Frankrijk: de arbeidersbeweging moet zich organiseren om strijd en solidariteit terug op de agenda te zetten

In juni waren er departementale en regionale verkiezingen in Frankrijk. Die toonden een historische desinteresse: 68% ging niet stemmen, onder 18 tot 24-jarigen was dit zelfs 87%. Het is een scherpe uitdrukking van het gebrek aan legitimiteit van de Franse politieke wereld. Welke lessen vallen er te trekken in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2022?

Duel Macron-Le Pen niet onvermijdelijk

De peilingen worden stelselmatig geïnterpreteerd als een indicatie van een onvermijdelijk duel tussen Macron en Le Pen in de presidentsverkiezingen van volgend jaar, waarbij Le Pen voorop zou liggen in de eerste ronde en Macron vervolgens wint in de tweede ronde. De regionale verkiezingen nuanceren dat beeld. Zes jaar geleden lag extreemrechts op kop in 6 van de 13 stedelijke regio’s. Nu viel het Rassemblement National van Marine Le Pen nationaal van 28% terug op 19%. Nochtans werd de campagne gedomineerd door haar favoriete thema’s: veiligheid en migratie.

De afgelopen maanden was er een publiek debat over het zogenaamde ‘separatisme’ van al wie ageert ‘tegen de Republiek’. Dit werd al gauw doorgetrokken naar islamofobie en een campagne tegen “islamo-links” die belachelijke proporties aannam. Rechts en extreemrechts domineerden dit ‘debat’ en monopoliseerden de spreektijd in de media. Zo was er een afgrijselijk debat tussen Marine Le Pen en minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin, waarin Le Pen het originele verwijt kreeg dat ze te zacht is tegen de islam. Elke dag zijn er racistische en islamofobe commentaren in de media. De extreemrechtse journalist Eric Zemmour kan meermaals per week al zijn haat uitstorten op de televisiezender CNEWS en doet er alles aan om racisme, seksisme en LGBTQI+-fobie te normaliseren. Het leidt tot geruchten dat Zemmour kandidaat voor extreemrechts in de presidentsverkiezingen zal zijn. In de peilingen staat hij alvast op 5,5%.

Dit weerzinwekkend klimaat is niet te wijten aan toeval of het ‘racisme van de gewone Fransen’. Het is onderdeel van een politieke strategie. Macron maakt er geen geheim van hoe hij hoopt herkozen te raken: hij speelt in op het totale diskrediet van de politieke wereld om zo naast Marine Le Pen naar de tweede ronde door te stoten en opnieuw als president verkozen te worden op basis van een ‘republikeins front’ tegen extreemrechts. Dat is een gevaarlijke gok na vijf jaar presidentschap gekenmerkt door brutale en bloedige repressie tegen sociale bewegingen en tegelijk een toename van ongelijkheden. De regionale en departementale verkiezingen tonen bovendien aan dat de enorme instabiliteit ervoor zorgt dat niets op voorhand vastligt. Een tweede ronde tussen Macron en Le Pen in 2022 is dus niet onvermijdelijk.

Welke rol kan France Insoumise spelen?

Tussen 2009 en 2020 is de rijkdom van Franse miljardairs gestegen met… 439%! Deze stijging was enkel in China groter. De vooruitgang van de Franse miljardairs ligt een pak boven die van hun Amerikaanse (170%) en Britse (168%) collega’s. Als het minimumloon (SMIC) even snel gestegen was, had dit nu 4.805 euro netto bedragen.

Het zal geen verbazing wekken dat 9 op de 10 Fransen voorstander is van een hoger minimumloon. Acht op de tien wil de door Macron afgeschafte vermogensbelasting herstellen. Eenzelfde aantal wil een belasting op diegenen die profiteerden van de crisis alsook een groot investeringsplan in de openbare diensten (in het bijzonder in de zorg). 80% wil dat een deel van het water gratis wordt en wil de erkenning van burn-out als beroepsziekte. Zeven op de tien Fransen wil een verlaging van de pensioenleeftijd naar 60 jaar. Zes op de tien is voorstander van een vierdaagse werkweek. Dit zijn allemaal eisen die verdedigd worden in het programma van France Insoumise.

Mélenchon staat momenteel op 12% in de peilingen. Dat is een pak hoger dan de PS, de groenen en het communistische PCF, die besloot om met een eigen kandidaat op te komen. In 2012 steeg Mélenchon van 3% in de peilingen een jaar voor de verkiezingen naar 11% in de verkiezingen. In 2017 ging hij van 11% een jaar voor de verkiezingen naar bijna 20%, met slechts 600.000 stemmen tekort om naar de tweede ronde door te stoten. Deze vooruitgang was telkens het resultaat van een campagnedynamiek die erin slaagde om van veel kiezers activisten te maken. Dat is ook nu niet onmogelijk, ondanks een nooit geziene anti-Mélenchon-campagne in de media. Het kan zelfs indien Mélenchon steun verloor door enkele ongelukkige standpunten en door het feit dat France Insoumise vooral wordt gezien als een parlementaire groep en niet als een democratisch georganiseerde strijdpartij, terwijl het bij het begin van de ambtstermijn van Macron een dynamische rol speelde in het stimuleren van syndicale en sociale strijd.

Het programma van France Insoumise kent heel wat beperkingen. Het blijft binnen het kader van een hervormd kapitalistisch systeem onder de 6e Republiek. Het vormt echter een goede basis om de discussie te voeren over wat nodig is voor werknemers en hun gezinnen. Om mensen te overtuigen om te stemmen en de mobilisatie rond een project van sociale verandering op te voeren, zal France Insoumise aansluiting moeten zoeken bij de sociale bewegingen op straat en daar een actieve rol in spelen. Wij denken dat de verkiezingen van 2022 en de strijd die er de komende periode ongetwijfeld zal zijn, moeten worden gezien als een aanzet naar de vorming van een brede partij van de werkende klasse en van het sociaal verzet, een partij die een actieve rol speelt in de strijd tegen de kapitalistische klasse. Dat zal cruciaal zijn om de krachtsverhouding te veranderen, het vertrouwen in de collectieve kracht van de werkende klasse te herstellen en om het vooruitzicht te vestigen van echte maatschappijverandering die vertrekt van de sociale noden.