Geen winnaars bij deze Brexit

Er is geen euforie onder de grote bedrijven of arbeiders, maar eerder een opluchting dat het lange, vermoeiende proces voorbij is, en – samenvallend met de Covid-19-crisis – een sterker gevoel dan ooit over de incompetentie van de conservatieve Tories.

Door Sarah Wrack (Socialist Alternative in Engeland, Wales en Schotland)

Viereneenhalf jaar na de stemming om de EU te verlaten, werd er uiteindelijk op het allerlaatste moment voor de deadline van Boris Johnson een handelsovereenkomst gesloten. Het Parlement had slechts enkele dagen de tijd om naar het akkoord te kijken voordat het werd geratificeerd. Het gaf een wel erg ironisch kantje aan de slogan van de rechtse Tories ten tijde van de Brexit over “het terugnemen van de controle.”

Uit de opiniepeilingen van YouGov bleek dat een meerderheid van de bevolking wilde dat de overeenkomst werd aangenomen (ongeacht hoe zij in het referendum of bij de algemene verkiezingen stemden), ondanks het feit dat slechts weinigen (17%) vonden dat het een goede overeenkomst was voor Groot-Brittannië. Boris Johnson lijkt te hebben gegokt dat hij door tot op het laatste moment te wachten omtrent toegevingen rond de visserij om hem als een held voor te stellen die net op het laatste moment een akkoord binnenhaalde. Als dat de gok was, is het mislukt. Er is geen euforie onder de grote bedrijven en evenmin onder bredere lagen van de bevolking. Er is enkel opluchting dat het vermoeiende proces voorbij is. Tegelijk is er de Covid-19-crisis die het gevoel versterkt rond de incompetentie van de Tories.

Dit kan weer omslaan in woede wanneer het voor meer mensen duidelijk wordt dat het proces in feite nog lang niet voorbij is! De overeenkomst die is gesloten is ongelofelijk dun, en ontbeert details over een aantal kwesties waarover waarschijnlijk nog jaren onderhandeld zal worden. Terwijl sommigen hebben gestemd om de EU te verlaten in de hoop op minder bureaucratie, heeft de overeenkomst een heel netwerk van werkgroepen en commissies voor opvolging, herziening en uitwerking van de details tot stand gebracht.

Winnaars en verliezers

Door sommige aspecten op deze manier open te laten, kon de overeenkomst worden gesloten. Het betekent dat het voor beide partijen voldoende vaag is om te proberen de overwinning te claimen. Eén van de grote kwesties in de onderhandelingen was bijvoorbeeld het “gelijke speelveld” en het behoud ervan in de toekomst: wat zouden de regels zijn om ervoor te zorgen dat geen enkele partij ‘oneerlijk’ voordeel kan behalen door hun wetten op het gebied van arbeid, milieu of staatssteun te wijzigen. De overeenkomst is bedoeld om de bestaande normen te handhaven, maar met het recht om in de toekomst af te wijken als de Britse regering dat wenst (en dan het risico te lopen dat er tarieven worden opgelegd als deze afwijkingen als een bedreiging voor de interne markt van de EU worden beschouwd). De EU kan dus aanspraak maken op succes omdat Groot-Brittannië geen toegang heeft gekregen tot de interne markt met het recht om te bepalen welke regels het wil. Maar de regering van Johnson kan aanspraak maken op succes omdat zij het “recht” van het Verenigd Koninkrijk heeft veiliggesteld om zijn eigen beslissingen te nemen, wat als politiek cruciaal werd beschouwd om de “soevereiniteit” te kunnen benadrukken.

De realiteit is het tegenovergestelde: geen van beide partijen is hier de overwinnaar. De EU is tevreden dat het resultaat geen aantrekkelijk vooruitzicht voor andere lidstaten heeft gemaakt om uit de EU te stappen, en toch is het zeker verzwakt door het verlies van één van haar grootste economieën, en ongeveer een kwart van de defensie-uitgaven van de EU.

Vanuit het oogpunt van het Britse kapitalisme is de catastrofe van een no-deal situatie weliswaar vermeden, maar dat is niet op basis van de belofte van Johnson dat er geen nieuwe handelsbelemmeringen zouden ontstaan. Er worden nieuwe douanecontroles ingevoerd en er worden met name beperkingen opgelegd aan bepaalde levensmiddelen. De onvermijdelijke extra bureaucratie die dit met zich meebrengt, brengt de mogelijkheid met zich mee van logistieke problemen, vertragingen in de havens, enzovoort, maar ook hogere kosten en meer tijd voor het papierwerk. Elke poging om deze kosten af te wentelen op de werkenden door middel van prijsverhogingen, ontslagen of loonsverlagingen moet door de vakbonden met kracht worden bestreden. Er is ook geen automatische erkenning van beroepskwalificaties en er zullen beperkingen zijn voor Britse bedrijven die diensten verkopen, vooral voor de financiële diensten. De waarde van de diensten is goed voor 50% van de Britse export.

