BTW-verlaging op elektriciteit volstaat niet. Energie moet volledig in publieke handen

In januari stegen de gemiddelde prijzen voor zowel aardgas als elektriciteit nogmaals met 40 tot 60% tegenover december. Een gemiddelde gezinsfactuur is op een jaar tijd gestegen van 1962 euro naar 5361 euro, of van 160 naar 450 euro per maand. Velen schrikken bij de aanpassingen van voorschotfacturen. De Ombudsdienst voor Energie wordt overspoeld met klachten. “We krijgen met moeite alles gelezen wat er binnenkomt,” klinkt het daar. Veel gezinnen trekken het niet meer. 

Artikel door Geert Cool uit maandblad De Linkse Socialist

BTW-verlaging maakt ijskoude douche van factuur niet ongedaan

Uiteindelijk besliste de regering na lang discussiëren om de BTW op elektriciteit tijdelijk van 21% naar 6% terug te brengen. Voor gas blijft het tarief van een luxeproduct gelden. Daarnaast komt er een eenmalige premie voor elke elektriciteitsaansluiting en wordt het sociaal tarief verlengd. Voor de hierboven aangehaalde gemiddelde gezinsfactuur komt dat samen neer op 165 euro op een stijging van 3400 euro op jaarbasis. Onvoldoende om de ijskoude douche van de prijsstijgingen te verzachten. 

Wat de regering intussen wel voelt, zijn de gestegen inkomsten uit BTW. Vorig jaar kreeg de federale regering 1,9 miljard euro extra binnen met BTW-heffingen. Dat is meer dan de extra inkomsten uit de vennootschapsbelasting en de hogere voorafbetalingen door bedrijven. 

De PS en de groenen hadden een punt toen ze stelden dat een BTW-verlaging evenveel oplevert aan superrijken als aan werkenden. De kern van de kwestie roerden ze echter niet aan: BTW is op zich een asociale taks. Hoog tijd om die af te schaffen en een progressief belastingstelsel door te voeren zodat de rijksten meer betalen.  

Het argument om de tijdelijke BTW-verlaging niet op de gasfactuur toe te passen is hypocriet. De groenen stellen dat gas vervuilend is, maar gaan tegelijk voor nieuwe gascentrales. Het vergroenen van energie zal niet gebeuren door de werkende klasse in energie-armoede te dwingen. Een BTW-verlaging is noodzakelijk, blijvend en niet alleen voor elektriciteit, maar dat volstaat absoluut niet.

Enkel grote aandeelhouders krijgen het warm van de liberalisering

Bij de volledige liberalisering van energie in 2007 werden ons lagere prijzen beloofd en bovendien een bescherming tegen stroompannes. Vijftien jaar later is de energiemarkt in handen van enkele grote spelers die de aandeelhouders mooie dividenden schenken terwijl wij torenhoge tarieven betalen. Engie zal een meerwinst van 2,6 miljard euro boeken op de hoge prijzen. Het Franse TotalEnergies (voorheen in ons land ook actief onder de naam Lampiris) boekte vorig jaar een recordwinst van 16 miljard euro. 

Ook met de groenen in de federale regering komt er geen ambitieus plan om duurzame energie te ontwikkelen. Minister van Energie Tinne Van der Straeten legt alle eieren in de mand van de markt. Het is echter net de greep van de markt en het bijhorende winstbejag die zorgen voor een tekort aan vooruitziendheid en ontwikkeling van groene alternatieven. Zo werd de kernuitstap niet voorbereid en voor investeringen in duurzame energie blijft de sector hard uitkijken naar subsidies van de gemeenschap. Een wel erg voorzichtige poging om daar wat in te schrappen op Vlaams niveau, leverde Zuhal Demir (N-VA) meteen het dreigement van een golf van rechtszaken op.  

Alle regeringen in ons land moeten vaststellen dat ze geen hefbomen hebben om in te grijpen op de energieprijs. Waar tijdens de financiële crisis van 2008 de banken op compensaties konden rekenen toen ze onderuit dreigden te gaan, zijn er voor onze noodlijdende portemonnees vandaag zogezegd geen middelen. 

