Polarisatie over coronabeleid: wat drijft de groeiende kloof aan?

“Ik wil echt de niet-gevaccineerden het leven zuur maken.” Deze uitspraak kwam niet van een verpleegkundige in burn-out, maar van de Franse president Emmanuel Macron. Die vond blijkbaar dat extra olie op het vuur van de polarisatie in de samenleving hem electoraal ten goede zou komen. Toen de pandemie uitbrak, was er vooral een uitbarsting van solidariteit en wederzijdse hulp van burgers. Sommigen organiseerden netwerken om geïsoleerde en kwetsbare mensen te helpen. Velen betuigden hun solidariteit met het zorgpersoneel en andere essentiële werknemers. Wat is er gebeurd waardoor de solidariteit plaats maakte voor verdeeldheid?

door Jean (Luxemburg)

Het antwoord op die vraag ligt grotendeels in het beheer van de gezondheidscrisis. Die aanpak werd gekenmerkt door fouten en vergissingen die twijfel en wantrouwen versterkten onder de bevolking. Vandaag vertrouwt slechts 29% van de Belgen de regering-De Croo in haar aanpak van de pandemie. Twee elementen verdienen daarbij de aandacht: enerzijds het feit dat de maatregelen regelmatig afweken van de aanbevelingen van de experts, met name  om de economie niet te ‘hinderen’ (waarmee de winsten van de bazen en aandeelhouders bedoeld worden). Anderzijds de strategie die erin bestond om van de vaccinatie in België dé oplossing voor alle problemen te maken, terwijl het van meet af aan duidelijk was dit wel een bijzonder belangrijke rol zou spelen, maar niet volstaat om het virus uit te roeien.

Komt daar nog bij dat er nog steeds veel te weinig in zorg wordt geïnvesteerd, waardoor de sector en zijn personeel op hun tandvlees zitten. Het is in deze context dat antivax-bewegingen een aanzienlijk publiek wisten te vinden door in te spelen op het wantrouwen van de bevolking tegenover de overheid en de farmaceutische industrie. Het wantrouwen in de overheid en in de sector zelf is legitiem, maar wordt door anti-vaxxers aangegrepen om zich tegen wetenschappelijke benaderingen te keren en om plaats te creëren voor nepnieuws en allerhande samenzweringen. Anders gezegd: er zijn goede redenen om Big Pharma te wantrouwen, maar wie uit principe vaccinatie weigert, ontkent op gevaarlijke wijze het wetenschappelijk bewijs en vergist zich vooral van vijand.

Dit gezegd zijnde, is het duidelijk dat het demoniseren van niet-gevaccineerden eveneens neerkomt op het vergissen van vijand. Erger nog: het leidt tot verdeeldheid in een situatie waarin solidariteit en samenhang meer dan ooit noodzakelijk zijn. Het versterkt het slachtoffergevoel van de niet-gevaccineerden, die zichzelf ten onrechte beschouwen als het ‘verzet’ tegen een ‘totalitair’ gezondheidsbeleid.

De arbeidersbeweging botst in deze situatie op twee tegenstanders tegelijk: big business en haar politieke vertegenwoordigers in de regeringen enerzijds en de vaak extreemrechtse anti-vaxxers die het wantrouwen en ongenoegen wegleiden van een benadering waarmee het systeem echt kan bestreden worden. Deze strijd kunnen we winnen met oplossingen die compromisloos zijn op vlak van gezondheid en tegelijk de solidariteit versterken, het enige echte antwoord op polarisatie binnen de werkende klasse.

Enkele eisen voor deze strijd:

• Universeel recht op vaccinatie door patenten op te heffen zodat een wereldwijde vaccinatiecampagne kan uitgerold worden;
• Gratis tests voor iedereen;
• Een plan voor massale overheidsinvesteringen in de gezondheidszorg, afgestemd op de reële behoeften, zoals vastgesteld door het personeel in de sector; voor de aanwerving van extra personeel met goede arbeidsvoorwaarden en lonen;
• Een echte nationale openbare gezondheidsdienst, democratisch beheerd door het personeel en de gemeenschap, die een preventieve aanpak van de gezondheidszorg mogelijk maakt;
• Een zo breed mogelijke vaccinatiecampagne om de pandemie te bestrijden, vergezeld van transparante publieke voorlichting door instanties die onafhankelijk zijn van de regering en Big Pharma. De niet-gevaccineerden moeten overtuigd worden, niet onderdrukt;
• Wetenschappelijk onderzoek onder publieke controle brengen. Nationalisatie van de farmasector onder controle en beheer van het personeel en de gemeenschap.

Elke inbreuk op onze collectieve rechten onder het mom van gezondheidsbeleid moeten we afwijzen. Een verplichte vaccinatie zou onvermijdelijk de deur openzetten voor afdankingen. Dit is onaanvaardbaar, in het bijzonder voor zorgpersoneel dat al een zware prijs betaalde tijdens deze zorgcrisis. De werkenden en hun vakbonden moeten beslissen over de gezondheidsvoorschriften op hun werkplaatsen. Regels daaromtrent die democratisch besproken en beslist zijn, zullen overigens gemakkelijker aanvaard worden dan regels opgelegd door een overheid die al jarenlang een slagveld aanricht in de zorgsector.

Het falende beleid van de regeringen, in dienst van big business en de winsten, maakt de kloof in de samenleving groter. “Verdelen om te heersen”, is een oud recept dat altijd werkt. Maar polarisatie heeft ook systemische oorzaken: een doeltreffend en harmonieus beheer van de pandemie is onder het kapitalisme eenvoudigweg niet mogelijk. De kloof tussen de winstbelangen van de kapitalisten en de belangen van de werkende klasse wordt steeds groter. Dit leidt tot steeds meer crisissen die elkaar versterken. De enige uitweg is systeemverandering zodat onze gezondheid, leefomstandigheden en het milieu centraal komen te staan.