In Griekenland domineren twee partijen het politieke landschap: de sociaal-democraten van PASOK, en de conservatief-liberalen van Nea Dimokratia (ND). Daarnaast zijn er nog een aantal kleinere partijen die doorgaans ook enkele zitjes in het parlement bemachtigen, maar zelden een minister leveren: KKE, de belangrijkste speler in radicaal-links (deze partij komt uit een eerder stalinistische traditie, al is een vergelijking met PVDA hier helemaal niet aan de orde). Een tweede belangrijke radicaal-linkse formatie is SYRIZA, waarbinnen ook onze kameraden van Xekinima actief zijn. Verder is er ook een soort NV-A/LDD, mét lokale Jean-Marie Dedecker: LAOS. Deze partij fascistisch noemen, is te sterk uitgedrukt. Maar ze zitten toch duidelijk heel ver ter rechterzijde.
Wat voorafging
De afgelopen jaren was de ND aan de macht, onder premier Karamanlis. Ze konden aanvankelijk vrij ongestoord een hard neoliberaal beleid voeren, maar de vele (pogingen tot) privatiseringen en de cadeau’s aan bedrijven ten koste van de gewone mensen leidden tot meer en meer onvrede. Dit begon zich in 2007 al te uiten in stakingsgolven, o.a. in het onderwijs, maar bij de verkiezingen van 2007 wist de ND zich alsnog staande houden.
De crisis brengt hier echter verandering in: het jarenlange wanbeleid en het onvermogen om afdoende antwoord te bieden op de crisis zorgt voor een enorme woede, die zich eind 2008 vertaalde in een massale beweging die vooral tegen de regering was gericht. De ND klampt zich echter vast aan de macht en de beweging sterft uit door het onvermogen van links om in een degelijke leiding van deze beweging te voorzien.
Dit leidt ook tot een ernstige crisis binnen SYRIZA waarbij de spanningen tussen de reformistische Synaspismos-vleugel en een radicalere oppositie, genaamd de “Tweede Golf” (waar ook Xekinima in zit), hoog oplopen en het voortbestaan van de partij aan een zijden draadje hangt.
De eerste afstraffing voor de ND komt er in juni 2009 met de Europese verkiezingen. PASOK gaat dan al met de meeste stemmen lopen. Desalniettemin valt de regering niet in juni, hoewel regeren nu moeilijk wordt voor Karamanlis en companie.
De druppel zijn de wederom vernietigende bosbranden in de zomer, die vooral tonen dat er niets aan het beleid hierrond veranderde sinds de catastrofe in 2007 en begrotingsproblemen door relanceplannen en consorten, die verdere besparingen impliceren. De positie van ND is onhoudbaar geworden, de regering neemt ontslag en er worden nieuwe verkiezingen uitgeschreven.
Met volgend resultaat:
- PASOK: 44% (+6%) | 160 zetels
- ND: 33,5% (8,5%) | 91 zetels
- KKE: 7,5% (-0,5%) | 21 zetels
- LAOS: 5,5% (+1,7%) | 15 zetels
- SYRIZA: 4,6% (-0,4%) | 13 zetels
Analyse van deze uitslag
De verkiezingsuitslag toont duidelijk het failliet van de neoliberale politiek van de ND, die volledig tegengesteld is aan de belangen van arbeiders en jongeren. Maar dit betekent niet dat het vertrouwen in PASOK enorm is: het is zelfs, historisch gezien, heel laag. De monsterscore van de sociaal-democratie is vooral te wijten aan stemmen tégen de ND, en toont de nijpende hang naar “change” waar PASOK handig op inspeelde in de campagnes.
De volledige linkerzijde is er spijtig genoeg niet in geslaagd om z’n potentieel, in het licht van de zware crisis, te verzilveren, om perspectieven te bieden aan de bevolking en om het “tweepartijenstelsel” te doorbreken. Zowel KKE als Syriza zagen hun slagkracht afnemen, en al wat ter linkerzijde niet in een grotere formatie zat bleef een randfenomeen in de maatschappij. Dit enorme onvermogen van links om een duidelijke positie in te nemen ten opzichte van de crisis, en om perspectieven te bieden, zet de deuren wagenwijd open voor een doorbraak van extreem-rechts, LAOS op kop, een gevaarlijke evolutie.
Het is nu aan links om zeer kritisch naar zichzelf te kijken, te analyseren waar het misgelopen is,en lessen te trekken, zodat bewegingen in de toekomst beter ondersteund en geleid kunnen worden.
KKE moet z’n retoriek, “wij zijn de enige echte linksen”, stopzetten, want het moddergooien naar andere linkse partijen en formaties verdeelt een beweging in plaats van ze vooruit te helpen.
Syriza behaalde al bij al een goed resultaat, gezien het feit dat amper zes maanden geleden haar voortbestaan nog aan een zijden draadje hing. Het toont aan dat er een stabiele periferie van om en bij de 4-5% van de bevolking is opgebouwd, die inziet dat SYRIZA de enige formatie is die voor de wederopbouw van een sterke linkerzijde in Griekenland kan zorgen.
Dit kan voor SYRIZA een nieuwe periode van bloei worden. Want PASOK zal niet afwijken van een besparingsbeleid en al snel onder zware druk komen te staan, en de nood aan een nieuwe formatie zal met de dag nijpender worden. SYRIZA heeft het potentieel om dat gat te vullen, maar kan dat enkel met een duidelijk profiel. Niet met woorden, maar met daden, in de praktijk met steun voor en erkenning van de noden en de strijd van de arbeidersklasse. Zonder protserige toespraken en pro forma zitjes in het parlement, maar met gedurfde methoden en retorieken die de huidige maatschappelijke uitdagingen en problemen met socialistische perspectieven verbindt. Dit kan enkel door een interne reorganisatie, die van SYRIZA een democratische partij maakt waarin de basis het hoogste woord kan voeren.
SYRIZA moet lessen trekken uit de voorbije interne crisis, en in de komende periode z’n potentieel als katalysator voor en leiding van de sociale strijd waarvoor de arbeidersbeweging in Griekenland en ver daarbuiten staat, waarmaken.