Miljoenen Oekraïense vluchtelingen in Polen. Enkel dankzij solidariteit is menselijke tragedie vermeden

Enkel dankzij de massale solidariteitsbetuigingen van Poolse werkenden met de vluchtelingen is een humanitaire tragedie in Polen tot nu toe vermeden. Liefdadigheid volstaat echter niet: er is een opvangbeleid nodig.

Door Paul Smith (Alternatywa Socjalistyczna – ISA in Polen)

Na twee weken Russische invasie in Oekraïne zijn er meer dan twee miljoen mensen op de vlucht geslagen voor de verschrikkingen van de oorlog. Op het moment van schrijven zijn meer dan 1,4 miljoen van hen naar Polen gekomen, 200.000 naar Hongarije, 150.000 naar Slowakije, 100.000 naar Rusland, 85.000 naar Roemenië, en 82.000 naar Moldavië. Omdat Oekraïne mannen tussen 18 en 60 jaar verbiedt het land te verlaten, zijn het bijna allemaal vrouwen en kinderen. Volgens schattingen van het VN-vluchtelingenagentschap zou het aantal vluchtelingen in de komende weken kunnen oplopen tot meer dan 4 miljoen.

In reactie hierop hebben Polen en andere EU-landen hun grenzen opengesteld voor Oekraïners die op zoek zijn naar een toevluchtsoord en zijn de toelatingseisen vereenvoudigd. We juichen dit toe, zelfs indien er sprake is van hypocrisie en racisme in vergelijking met het beleid tijdens de vluchtelingencrisis van 2015 of de crisis aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland vorig jaar.

In 2015 sloot de Hongaarse regering haar grens met Servië en bouwde het een hek om vluchtelingen buiten te houden. De Poolse autoriteiten weigerden de EU-quota voor vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika te aanvaarden. Deze quota zelf waren op zich racistisch. De EU betaalde zelfs de Turkse dictator Erdogan om vluchtelingen buiten Europa te houden. In plaats van solidariteit te tonen met de vluchtelingen – voor een groot deel slachtoffers van invasies waaraan Polen had deelgenomen – wakkerde de regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) de anti-moslimhaat en xenofobie onder de Poolse bevolking aan.

In het najaar van 2021 ontwikkelde zich een nieuwe humanitaire crisis aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen, toen duizenden vluchtelingen uit Afghanistan, Irak, Syrië en Afrika probeerden de grens over te steken. Polen weigerde hen de toegang en voerde met aanmoediging van de EU een illegaal pushback-beleid, waardoor ze in de bossen in niemandsland konden bevriezen en verhongeren.

Racisme tegen Afrikaanse en Aziatische studenten

Oekraïne had een grote populatie Afrikaanse en Aziatische studenten, die naar het land werden gelokt door de hoge onderwijsnormen in de universiteiten en de goedkope kosten om een diploma te behalen in vergelijking met andere Europese landen. Maar sinds de militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne hebben Afrikanen en andere mensen van kleur problemen om het land te verlaten. In de eerste plaats zijn er berichten dat hun de toegang tot bussen naar de grens werd belet, terwijl Oekraïners voorrang kregen. Racistische profilering aan de Poolse grens heeft het voor Afrikanen en anderen ook moeilijk gemaakt om Polen binnen te komen. Ze worden door de Oekraïense grenswachten uit de rij aan de grens gehaald en moeten wachten terwijl Oekraïners doorlopen en worden ook onderworpen aan uitgebreide inreisprocedures aan de Poolse kant.

Terwijl Oekraïners worden behandeld als vluchtelingen die aan de oorlog zijn ontsnapt, worden Afrikanen en andere gekleurde mensen door de autoriteiten behandeld als ongewenste economische migranten. De Oekraïners krijgen automatisch het recht om tot drie jaar in de Europese Unie te wonen en te werken, zonder dat ze asiel hoeven aan te vragen. Ze krijgen ook recht op sociale uitkeringen en gezondheidszorg. Niet-Oekraïners die de oorlog in Oekraïne ontvluchten, zullen deze rechten echter niet hebben en zullen asiel moeten aanvragen. Verscheidene politici hebben al duidelijk gemaakt dat de Oekraïense vluchtelingen anders zijn dan de vluchtelingen die in het verleden de EU probeerden binnen te komen, omdat dit ‘onze’ vluchtelingen zijn, met andere woorden, zij zijn blank en zij zijn christen.

