Welke lessen zijn er te trekken uit de ontwikkeling van de Nederlandse SP?

De twee belangrijkste pijlers voor het succes van de SP (Socialistische Partij) zijn haar consequente oppositie tegen het neoliberale beleid en (lokaal) activisme. In Nederland, Europa en de wereld is sinds de jaren 1980 een neoliberaal beleid ingeluid van bezuinigingen op sociale zekerheid, publieke voorzieningen, van privatiseringen, etc.

Bas de Ruiter

Dit heeft op lokaal, regionaal en nationaal niveau gevolgen gehad voor de meerderheid van de Nederlandse bevolking: op al die drie niveaus heeft de SP in de loop van haar bestaan acties ondernomen tegen het neoliberale beleid.

Vooruitgang in de verkiezingen

Deze activistische opstelling, gecombineerd met het bieden van een alternatief op een economisch beleid waarin enkel de winst en de belangen van een kleine en rijke minderheid voorop staan, waren de belangrijkste oorzaken voor de groei van de SP. Het heeft van de SP een partij van meer dan 50.000 leden gemaakt, die in 2006 en 2007 drie forse verkiezingsoverwinningen heeft geboekt.

In de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2006 groeide de SP van 157 naar 333 gemeenteraadszetels. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in november 2006 realiseerde de SP bijna een verdriedubbeling: van 9 zetels naar 25 zetels (1.630.803 stemmen of 16,6% van het totaal). Bij de verkiezingen voor Provinciale Staten afgelopen maand verdriedubbelde de SP haar aantal zetels naar 83. In de Eerste Kamer van het Parlement, die vanuit de provincies wordt gekozen, levert dit de SP een groei van 4 naar 12 zetels op. In 11 gemeenten werd de SP bovendien de grootste partij.

Deelname aan de macht

Sinds de electorale groei is de discussie binnen en buiten de partij over deelname aan lokale en regionale besturen en ook aan de nationale regering toegenomen. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 nam de SP in 5 gemeenten deel aan het lokale bestuur, sindsdien zijn dat er 20.

De SP-leiding heeft geprobeerd de SP in de nationale regering te krijgen en ze streefde ook naar deelname van de partij aan het provinciale bestuur, zoals in Noord-Brabant waar de SP 21% van de stemmen heeft gehaald.

Omdat de SP in de meeste gemeenten waar ze heeft deelgenomen aan het lokale bestuur in de laatste verkiezingen de grootste partij is geworden, denkt de partijleiding dat de SP nog verder kan groeien door in meer gemeenten deel te nemen aan het bestuur. Hetzelfde zou dan moeten gelden voor de provincies en uiteindelijk ook voor de nationale regering.

De SP is inderdaad in de meeste van die gemeenten de grootste partij geworden, maar ook in een aantal gemeenten waar ze de oppositierol had, is ze de grootste partij geworden. Door haar deelname aan lokale besturen heeft de SP op een aantal wezenlijke punten concessies moeten doen: in Nijmegen heeft de SP ingestemd met de verzelfstandiging van een busbedrijf en de verkoop van sociale huurwoningen.

Consequent verzet tegen neoliberaal beleid nodig

Het risico is groot dat de SP door een deelname aan lokale besturen of zelfs aan de nationale regering vaker deel zal uitmaken van coalities met andere partijen die een neoliberaal beleid willen voeren. Veel mensen die op de SP stemmen zullen de deelname aan de macht toejuichen als een mogelijkheid tot verandering. Ze zullen teleurgesteld zijn als die partij vervolgens hetzelfde beleid gaat uitvoeren als alle andere partijen.

De SP kan enkel haar volle potentieel benutten als ze zich consequent blijft verzetten tegen elke vorm van neoliberaal beleid. In een coalitie met burgerlijke partijen zal ook de SP gedwongen zijn om een neoliberaal beleid te voeren: daarom wijzen wij dergelijke coalities af. De traditionele sociaaldemocratische partijen hebben hun arbeidersbasis verloren door deel te nemen aan burgerlijke coalities: laten we daarvan leren.