbeiders in Atbara, de stad waar de Soedanese revolutie eind 2018 begon met protesten tegen voedselprijsverhogingen en ingetrokken subsidies, een staking voor onbepaalde tijd tegen de dictatuur en nieuwe maatregelen.

Soedan importeert bijna al zijn tarwe uit Oekraïne en Rusland, en door de oorlog wordt de helft van de bevolking van het land bedreigd door honger.

“Voor de staatsgreep [van oktober vorig jaar] kocht ik 20 broden voor 100 Soedanese ponden. Brood alleen kost me nu ongeveer 27.000 pond per maand, wat neerkomt op 90% van mijn salaris van ongeveer 30.000 pond,” zei een leraar die deelnam aan de onderwijsstaking tegen het militaire bewind en de ontberingen half maart tegen persbureau AFP.

Kort voor de protesten in Soedan vonden in Zuid-Irak (9 maart) betogingen plaats tegen de prijsstijgingen en de hebzuchtige handelaars die van de gelegenheid gebruik maken om hun prijzen te verhogen om hun winsten te verhogen.

In Egypte groeit de woede over de recente verhoging van de broodprijs met 50%. De nieuwe prijsstijgingen zijn een nieuwe klap voor de bevolking. “De klap kwam nadat de regering het volk al had opgezadeld met voortdurende prijsstijgingen, bevriezing van de lonen en de intrekking van subsidies. De regering had de subsidies voor elektriciteit, water en brandstof bijna afgeschaft en de voedselsubsidies in waarde en in aantal van de begunstigden verlaagd. Zij maakte zich ook op om de prijs van gesubsidieerd zemelenbrood (baladi) te verhogen na het gewicht ervan te hebben verlaagd.” (Midden-Oosten Monitor, 10 maart).

Protesten tegen prijsverhogingen hebben ook plaatsgevonden in het door crisis geteisterde Sri Lanka, een land dat dicht bij een bankroet staat. Op maandag 21 maart hielden vakbonden in de hoofdstad van Indonesië een betoging tegen de prijsstijgingen en riepen op tot hogere subsidies voor voedsel en bakolie.

Albanië wordt al meer dan twee weken opgeschrikt door aanhoudende betogingen tegen de stijgende prijzen en de corrupte regering. Betogers noemden de stijgende olie- en gasprijzen ‘absurd’ en ‘ondraaglijk’. In de hoofdstad Tirana hielden demonstranten voor het kantoor van de premier een spandoek met de tekst: “Weg met de regering van de oligarchen,” aldus BalkanInsight op 10 maart.

Deze gebeurtenissen zijn van cruciaal belang en maken duidelijk dat de arbeidersklassebeweging zich dringend internationaal moet voorbereiden, om zichzelf aan het hoofd te stellen van nieuwe revolutionaire massabewegingen, gewapend met een socialistisch programma om een einde te maken aan verarming, oorlog en imperialisme. Sluit je vandaag nog aan bij ISA om deze taak te helpen volbrengen!