Operatie Moshtarak. De nieuwe oorlogsvoering van Obama

De NAVO is een massaal offensief gestart in het zuiden van Afghanistan. Met 15.000 voornamelijk Amerikaanse, Britse en Afghaanse troepen moet “operatie Moshtarak” een toonbeeld worden van de nieuwe tactiek van Obama en co in de oorlog. Het is het grootste offensief van de bezetting in Afghanistan, voor vergelijkingspunten moet naar Vietnam worden terug gegrepen. Een eerder anti-Taliban offensief van deze omvang, het Pakistaanse offensief in de Swat-vallei, zorgde niet voor stabiliteit en rust. Zal dit in Helmand anders zijn?

Artikel door Geert Cool

Operatie Moshtarak is een erg gemediatiseerde campagne. Begin februari, tien dagen voor het begin van het offensief, werd deze operatie aangekondigd in een persbericht van het Pentagon. In de stad Marjah werden op dat ogenblik reeds pamfletten verspreid om de lokale bevolking te waarschuwen voor het begin van het grootste offensief van de oorlog. Blijkbaar wilde het Pentagon zich ervan verzekeren dat de Taliban op de hoogte was van de plannen. Op 4 februari stelde de Pakistaanse krant “Dawn” reeds: “Een woordvoerder van het Afghaanse ministerie van defensie bevestigde dat een offensief met duizenden troepen wordt voorbereid. Hoewel hij weigerde om de plaats te bevestigen, werd het sterk verspreide gerucht dat het doel de door de Taliban gecontroleerde stad Marjah was niet ontkend.”

De geruchten zorgde meteen voor een beperkte vluchtelingengolf, enkele honderden families sloegen op de vlucht. De stad Marjah telt zo’n 80.000 inwoners, met de randgemeenten erbij zijn er ruim 100.000 inwoners. Qua omvang is de stad dus vergelijkbaar met pakweg Mechelen. Daar trekken nu 15.000 soldaten binnen om de naar schatting 500 tot 1.000 Talibanstrijders te zoeken. De publieke aankondiging van het offensief via de media en pamfletten in Marjah is opvallend. Was het doel om de Talibanstrijders op voorhand te laten vluchten zodat een snelle “overwinning” kon worden geboekt terwijl de wereld toekijkt? Op 4 februari werd al gesteld dat een groot aantal Talibanstrijders de stad had verlaten, mogelijk om elders te hergroeperen.

De stad Marjah stond een tijdlang onder Taliban-controle sinds enkele honderden militanten er waren binnen getrokken in de zomer. De stad bevindt zich in de provincie Helmand in het zuiden. 92% van de bevolking is van Pathaanse afkomst. De provincie is goed voor meer dan 40% van de totale opiumproductie ter wereld. De Taliban heeft in deze regio steeds een grote impact gehad, de bezettingstroepen worden er geleid door de Britten.

Deze zomer was er reeds een grootschalig offensief, operatie Khanjar, met 4.000 Amerikaanse en 650 Afghaanse troepen. Die operatie was een voorbereiding op het huidige offensief. De troepen kregen opdracht om niet zomaar te schieten en het vertrouwen van de lokale bevolking te winnen, “tactisch geduld” noemde generaal McChrystal dat. Het grote offensief zorgde ervoor dat een deel van de Talibanstrijders uit de buurt van de hoofdplaats Lashkar Gah wegtrok naar het noorden en het zuiden, sommigen zelfs tot in Pakistan. Dit werd bevestigd door het Afghaanse ministerie van defensie. Wellicht kwamen een 50-60 Talibanmilitanten om net als 20 Amerikaanse soldaten.

Om een nieuwe vlucht van Talibanstrijders naar Pakistan te vermijden, werd vlak voor het begin van “operatie Moshtarak” nog onderhandeld met het Pakistaanse regime. Daarbij werd naar verluidt een akkoord gesloten over het opdrijven van het aantal aanvallen met drones, onbemande bommenwerpers. Het Pakistaanse regime toonde zich niet bereid om een offensief op te zetten in Noord-Waziristan.