Massale solidariteit voor vluchtelingen

De verschrikkingen van de oorlog en de benarde toestand van miljoenen Oekraïners hebben de mensen in heel Europa geschokt. Zij hebben gereageerd door geld, voedsel, kleding en andere eerste levensbehoeften in te zamelen. Dit is zeker het geval in Polen, waar de staat organisatorisch niet opgewassen is gebleken tegen het enorme aantal vluchtelingen dat in zo korte tijd het land is binnengekomen. Het heeft traag, incompetent en bureaucratisch gereageerd. Stunts in de media en het manipuleren van de publieke opinie zijn voor de machthebbers belangrijker dan echte hulpverlening. Er zijn berichten over de groeiende chaos bij de officiële ontvangstpunten in het hele land. Op de ijsbaan van Torwar in Warschau bijvoorbeeld werd door de regionale autoriteiten een officieel opvangcentrum voor vluchtelingen opgezet. In de sporthal werden meer dan 500 veldbedden opgezet, maar vervolgens werden de vrijwilligers aan hun lot overgelaten. Zij klagen erover dat de autoriteiten geen voedsel of noodzakelijke hygiënische producten leveren. In plaats daarvan moeten de vrijwilligers restaurants smeken om voedsel en moeten zij essentiële geneesmiddelen zoals insuline uit eigen zak betalen.

Alleen dankzij de massale solidariteit van de gewone Poolse burger met de vluchtelingen kon een humanitaire tragedie in Polen tot dusver worden vermeden. Poolse burgers zorgen voor vervoer vanaf de grens en rijden soms zelfs naar Lviv of dieper het land in om vluchtelingen op te pikken en naar Polen te brengen. Zij zorgen niet alleen voor voedsel, kleding en andere eerste levensbehoeften, maar velen bieden hen ook onderdak en woonruimte aan. De staat komt er niet aan te pas. Talloze NGO’s en sociale media groepen hebben hulpnetwerken opgebouwd om vluchtelingen juridisch en praktisch advies te geven, inzamelingen te doen, onderdak of vervoer aan te bieden en mensen die willen helpen in contact te brengen met mensen die in nood verkeren.

Jobs en huisvesting voor iedereen

Het is schandalig dat de staat vluchtelingen dwingt afhankelijk te zijn van particuliere hulp terwijl de superrijken nog rijker worden. Dit beleid kan leiden tot een toename van racisme, waarbij vluchtelingen zullen gebruikt worden als excuus voor een besparingsbeleid. Vluchtelingen kunnen niet eeuwig blijven vertrouwen op de gevoelens van solidariteit en empathie van de bevolking. In plaats daarvan moet er een goed georganiseerde reactie van de staat komen – iets wat tot nu toe in Polen ontbreekt. Kampbedden in sporthallen en stadions zijn slechts een tijdelijke oplossing – vluchtelingen hebben fatsoenlijke huisvesting, kinderopvang en plaatsen op scholen nodig, evenals toegang tot de arbeidsmarkt met gelijke beloning en vakbondsrechten. Het geld is er – we zien dat de regering geen moeite heeft om het geld te vinden om de kerk te subsidiëren, de defensie-uitgaven te verhogen, of belastingvoordelen te geven aan mensen die paleizen bezitten als onderdeel van de recente ‘belastinghervorming’ in het land.

Verwacht wordt dat de oorlog in Oekraïne tot verdere stijgingen van de energie- en voedselprijzen zal leiden, waardoor de inflatie in dubbele cijfers zal terechtkomen en de verstoringen in de wereldwijde toeleveringsketens nog zullen verergeren. Volkswagen heeft bijvoorbeeld de tijdelijke sluiting van twee autofabrieken in Polen aangekondigd wegens gebrek aan onderdelen uit Oekraïne. Andere autofabrikanten nemen soortgelijke beslissingen. In plaats van een herstel na de pandemie gaat de Europese en de wereldeconomie een periode van stagflatie tegemoet. Daar komt nog bij dat steeds meer regeringen verklaren dat zij hun defensie-uitgaven zullen verdubbelen, wat minder welvaart en hogere belastingen zal betekenen.

