Exit volgens regeringen in dit land: werken en zwijgen

De zevende week lockdown weegt zwaar door voor heel veel mensen. Sommigen verloren inkomen of vrezen voor hun job, gelukkig heeft de arbeidersbeweging sociale zekerheid en bescherming afgedwongen om een deel van de schok op te vangen. Velen lijden onder het gebrek aan sociaal contact. Tegelijk blijft de angst: met meer dan 7.000 doden in ons land is het evident dat Covid-19 geen eenvoudig griepje is. Zonder vaccin en zonder breed programma van testen is het moeilijk om het virus in te dijken.

Tegen deze achtergrond kwam de Nationale Veiligheidsraad afgelopen vrijdag met adviezen. Als de regels van social distancing en semi-lockdown populair vertaald werden als ‘blijf in uw kot’, dan kan het voorstel tot exit worden vertaald als ‘werken en zwijgen’. Zo snel mogelijk alle productie en distributie terug op gang krijgen, is het uitgangspunt van de exit-strategie van de verschillende regeringen. Sociale contacten of de psychologische gevolgen van de lockdown zijn van ondergeschikt belang in de strategie. PVDA-voorzitter Mertens vatte het goed samen: we zullen onze baas sneller terugzien dan onze familie.

In de Groep Experts voor een Exit-Strategie (GEES) hadden wetenschappers gepleit voor een evenwicht tussen economische heropstart en het terug toelaten van sociale contacten. De bazen en hun politici wilden dat niet: iedereen zo snel mogelijk terug aan de slag krijgen, is voor hen het centrale doel. Ze verkopen dat met volgend argument: “Sociaal leven zonder economie gaat niet.” Dat is wat GEES-lid Johnny Thijs zei, de man die een sociaal bloedbad bij Bpost organiseerde en daar vervolgens vertrok als topmanager omdat hij het loonplafond in overheidsbedrijven te laag vond. Voor zijn collega-managers heeft Thijs overigens goed nieuws: ze kunnen vanaf 4 mei terug een balletje golf spelen.

Waar het in werkelijkheid om gaat, zijn natuurlijk de winsten van de bedrijven. Hoe werkenden zich voelen is niet belangrijk, zolang ze hun werk maar doen. Het beperken van sociaal contact zorgt er bovendien voor dat mensen minder diepgaand met elkaar spreken over de huidige situatie, laat staan dat ze zich organiseren om voor hun rechten en belangen op te komen. Wie zich onzeker voelt, moet maar gaan winkelen. Een moderne versie van: “Laat hen cake eten.”

De strategie om iedereen zo snel mogelijk terug aan het werk te krijgen, bevestigt indirect een vaststelling die eerder in deze coronacrisis bleek: zonder onze arbeid is hun kapitaal niets waard. De prioriteiten bij de exit-strategie zijn een logisch gevolg van de samenstelling van zowel de expertengroep als de regeringen. De werkenden, inclusief diegenen die gisteren tot helden werden uitgeroepen, zijn daar niet in vertegenwoordigd. De bazen daarentegen hebben er het voor het zeggen, ook al zijn zij het niet die alles doen draaien op de moeilijkste momenten! Wij stelden van bij het begin van deze crisis dat de werkenden de exit-strategie moeten bepalen: zij weten het best welke productie en distributie essentieel is en hoe deze veilig kan gebeuren. Het is de arbeidersbeweging die door strijd bescherming en preventie op het werk heeft afgedwongen.

Los van de vraag naar de prioriteiten bij de exit-strategie, werpt zich ook de vraag op van voorbereiding, planning en dus ook van timing. Heel veel mensen kijken reikhalzend uit naar het einde van de lockdown. Dat was voorspelbaar van dag 1 van de maatregelen. Maar waar staan we in deze zevende week inzake voorbereiding en planning? Waar zijn de mondmaskers? Waar zijn de honderdduizenden tests? Hoe zal de aftandse infrastructuur van veel scholen aan strenge beschermingsmaatregelen aangepast worden? Er is veel gepalaverd en veel tijd verloren. Doeltreffende maatregelen zoals een publiek plan van massaal testen of opeising van productielijnen om op planmatige wijze zelf voldoende beschermend materiaal te produceren, stonden niet op de agenda. Het besparingsbeleid van de afgelopen decennia maakt de nodige aanpassingen moeilijker. Dit alles vertraagt elke mogelijkheid tot een veilige afbouw van de maatregelen. De reden hiervoor is dezelfde als bij het opstellen van de prioriteiten voor de exit: voor de bazen en hun politici tellen enkel de winsten. Elk voorstel dat buiten de winstlogica treedt, wordt verworpen, zelfs indien het bijzonder logische en zelfs noodzakelijke voorstellen zijn. Daar moeten we lessen uit trekken: het kapitalisme is een obstakel voor onze gezondheid en onze toekomst, de nood aan een ander maatschappijmodel stelt zich scherper dan ooit.

Als het van de traditionele politiekers afhangt, zullen we zo snel mogelijk terug naar de ‘business as usual’ van voor deze crisis gaan. Nochtans was die ‘normaliteit’ deel van het probleem. Dat zagen we in de zorg en zeker in de woonzorgcentra, waar de winstlogica het hardst is doorgetrokken met multinationals die de sector domineren. Het uitgangspunt van ‘minimale zorg, maximale winst’ maakte van de woonzorgcentra sterfhuizen. In de volledige zorgsector weegt het tekort aan middelen en personeel door. Maar toch horen we nu reeds de eerste oproepen om gewoon verder te besparen op zorg! Op 18 april publiceerde de grootste krant van Vlaanderen, Het Laatste Nieuws, een opiniestuk van een volledige pagina waarin editorialist Jan Segers schreef: “Er moet hervormd en bespaard worden, zelfs in de gezondheidszorg.” Het zorgpersoneel wordt vandaag gezien als helden, morgen terug als een kostenpost waarop bespaard moet worden? Dat mogen we niet aanvaarden!

De hele aanpak van deze crisis, inclusief het gebrek aan voorbereiding en planning voor de exit, toont het falen van de gevestigde politici en meer algemeen van het kapitalisme. Dit systeem is niet gericht op de belangen van de werkenden en hun gezinnen. Een andere samenleving waarin de meerderheid van de bevolking kan beslissen over wat en hoe er wordt geproduceerd, is wat wij onder socialisme verstaan. Om tot een andere samenleving te komen, moeten we ons organiseren en voor onze rechten en belangen opkomen door strijd. Een eerste afspraak is de grote betoging voor meer middelen en meer personeel voor de zorg.