Griekenland. Strijd voor breuk met besparingen gaat door

Een van de meest opmerkelijke discussies op de zomerschool van het CWI was deze over Griekenland. Andros Payiatsos van Xekinima kwam een dag naar België om deze discussie in te leiden en af te ronden. Hij bracht een beeld van de politieke situatie en de positie van de radicale linkerzijde in het land.

De gebeurtenissen in Griekenland gaan erg snel. Soms kunnen ontwikkelingen die anders maanden of jaren duren samengebald worden in enkele dagen of uren. Deze versnelling leidt ook tot nieuwe uitdagingen voor alle linkse krachten. De meeste linkse formaties staan er niet zo goed voor, met afsplitsingen bij kleine en grote partijen als Syriza. Xekinima daarentegen doet het goed en dit omwille van een politieke duidelijkheid doorheen het hele proces.

Het referendum van 5 juli toonde een krachtige OXI tegen de trojka. Het gaf Tsipras een enorm mandaat van de Griekse arbeidersbeweging. Het mandaat werd niet gebruikt om de trojka te zeggen waar het op staat. Tsipras liep met dit mandaat over naar het andere kamp, hij veranderde de neen in een ja. De hele linkerzijde en ook de basis van Syriza was geschokt. Sommigen durfden hun huis een weeklang niet uitkomen, uit angst om mensen op straat tegen te komen en het onverklaarbare te moeten uitleggen.

Nog in de nacht van het referendum hield Tsipras een toespraak en kondigde hij aan dat alle voorzitters van de politieke partijen de volgende dag zouden bijeenkomen. Er was direct al een vorm van nationale eenheid in voorbereiding. Dit werd als dekmantel gebruikt om opnieuw naar rechts op te schuiven. Tsipras leek niet echt gelukkig met het resultaat van het referendum, hij wilde ruimte voor het compromis dat hij eigenlijk al had gesloten. De uitverkoop werd voorbereid, maar de omvang van de overwinning van het neen-kamp was een probleem.

Xekinima was daarop voorbereid. Toen het referendum werd uitgeroepen, dachten we dat het mogelijk tot een breuk met de EU en de eurozone zou komen. Maar midden in de week voor het referendum werd alsmaar duidelijker dat dit niet het plan was. Dat het referendum eerder moest dienen als schaamlapje om tot een compromis te komen. Toen dit effectief gebeurde, waren we politiek voorbereid.

Ondanks de bocht van Tsipras moeten we het resultaat van het referendum blijven benadrukken. Dit was indrukwekkend. Twee dagen voor het referendum waren er grote betogingen met meer dan 100.000 aanwezigen en dit met de oproep om niet te buigen. Het deed denken aan de strijd in 2011 toen het verzet tegen de besparingen een momentum kende. Deze mobilisatie was erg belangrijk, de angstcampagne die de bevolking moest overtuigen om ‘ja’ te stemmen draaide immers op volle toeren. De hele planeet, de EU, het Griekse establishment, … Alles en iedereen werd ingezet om de Griekse werkenden te terroriseren en te intimideren. De peilingen die de hele week verschenen gaven een nek aan nek resultaat aan. We wisten dat er in de arbeidersbuurten een grote meerderheid neen zou stemmen. We dachten dat het neenkamp het ruim zou halen, maar waren even in de war gebracht door de peilingen. Normaal zijn de Griekse peilingen erg accuraat. Nu bleek achteraf dat een aantal peilingen opgekocht waren door de rechterzijde, het waren geen echte peilingen maar propagandamiddelen! Alleszins moeten we de grote overwinning van het neenkamp als historisch resultaat koesteren. Het zal een mijlpaal blijven. We zullen er ook Tsipras en co regelmatig aan moeten herinneren, dit ongelofelijke mandaat werd op een paar uur tijd uitverkocht.

