Tweede golf overspoelt Europa

In Duitsland is sprake van een “zeer ernstige stijging”, in Tsjechië is sprake van een “enorme stijging”, terwijl Spanje behoefte heeft aan “drastische maatregelen” en landen als Ierland, Kroatië, Polen en Rusland melding maken van dagelijkse gevallen die veel verder gaan dan in de eerste golf. In Frankrijk is er opnieuw een lockdown. Toch zijn de gezondheidsstelsels nog steeds niet voorbereid.

Door Per Ake Westerlund (Rattvisepartiet Socialisterna, Zweden) – vorig weekend gepubliceerd, deze versie bevat enkele geactualiseerde cijfers

De Covid-pandemie is nog lang niet voorbij. Op 17 oktober werden wereldwijd 432.000 nieuwe gevallen van besmetting geregistreerd, het dubbele van de dagelijkse aantallen begin juli, die op hun beurt weer het dubbele waren van de aantallen in april en mei. Op 26 oktober waren er zelfs 525.000 nieuwe gevallen. Het hoogste aantal geregistreerde sterfgevallen per dag was 9.796 op 30 april, maar na een daling tussen juni en augustus liep het terug op tot 8.680 op 10 oktober.

Er is nu duidelijk een tweede golf in heel Europa, met een sterke stijging van het aantal besmettingen in de meeste landen, zowel degenen die eerder hard werden getroffen door de pandemie als degenen die minder infecties en sterfgevallen zagen in het voorjaar.

Overal faalden de regeringen om deze tweede golf te voorkomen. De gezondheidssector en de omstandigheden voor gezondheidswerkers zijn niet drastisch verbeterd.

Snelle tests en het traceren van contacten zijn niet voldoende uitgevoerd. De adviezen over beschermingsmiddelen zijn vaag en de toegang is beperkt. Werkenden worden geadviseerd naar het werk te gaan, maar krijgen de schuld als ze het openbaar vervoer gebruiken. De compensatie voor verloren gegane lonen en jobs is minder dan wat nodig is en is in veel landen al afgebouwd.

De prioriteit voor de regeringen is om de winsten van de banken en het grootkapitaal te beschermen. Dat heeft ertoe geleid dat de premiers en de ministers van Volksgezondheid het advies van hun eigen gezondheidsdeskundigen negeerden, volgens het patroon van Trump en Bolsonaro. Ze hebben geen maatregelen genomen, maar probeerden soms om steun te krijgen op basis van het toenemend onbehagen en de wanhoop onder de bevolking als gevolg van de lockdowns, het isolement en angst voor lonen en jobs.

Het uitstellen van maatregelen heeft echter niet geholpen, en in de afgelopen weken zijn de meeste Europese regeringen gedwongen om in actie te komen. Na twee weken van debat heeft de Ierse regering besloten om terug te gaan naar een bijna totale lockdown van zes weken, dit keer met uitzondering van scholen. Op dat moment had Ierland 242 nieuwe gevallen per 100.000 inwoners. België, met drie keer zoveel gevallen per hoofd van de bevolking, beval de sluiting van cafés en restaurants voor vier weken, maar moest al gauw bijkomende maatregelen aankondigen. Andere landen registreerden hun hoogste aantal gevallen per dag – bijvoorbeeld Duitsland, Polen en Tsjechië, dat het hoogste aantal gevallen per hoofd van de bevolking in Europa telt. Ook in Italië, dat in het voorjaar zo hard werd getroffen, zijn er nu bijna twee keer zoveel besmettingen per dag als in april en mei.

Er zijn tot nu toe minder mensen gestorven in de tweede golf dan in de eerste. Dat is te verklaren door het feit dat de meeste besmette mensen jonger zijn en een betere behandeling hebben gekregen. De bredere effecten op het leven van de mensen en de economie, die angst voor de toekomst veroorzaken, zijn echter net zo hard als tijdens de eerste golf.

Debatten en conflicten

Tijdens de eerste golf steunden de meeste politieke partijen de maatregelen van de regeringen. Dit element van politieke “wapenstilstand” aan de top weerspiegelde ook de druk en de angst onder de bevolking, waarbij werkenden in veel gevallen zelf het initiatief namen om veiligheidsmaatregelen en quarantaine uit te voeren, onder meer door middel van stakingen en acties op de werkplek die de bazen in veel landen tot maatregelen dwongen.

Deze keer is het anders, met meer kritiek en debatten. In Groot-Brittannië is het aantal gevallen gestegen van 400-1.700 per dag in de zomer tot meer dan 20.000 in oktober. Alleen al in de voorbije week hadden 1.500 nieuwe patiënten intensieve zorg nodig. Dit gebeurt in een situatie waarin gezondheidswerkers in het Verenigd Koninkrijk en elders al uitgeput zijn na de extreme druk van de pandemie.

Met de kapitalistische economie als topprioriteit heeft de regering in Londen besloten dat de maatregelen drie niveaus hebben: van een gedeeltelijke lockdown (niveau 3), die al in Liverpool, Manchester en Lancashire is ingevoerd, tot zachtere maatregelen zoals vroegere sluitingsuren voor cafés, enz. in andere gebieden. De eis van de regering-Johnson voor niveau 3-beperkingen leidde tot een confrontatie met Manchester, waarvan burgemeester Andy Burnham (Labour) van de regering meer overheidsgeld voor de stad en de bevolking eiste als reactie op de invoering van niveau 3.  Het dwong Boris Johnson om een onvoldoende 60 miljoen pond aan de stad aan te bieden alvorens niveau 3 eenzijdig te implementeren in Manchester. Er waren protesten in Manchester waarbij werkenden een eerlijke compensatie eisen voor de gevolgen van de maatregelen.