Het offensief in Marjah moet de strategie van generaal McChrystal bevestigen: het verwerven van controle over steden. De lokale bevolking ziet dit met gemengde gevoelens tegemoet. In mei 2009 verwierven de internationale en Afghaanse troepen reeds de stad, maar toen bleven ze slechts korte tijd waardoor de Taliban al snel de controle terug overnam en de stad herstelde als logistiek centrum en basis voor de opiumhandel.

Bij het offensief in Marjah verzet de Taliban zich tegen de troepenmacht. Daarbij vielen er ook reeds burgerslachtoffers, zondag waren er 12 Afghaanse burgerdoden bij een Amerikaanse raketaanval. Generaal McChrystal verontschuldigde zich daarvoor bij president Karzai wiens woordvoerder had verklaard dat de president erg verontrust was door het incident. Volgens de internationale troepenmacht zijn er reeds een 30-tal Taliban militanten omgebracht.

De poging om de stadscentra te controleren, doet wat denken aan de Russische bezetting in de jaren 1980. De Sovjettroepen hadden op het “hoogtepunt” van de bezetting zowat 100.000 manschappen in Afghanistan en daarmee werd geprobeerd om de steden te controleren. De mujahedin, islamistische strijders, voerden een guerrillastrijd vanop het platteland. Toen Gorbatsjov in 1985 aan de macht kwam, beloofde hij een eind te maken aan de oorlog. Dat moest gebeuren door het troepenaantal op te drijven tot 108.800 waardoor de mujahedin enkele zware nederlagen leed, zonder dat het een definitieve nederlaag werd toegebracht. De Sovjetunie kon de hoge kost van de oorlog niet blijven financieren, het uitzichtloze Afghaanse moeras versnelde de ontwikkeling van crisis in de Sovjetunie.

Net zoals Gorbatsjov destijds in de Sovjetunie, zorgt ook Obama in de VS voor een nieuwe wind met mooie woorden als “hoop” en “verandering”. Hij denkt ook vrede te kunnen brengen door de oorlog op te voeren, een groot offensief om de Taliban voor eens en altijd de kop in te drukken. Dat is een illusie. Operatie Moshtakar verloopt relatief moeizaam ondanks alle pogingen om de Taliban al op voorhand te laten wegvluchten. Als er voor de controle van een stad van 80.000 inwoners maar liefst 15.000 troepen nodig zijn, dan zal Obama de militaire recruteerders in de VS een versnelling hoger moeten laten schakelen als hij de volledige provincie Helmand (1,4 miljoen inwoners) wil controleren.

Bovendien blijft de dreiging van regionale uitbreiding bestaan. Zaterdag nog vielen heel wat slachtoffers bij een aanslag in de Indische stad Pune, vlakbij Mumbai. Deze aanslag kwam er direct na de aankondiging van nieuwe onderhandelingen tussen aartsvijanden Pakistan en India. Vanuit India wordt met een beschuldigende vinger naar Pakistan gewezen, de Hindoenationalistische oppositiepartij BJP eist het stopzetten van onderhandelingen met Pakistan. Hoewel deze aanslag mogelijk geen direct verband houdt met het offensief in het zuiden van Afghanistan, is het wel onderdeel van eenzelfde proces. De VS heeft Pakistan nodig als bondgenoot en opdat deze bondgenoot ook echt betrouwbaar zou zijn, is een vergelijk met India noodzakelijk. De geplande onderhandelingen tussen beide landen maken voor de VS dus wel degelijk deel uit van de Afpak-strategie waar ook operatie-Moshtarak deel van uitmaakt.

Het nieuwe offensief in Afghanistan zal mogelijk de controle over de stad Marjah uit de handen van de Taliban weg halen, maar zal de Taliban geen definitieve nederlaag toebrengen. Bovendien zal het de regionale spanningen enkel verder ten top drijven. De nieuwe oorlogsvoering van generaal McChrystal en president Obama zou wel eens een zelfde resultaat kunnen opleveren als de pogingen van Gorbatsjov destijds. Die leed niet enkel een nederlaag in Afghanistan, maar ook in eigen land met de val van het Oostblok.