Oekraïne: van koude naar warme oorlog? Internationalistische anti-oorlogsbeweging nodig!

Al wekenlang vertellen de media ons dat een invasie van Oekraïne op handen is. Hoewel een volledige Russische invasie van Oekraïne het minst waarschijnlijke scenario blijft, zorgt het opvoeren van de oorlogspropaganda in een instabiele regionale situatie (met recent opstanden in Wit-Rusland en Kazachstan alsook de oorlog in Nagorno-Karabach) ervoor dat één verkeerde beweging het tij kan keren.

Artikel door Christian (Leuven) uit maandblad De Linkse Socialist (deze krant vertrok maandag naar de drukker)

Minstens 100.000 Russische troepen zouden aan de Oekraïense grens zijn gelegerd. Daar komen nog de Russische militaire manoeuvres in Wit-Rusland en in de Zwarte Zee bij. In de Baltische staten, Polen en Roemenië heeft de NAVO reeds duizenden soldaten, vliegtuigen en oorlogsschepen ingezet. Het Pentagon is van plan om tot 50.000 troepen in te zetten. In Roemenië is een raketafweersysteem gebouwd. Een ander in Polen zal dit jaar operationeel zijn. Officieel zal de NAVO niet ingrijpen als Oekraïne wordt aangevallen. Niettemin houdt de NAVO regelmatig grote militaire manoeuvres met Oekraïne en voorziet zij het land van militaire training en steeds geavanceerder wapentuig.

De in 1990 aan Moskou gedane beloften om elke uitbreiding van de NAVO naar het oosten uit te sluiten, zijn nooit nagekomen. Rusland wil koste wat kost voorkomen dat Oekraïne en Georgië lid worden van de NAVO en wil dat de westerse wapens van zijn grenzen worden verwijderd. In 2014 zag Moskou zijn belangen in Oekraïne in gevaar komen door de “Euromaidan”, annexeerde het de Krim en stak het Oost-Oekraïne in brand. Sindsdien heeft het conflict in de Donbass-regio al 14.000 levens geëist. 

Parallel aan de oorlogstrom vinden er diplomatieke initiatieven plaats. De heersende elites beweren oorlog te willen voorkomen. De reden hiervoor is niet de vrees voor menselijke slachtoffers, maar veeleer voor een oncontroleerbare escalatie. Afgezien van de grote toevloed van vluchtelingen wordt namelijk gevreesd voor omwentelingen in de wereldeconomie (met name in de gasprijs) en in de internationale machtsverhoudingen. Een oorlog in Oekraïne kan ook overslaan. De geopolitieke spanningen in Oekraïne worden nu al weerspiegeld in Bosnië en Herzegovina en tot zekere hoogte in de Sahel. 

Het conflict moet ook worden gezien in de context van de nog steeds broze en tegenstrijdige alliantie tussen Rusland en China. Washington ziet Rusland als zijn voornaamste militaire tegenstander, China als zijn voornaamste economische rivaal. De uitkomst van de crisis in Oekraïne kan grote gevolgen hebben voor de benadering van China tegenover Taiwan. 

Het oorlogsgevaar dat Europa boven het hoofd hangt, is het resultaat van een steeds scherpere concurrentie om marktaandeel en grondstoffen in de context van een trage wereldeconomie en een steeds ernstiger wordende milieucrisis. 

Hoewel de economische elites geen belang hebben bij een groot conflict, duwt hun systeem ons over de rand. Als dit niet in Oekraïne gebeurt, zal het elders wel het geval zijn. De inter-imperialistische concurrentie is hieraan schuldig. En ja, in tegenstelling tot wat sommigen ter linkerzijde geneigd zijn te denken, zijn ook Rusland en China imperialistische mogendheden.

Westerse mogendheden willen sancties opleggen aan Rusland. Rusland uitsluiten van het SWIFT-betalingssysteem lijkt unaniem gesteund te worden. De annulering van de Nord Stream 2-gaspijpleiding daarentegen zorgt voor verdeeldheid in het westerse kamp. Het gaat om een strategisch Russisch project om Oekraïne te omzeilen, waarin ook de Duitse economische elite zwaar heeft geïnvesteerd. De Verenigde Staten daarentegen hebben er alle belang bij om hun schaliegas te promoten. De reeds fors gestegen energieprijzen kunnen hierdoor nog hoger oplopen. 

In een context van een dalende levensstandaard, corruptie en de greep van oligarchen op de samenleving, hanteert de elite in Oekraïne een nationalistische retoriek. Maar uiteindelijk is Oekraïne slechts een pion in het spel van de grote mogendheden. De vraag van lidmaatschap van de NAVO gaat niet over wat ‘Oekraïne’ wil, laat staan de bevolking van Oekraïne. Heel wat diplomatieke onderhandelingen vinden plaats zonder vertegenwoordigers van de Oekraïense regering. De westerse mogendheden geven even weinig om de ‘democratie’ en de ‘nationale soevereiniteit’ van Oekraïne als Rusland om het welzijn van de Russischtaligen in Oekraïne. Kijk maar naar de talrijke militaire interventies van de afgelopen decennia of naar de allianties met regimes als dat van Saoedi-Arabië wat de Westerse mogendheden betreft, of met Syrië in het geval van Rusland. Tegenover de massabewegingen in zowel Kazachstan als Myanmar verkiezen de Westerse mogendheden, Rusland en China eensgezind de stabiliteit van dictatoriale regimes boven de aspiraties van het heldhaftige volk in strijd. 

Onder de werkende klasse van alle betrokken landen is er geen enthousiasme voor oorlog. Zij zijn immers steeds de verliezers van dergelijke avonturen. In Rusland is er totaal geen sprake van de patriottische euforie die er was over de annexatie van de Krim in 2014. Poetin moet zijn dalende populariteit compenseren met verkiezingsfraude en een repressie die nooit zo sterk was sinds hij aan de macht kwam. Ondertussen ondermijnen de enorme ongelijkheid en het falende beleid rond alle crisissen ook in het Westen de autoriteit van de politieke leiders. 

Om een escalatie van de oorlog te stoppen, is er nood aan een sterke internationale anti-oorlogsbeweging die de werkende klasse aan beide zijden van de scheidingslijn verenigt. Een dergelijke beweging zou niet alleen massabetogingen organiseren, maar zou op basis van een programma met klasseneisen, een krachtsverhouding opbouwen zodat de beweging tot stakingen kan leiden. Een dergelijke beweging zou uiteindelijk de wortel van het kwaad zelf omver kunnen werpen: het kapitalistische systeem.