Farma-multinationals cashen winsten, pandemie blijft levens kosten

Na twee jaar pandemie en een jaar vaccinatie biedt het kapitalisme geen echte uitweg. We leven niet meer in de Middeleeuwen: technologie, kennis en communicatiemiddelen kunnen een einde maken aan de pandemie. Wat houdt ons tegen? De markteconomie gebaseerd op het privaat bezit van de productiemiddelen. Het kapitalisme dus.

door Julien (Brussel)

In plaats van de bestaande middelen in te zetten voor een zo snel en doeltreffend mogelijke vaccinatie over de hele wereld, verbergen de aandeelhouders hun kennis liever achter patenten. Het is gemakkelijk om de niet-gevaccineerden de schuld te geven, en zo kunnen ze voorbijgaan aan het feit dat het ontstaan van nieuwe varianten vooral een gevolg is van een tekort aan vaccins in neokoloniale landen, die niet in staat zijn evenveel geld op tafel te leggen als de EU of de VS. De Delta-variant ontstond in India en Omikron in Afrika. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hadden de lage-inkomenslanden eind november 2021 slechts 0,6% van de wereldwijd geproduceerde vaccins ontvangen.

“Verspil nooit een goede crisis”

Volgens een studie van het AccessIBSA-project (dat de toegang tot geneesmiddelen in Zuid-Afrika, Brazilië en India wil verbeteren) beschikken meer dan 120 bedrijven in Afrika, Latijns-Amerika en Azië over de capaciteit om mRNA-vaccins te produceren. Daartoe zouden ze echter toegang moeten hebben tot de licenties van Pfizer en Moderna. Een paar maand geleden opende onder meer Joe Biden het debat over het vrijgeven van de patenten. Het bleef echter bij een debat. Ondertussen konden de aandeelhouders hun zakken vullen door de verkoop van vaccins. Dit voedt het wantrouwen tegenover de multinationals en via die weg ten onrechte ook tegenover het vaccin zelf. Tegelijk is dit een obstakel voor een offensieve vaccinatiecampagne aangezien het de productiemogelijkheden beperkt.

Een andere geldmaker: coronatests. Eurofins, ‘s werelds grootste onderneming op het gebied van biologische analyse, is sinds september vorig jaar genoteerd op de CAC40, de belangrijkste index van de Parijse beurs. Het bedrijf voert 60.000 PCR-tests per dag uit in Frankrijk. In de eerste negen maanden van 2021 had het bedrijf een omzet van 5 miljard euro, waarvan 1 miljard euro enkel en alleen door Covid-19. Verspil nooit een goede crisis, merkte Winston Churchill destijds al op. De aandeelhouders van de farmabedrijven hebben dit goed begrepen.

AccessIBSA merkt terecht op dat de ontwikkeling van de vaccins grotendeels met overheidsgeld gebeurde: 500 miljoen dollar van de Duitse regering voor BioNTech en meer dan 1 miljard dollar van de Amerikaanse regering voor Moderna, bijvoorbeeld.

Het opheffen van de patenten en de inzet van de 120 bedrijven die mRNA-vaccins kunnen produceren, zou volgens AccessIBSA betekenen dat de wereldbevolking op zes maanden tijd kan gevaccineerd worden. Bij deze berekening wordt niet eens rekening gehouden met andere farmabedrijven die momenteel geen coronavaccins produceren. Anderzijds moet wel opgemerkt worden dat er in de farmaceutische sector tekorten zijn ontstaan als gevolg van de coronavaccins en dat dit, samen met de nodige logistieke operatie, een vaccinatie op zes maanden wellicht te optimistisch inschat. Maar dan nog.

Je kan een tijger niet aanleren om vegetariër te worden

Deze studie heeft als verdienste dat ze een beeld geeft van wat mogelijk is indien het winstoogmerk er niet is. Zelfs indien vandaag de patenten op Covid-19 onder druk van hevige strijd zouden afgeschaft worden, zouden de multinationals uit de sector deze verliezen compenseren op andere geneesmiddelen. Je kan een tijger nu eenmaal niet aanleren om vegetariër te worden.

Materieel is de mensheid vandaag in staat om relatief snel uit een pandemie te geraken. Maar de aandeelhouders zijn als de personages in de film ‘Don’t Look Up’ die naar een asteroïde kijken die de op aarde afstevent en tegelijk enkel oog hebben voor hun bankrekening. Zoals Marx opmerkte: “Het is meestal de meest werkschuwe en meest miserabele soort geldkapitalisten, die door samenwerkende arbeid de grootste winst kan halen uit alle nieuwe ontwikkelingen van de algemene arbeid van de menselijke geest en diens maatschappelijke gebruik.” (Kapitaal III) De geschiedenis gaf hem nogmaals gelijk.

Het opheffen van de patenten op coronavaccins zou een belangrijke stap vooruit zijn.  Er is echter meer nodig om de pandemie te stoppen, zoals massale investeringen in zorg en onderwijs. LSP pleit ervoor om de volledige farmaceutische sector, net als andere sleutelsectoren van de economie, onder publieke eigendom en democratische controle en beheer te brengen zodat de productie op democratisch geplande wijze kan georganiseerd worden.