Het resultaat van het referendum was ook een uitdrukking van de vastberadenheid van de Griekse arbeidersklasse. Daar speelde een gevoel van trots mee. In de arbeidersbuurten stemde 85% neen. De massamedia hebben het nooit over wat er zich echt in die wijken afspeelt. Ze brachten beelden van gepensioneerden die in de rij voor de bank moesten wachten omdat die gesloten waren en slechts 60 euro per dag konden uitbetalen. Deze beelden werden in volle campagne getoond. Maar er waren slechts twee keer dergelijke rijen. En toen betogingen langs deze rijen passeerden, riepen de meeste gepensioneerden slogans mee om voor ‘neen’ op te roepen. Maar dat was niet interessant voor de gevestigde media.

Tegelijk waren de Grieken zich heel bewust van de solidariteit doorheen Europa, er waren zowat 250 betogingen in de rest van het continent. De Griekse werkenden waren daar heel goed van op de hoogte. Het idee van gemeenschappelijke Europese strijd leefde sterk, zeker onder de activisten.

Xekinima voerde nooit eerder zo’n intensieve campagne als naar de aanloop van het referendum. We verdeelden 100.000 pamfletten op vijf dagen en verkochten 2.700 kranten. Mensen kwamen onze krant vragen, ze namen pamfletten en kranten mee om verder te verspreiden. Wij waren de eersten die met de campagne begonnen.

Na het referendum is er een tegenstrijdige sfeer. Tsipras geniet onder de massa’s nog steeds steun. We moeten daar rekening mee houden, er is het gevoel dat hij minstens strijd gevoerd heeft. Maar onder activisten, een laag die de afgelopen jaren gegroeid is, wordt Tsipras gehaat. Voor oude reformisten, waarvan sommigen het leven lieten zoals Allende, kan je nog respect hebben. Maar met Tsipras is er het gevoel dat hij met onze voeten gespeeld heeft. Hij riep het referendum uit om de boel uit te verkopen, dat is bijzonder erg. Hij bleef de illusie wekken dat met de trojka kan onderhandeld worden, zelfs indien de trojka hem maar bleef schoppen. De mogelijkheid van vruchtbare gesprekken die wederzijdse voordelen zouden opleveren, bleef maar naar voor komen. Er is echter nooit een toegeving door de trojka gedaan. Tsipras betaalde ondertussen alle oude leningen terug en moest de economie volledig leegzuigen. De economie is volledig getransfereerd naar de schuldeisers zodat de banken overeind bleven. Tsipras heeft zich in de onderhandelingen niet alleen als een reformist gedragen, maar ook als een weinig snuggere reformist.

Het gevolg is dat Syriza zal splitsen. De vraag is enkel wanneer dit zal gebeuren. Het is onmogelijk om eengemaakt te blijven na deze draai van de leiding. Tal van afdelingen en zelfs een meerderheid van het Centraal Comité stemde tegen deze draai. De beste arbeiders keren zich van de partij af. De vraag is wat de linkerzijde zal doen. Dat is niet duidelijk. De meeste eurocommunisten capituleerden, de zowat 30 parlementairen die tegenstemden zijn die van het links platform. Zij behoren tot een breed amalgaam van groepen en politieke tradities. Ze willen wel een initiatief nemen, maar wachten tot de leiding hen uit de partij zet. Dat is begrijpelijk, maar het omvat het gevaar dat Tsipras met de linkervleugel zal spelen om hen uiteindelijk te isoleren. Het ergste dat kan gebeuren is dat de linkervleugel stelt dat de eenheid boven alles gaat. Als een groot deel van de linkervleugel afsplitst met een duidelijke oproep om antikapitalistische krachten te verenigen, kan dit de basis vormen voor een grote linkse partij die in het parlement zelfs groter is dan de KKE. Maar er is ook het gevaar dat de linkervleugel ongeorganiseerd vertrekt uit Syriza en onderling verder afsplitst.