Is het einde van de tunnel in zicht?

De hoge energieprijzen worden veroorzaakt door het gebrek aan vooruitziendheid, maar ook door de economische instabiliteit en de geopolitieke spanningen. Voor de werkende klasse kan de oorlogsretoriek over Oekraïne ver weg lijken, maar zelfs indien het bij een koude oorlog blijft, zijn wij het die de zwaarste prijs betalen. Toegang tot energie is immers een cruciaal wapen in deze koude oorlog. Indien het tot een ‘warme’ oorlog komt, zal dit nog veel meer het geval zijn. Alleen al voor onze portemonnee is verzet tegen de oorlogsdreiging belangrijk. Daarnaast versterkt het ongelijkmatig en instabiel economische herstel de chaos bij de toeleveringsketens en stuwt dit de inflatie verder de hoogte in. Deze factoren zullen niet snel verdwijnen. Komt daar nog de ecologische crisis bij die voor meer extreem weer zorgt. Wat bij een winterprik in het voorjaar of indien er eind dit jaar een barre winter komt? 

Het systeem loopt langs alle kanten vast en laat de werkende klasse hiervoor opdraaien. De zwaksten worden daarbij het hardst geraakt. De Nationale Bank merkte op dat de inflatie onder de 25% armsten in ons land 8,7% bedroeg in januari. Dat is meer dan een procentpunt hoger dan de algemene inflatie van 7,59% en is vooral toe te schrijven aan de stijgende energieprijzen. Het verschil met de ‘gezondheidsindex’ van 7,1% loopt nog verder op. Bovendien beginnen de stijgingen stilaan ook door te sijpelen in de voedingsprijzen. Voor een groeiend deel van de bevolking dreigt bovenop de kou ook honger. Dat komt op een ogenblik dat maandelijks gemiddeld 177.238 naar voedselbanken stappen, een stijging met 25% op vijf jaar tijd. 

Volledige energiesector moet in publieke handen

De explosie van de energieprijzen is het resultaat van verschillende problemen van het kapitalisme, die elk met elkaar verbonden zijn en elkaar versterken. Het is een systeemkwestie en dus moet er ook een systemisch antwoord komen. 

Met een verlaging van de BTW of andere maatregelen rond taksen en accijnzen komen we er niet. Een bevriezing van de prijzen zoals in Frankrijk kan tijdelijk uitstel bieden, maar als de kost ervan naar de gemeenschap wordt doorgeschoven zijn het uiteindelijk toch de werkenden die ervoor opdraaien. Een publieke energiepool die concurreert met de private energiebedrijven dreigt al snel de commerciële logica van de private sector over te nemen. Neen, de volledige sector moet in publieke handen komen.

“We moeten de controle over deze strategische sector terug in publieke handen krijgen,” eist het ABVV. “We moeten niet van energieleverancier veranderen, maar van systeem,” klinkt het bij Raoul Hedebouw. Inderdaad: er is nood aan een ander systeem. Energie in publieke handen betekent nationalisatie onder controle van het personeel en de gemeenschap, niet onder leiding van managers die met hun jaarloon van een miljoen euro dezelfde winstlogica opleggen als in de private sector. Nationalisatie onder democratische controle moet een planning voor groene en betaalbare energie gericht op de noden van de volledige bevolking mogelijk maken. 

De kapitalisten zullen slechts toegevingen doen als ze vrezen dat ze anders alles kunnen verliezen. Daartoe moeten we een krachtsverhouding opbouwen doorheen acties en campagnes rond de eis van een energiesector in publieke handen. In een strijdbeweging is het formuleren van een ambitieuze doelstelling van systeemverandering belangrijk om duidelijkheid te scheppen over ons socialistisch alternatief en dat te populariseren. Terwijl de strijd hiervoor op nationaal vlak start, is er door de aard van het kapitalisme geen andere mogelijkheid dan een internationale uitbreiding.