Tot dusver is het plan van de Poolse regering om de opvang van vluchtelingen aan particuliere initiatieven over te laten. De regering zal al wie Oekraïners onderdak biedt een premie van 240 euro per maand geven, zonder verplichting om dit geld aan de vluchtelingen te geven. Dit bevat het risico van misbruik. Zo is er geen mogelijkheid om de kwaliteit van de verstrekte accommodatie te controleren. Voor verhuurders zonder scrupules kan dit een aantrekkelijke regeling zijn om gemakkelijk geld te verdienen. Bovendien is het niet duidelijk of dit geld ter beschikking zal worden gesteld van mensen (of vluchtelingen) die reeds onbaatzuchtig hun huizen hebben opengesteld zonder te wachten op het bureaucratische proces van het indienen van een aanvraag bij de plaatselijke autoriteiten om hen als vluchtelingen te bestempelen.

De Poolse regering wil net als de andere EU-landen Oekraïners toegang geven tot de arbeidsmarkt, maar enkel omdat er een krapte op de arbeidsmarkt is en de regering hoopt dat een groot aanbod van Oekraïense arbeiders de lonen naar beneden kan duwen. Als de economische crisis begint door te zetten, zal de Poolse regering niet aarzelen om verdeeldheid te zaaien en de vluchtelingen de schuld van de crisis te geven.

Deze crisis is echter het product van een ziek systeem – hetzelfde systeem dat onze planeet vernietigt, de opwarming van de aarde veroorzaakt, en verantwoordelijk is voor imperialistische rivaliteit en oorlog. We moeten ons ontdoen van dit systeem en het vervangen door een systeem dat is gebaseerd op samenwerking en solidariteit van werkende mensen, waar de economie niet wordt georganiseerd voor winst en hebzucht, maar om te voorzien in sociale behoeften. De onbaatzuchtige solidariteit voor de vluchtelingen de laatste weken, toont aan dat het mogelijk is om een samenleving op te bouwen op basis van de georganiseerde arbeidersklasse.

Wij zeggen: laat alle oligarchen van de wereld, de superrijken en de grote ondernemingen betalen voor de crisis en voor de kosten van de opvang van de vluchtelingen. Laten we de boekhouding van de bedrijven openen voor controle door vakbonden en werkende mensen. Laten we nagaan wie er winst maakt met deze imperialistische oorlog en laat hen betalen!

Wij zeggen:

• Nee tegen het racistische vluchtelingenbeleid van de EU!
• Open veilige en legale routes voor alle vluchtelingen, ongeacht hun huidskleur en land van herkomst. Dit moet ook gelden voor de vluchtelingen die vanuit Wit-Rusland Polen en de EU proberen binnen te komen.
• Vluchtelingenstatus voor iedereen die Oekraïne verlaat, ongeacht staatsburgerschap of etnische afkomst.
• Mensen die niet willen vechten moeten ook het recht hebben om in de EU te blijven – laat mannen tussen 18 en 60 jaar toe tot de EU, ook “deserteurs” uit het Oekraïense, Russische en Wit-Russische leger.
• We eisen toegang tot fatsoenlijke huisvesting, gezondheidszorg en werk voor iedereen!
• Onteigening van huizen en gebouwen die leeg staan wegens speculatie, zodat ze gebruikt kunnen worden door iedereen die ze nodig heeft – zowel vluchtelingen als Polen.
• Een gegarandeerde plaats in plaatselijke kleuterscholen en scholen, gratis, voor alle kinderen, ook kinderen van vluchtelingen.
• Kinderbijslag en sociale uitkeringen op een niveau dat een fatsoenlijke levensstandaard mogelijk maakt – voor iedereen die in Polen woont.
• Het minimumloon en de arbeidswetgeving moeten ook gelden voor alle Oekraïense vluchtelingen en andere buitenlandse werknemers in Polen. Voor vakbondsrechten voor alle werknemers!
• Voor arbeidsduurvermindering om het bestaande werk voor iedereen te verdelen zonder loonverlies.
• Open de boeken van alle grote bedrijven – laat de arbeiders zien welke bedrijven winst maken met de oorlog!
• We eisen dat de superrijken en de grote bedrijven betalen voor deze crisis.