De centrifugale krachten die in het Verenigd Koninkrijk in het spel zijn, worden onderstreept door de regering die eigenlijk alleen de leiding heeft over Engeland als het gaat om beperkende maatregen en niet over Wales (dat al veel strengere maatregelen heeft genomen), Schotland en Noord-Ierland.

In de Spaanse staat won de lokale rechtse regering in Madrid een rechtszaak tegen het besluit van de staatsregering om een gedeeltelijke lockdown op te leggen. Ook in Frankrijk hebben lokale overheden centrale besluiten aangevochten. In Duitsland hebben sommige bedrijven een rechtszaak tegen de overheid gewonnen over beperkingen.

In Italië, Tsjechië en Duitsland, hebben duizenden mensen deelgenomen aan straatprotesten tegen de Covid-beperkingen en de regels voor het dragen van mondmaskers. De organisatoren waren een mengeling van extreemrechts, populisten en aanhangers van samenzweringstheorieën, hoewel veel betogers waarschijnlijk niet tot één van die groepen behoorden.

Door hun passiviteit en steun aan het rechtse beleid, laten de traditionele voormalige linkse partijen net als de vakbondsleiders ruimte voor andere krachten. De opgang van rechts-populisme is een teken van de zwakte van de organisaties van de arbeidersklasse.

Recessie en jobverlies

De tweede golf in Europa veroorzaakt grote zorgen over de economie. De Europese Centrale Bank verwachtte een groei van meer dan 3% in het laatste kwartaal van dit jaar, maar veel economen denken nu dat het jaar zal eindigen met een nieuwe recessie.

De schulden zijn al drastisch gestegen, zowel de overheidsschulden als bedrijven die dreigen failliet te gaan. Alleen al in Ierland verwacht de regering een verlies van meer dan 100.000 jobs als gevolg van de nieuwe lockdown.

Conflicten aan de top van de samenleving, tussen staten die hun nationale kapitalistische klassen vertegenwoordigen en in de binnenlandse politiek, zijn op zichzelf al tekenen van de zwakte van het systeem. Het neoliberale model dat al meer dan drie decennia aan de macht is, heeft volledig gefaald – wat betreft gezondheid, economie en klimaat.

De stemming van revolte die vorig jaar en ook in 2020 al in veel landen tot uitbarstingen leidde, zal een nieuwe impuls krijgen door de tweede golf, zeker wanneer die golf terug afneemt. Gezondheidspersoneel nam al het voortouw, met stakingen in Catalonië of de zorgbetoging in België. Ook de leerkrachten hebben zich georganiseerd tegen het gebrek aan veiligheid in de scholen.

Het systeem is schuldig

Een nieuwe lockdown zal de vragen over democratie aanscherpen – waarom morgen mensen elkaar op de werkplek ontmoeten, maar mogen ze familie en vrienden niet zien? Waarom worden nieuwe wetten gebruikt of voorbereid om acties en protest te blokkeren, terwijl winkelcentra open blijven? Veiligheidskwesties en -regels moeten onder democratische controle worden geplaatst, niet in geheime vergaderingen van politici worden onderhandeld. Dit omvat het recht op snelle tests en het recht om thuis te blijven, maar ook het recht om te protesteren en om coronaproof acties te houden.

De pandemie zal niet verdwijnen en het kan nog een jaar duren voordat een vaccin is ontwikkeld en nog langer om het in Europa te verspreiden. De middelen voor de gezondheidszorg en de democratische toegang tot zorg, medicijnen en een vaccin moeten massaal worden opgevoerd.

De economische problemen zullen natuurlijk ook op de voorgrond treden – werkenden die vechten om rekeningen en huur te betalen, terwijl de beurzen stijgen en de aandeelhouders een recorddividend krijgen. Volledige economische compensatie en geen ontslagen zijn belangrijke eisen.

Socialisten, linkse organisaties en vakbonden moeten strijden voor alle kwesties die verband houden met de pandemie en de crisis. Dat omvat een toename van de geestelijke gezondheidsproblemen en andere gezondheidseffecten, meer geweld tegen vrouwen tijdens de lockdown, de dreiging van rechts-nationalisme en racisme, de aanhoudende klimaatcrisis en nog veel meer.

De strijdbaarheid die in veel landen heerst, zal bij velen samengaan met kritiek op een systeem dat ons niet kan beschermen tegen de pandemie, maar in plaats daarvan net de pandemie versterkt. Geen enkele crisis is ooit zo internationaal geweest als deze, zowel op het gebied van de gezondheid als op sociaal of economisch gebied. Latijns-Amerika wordt erger getroffen dan Europa, de VS heeft meer doden en India heeft meer gevallen. De noodzaak van internationale oplossingen ligt voor de hand, terwijl de regeringen steeds nationalistischer worden, ook met nieuwe wapenwedlopen. Er is geen kapitalistische uitweg, het hele kapitalistische systeem moet worden afgeschaft en vervangen door democratisch socialisme – voor mens, gezondheid en planeet.