Noord-Ierland

Een van de belangrijkste veranderingen is de tenuitvoerlegging van het Noord-Ierse protocol. Om de politieke en sociale gevolgen van de verharding van de grens op het eiland Ierland te voorkomen, zal Noord-Ierland deel blijven uitmaken van de interne markt voor goederen van de EU en is er nu een regelgevende grens aan de Ierse Zee. Het Noord-Ierse parlement zal om de vier jaar stemmen over de vraag of dergelijke regelingen moeten worden voortgezet, wat een regelmatige sektarische strijd over de Ierse grens zal betekenen, maar ook het vooruitzicht op een verharding van de noord-zuidgrens in de toekomst.

Er zullen controles worden uitgevoerd op bepaalde goederen die tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland worden vervoerd, en naar verluidt zijn sommige kleinere bedrijven gestopt met de levering aan Noord-Ierland vanwege de hogere kosten die daarmee gepaard gaan. Terwijl sommige bedrijven in Noord-Ierland wellicht profiteren van de toegang tot beide markten, blijft er in andere sectoren een verhoogd risico op banenverlies en sluitingen, die moeten worden tegengegaan.

Voor veel protestantse werkenden in Noord-Ierland voelt de nieuwe regeling aan als een “economisch verenigd Ierland” en als een verdere stap om hen in een verenigd Ierland te duwen, waar zij een kleine minderheid zullen vormen. De Republiek Ierland heeft ermee ingestemd de kosten te betalen voor studenten in Noord-Ierland om toegang tot de Erasmus-regeling te behouden en voor reizigers om toegang te krijgen tot Europese gezondheidsdiensten. Hoewel het er tot nu toe op lijkt dat de protestantse partij DUP dit wil bagatelliseren, kunnen zij de nieuwe regelingen gebruiken om de sektarische spanningen in de toekomst nog verder op te voeren wanneer dat in hun politieke kraam past. Een socialistische benadering gebaseerd op solidariteit van de arbeidersklasse en eenheid over de sektarische scheidslijnen heen is essentieel.

Wat nu?

De kapitalistische politici over alle politieke en nationale verdeeldheden heen zeggen dat we nu eindelijk Brexit achter ons kunnen laten. Het jarenlange proces van onderhandelingen en discussies heeft immers aangetoond dat ze niet in staat waren om een oplossing te vinden gericht op de belangen van de gewone mensen. Dit droeg er overigens aan bij dat veel mensen in 2016 ervoor stemden om de EU te verlaten. Armoede, onzekere jobs, lage lonen, grotendeels afgebouwde openbare diensten en een gevoel van vervreemding van alle politieke instellingen … zijn niet verdwenen, integendeel.

De stem om de EU te verlaten was vooral tegen het establishment gericht. Het heeft de kapitalistische klasse in een crisis gestort, onder meer door het neerhalen van twee Tory-premiers. Het was een harde klap voor het neoliberale project van de Europese Unie. Tegelijk wezen wij er op dat ‘Leave’ op basis van het kapitalisme geen van de onderliggende problemen zal oplossen. Dit had anders kunnen zijn als Jeremy Corbyn en de vakbondsleiders een effectieve en actieve leiding hadden gegeven aan een campagne tegen besparingen en het volledige asociale beleid.

Geen enkele overeenkomst tussen de Tories en andere Europese kapitalistische politici zou ooit tegemoet komen aan de behoeften en wensen van de werkende klasse. Daarvoor kunnen we alleen maar vertrouwen op de potentiële kracht van de georganiseerde arbeidersklasse en massabewegingen in Groot-Brittannië en de rest van de wereld om echte, socialistische veranderingen teweeg te brengen. Op basis van democratisch publiek bezit en beheer van de economie en planning om in de behoeften van de meerderheid van de bevolking te voorzien, kunnen we een betere toekomst opbouwen waarin de volkeren van Europa en de wereld op een vrije, vrijwillige en gelijkwaardige basis kunnen worden verenigd.