Zodra de gevolgen van het nieuwe memorandum duidelijk worden, zowel voor de werkenden als de boeren die nu hard geraakt zullen worden, zal de regering onvermijdelijk opnieuw in crisis geraken. Mogelijk zal Tsipras dat aangrijpen om nieuwe verkiezingen uit te schrijven zodat hij nog kan buigen op het feit dat hij een sterke electorale steun heeft. Maar de Griekse burgerij en het Europese establishment willen geen nieuwe verkiezingen, niet zozeer omdat ze bang zijn van Tsipras maar wel omdat het de druk van onderuit op Tsipras zou opvoeren. Hoe langer Tsipras met verkiezingen wacht, hoe meer zijn steun kan ondergraven worden. De Griekse burgerij en het Europese establishment duwen Tsipras in de richting van nationale eenheid zelfs indien Tsipras daar niet warm voor loopt. De vraag is wat het effect daarvan zal zijn op zowel de leegloop uit Syriza als de rest van de samenleving. Het zal wellicht tot een toename van klassenstrijd leiden waardoor ook de rol van Syriza duidelijker zal worden. Een regering van nationale eenheid houdt ook risico’s in voor de andere partijen, in het verleden kregen de partijen die aan besparingsregeringen deelnamen zware klappen en sommigen verdwenen helemaal van het toneel, denk maar aan LAOS of Dimar en zelfs PASOK verdween bijna uit het parlement.

Wat de linkerzijde doet, zal beslissend zijn. Het zal onder meer bepalen welke ruimte extreemrechts krijgt. Momenteel kent Gouden Dageraad een beperkte groei, maar nog niet zoals in 2010 toen het een sterke opmars kende. Voor de moord op Pavlos Fyssas liep elke linkse activiteit het gevaar om aangevallen te worden door Gouden Dageraad. Dat is momenteel niet langer het geval, wat ons meer tijd geeft. Mogelijk overweegt een deel van de burgerij de optie van een militaire staatsgreep, zelfs indien het niet meteen op de agenda staat.

De dag nadat Tsipras een akkoord sloot met de EU deden wij de oproep voor een nieuwe linkse formatie. Tsipras stak de Rubicon over waardoor een nieuwe kracht nodig is. We waren de eersten die zo’n oproep deden en blijven jammer genoeg ook de enigen die in de richting van een brede nieuwe linkse kracht denken. De antikapitalistische alliantie Antarsya denkt dat zij de nieuwe linkse partij kan worden en ook de stalinistische KKE kan mogelijk wel groeien, maar dit blijft beperkt door de sectaire opstelling waardoor KKE de afgelopen jaren heel wat terrein verloor. De linkerzijde in Syriza kan omwille van de partijdiscipline niet zomaar oproepen tot een nieuwe linkse partij. Maar toch worden concrete stappen gezet. Het vacuüm kan niet gevuld worden door één stroming of kracht, samenwerking van verschillende linkse krachten uit zowel Syriza als Antarsya of van daarbuiten zal essentieel zijn.

Wij merkten in het verleden al op dat het niet mogelijk was om tegelijk een revolutionair referentiepunt te worden en binnen Syriza actief te zijn. Syriza verschilt van de oude sociaaldemocratie in de zin dat er geen massale actieve partijwerking is. De beste activisten waren niet bij Syriza. Bovendien ontbrak het Syriza aan structuren om naar buiten te treden. Wij besloten om een complexe tactiek toe te passen waarbij we zowel binnen als buiten Syriza actief waren. Met het ‘Initiatief van de 1000’ verenigden we de meest linkse elementen van verschillende achtergronden, rond het idee van eenheid van de meest strijdbare elementen van links in Syriza, Antarsya en onafhankelijken.

We namen nadien het initiatief van linkse fronten op lokaal niveau, er zijn al dergelijke fronten in vier steden en het aantal kan tot 7 à 10 toenemen. Deze nemen stilaan de vorm aan van bescheiden lokale massaformaties. Deze lokale linkse allianties kunnen een basis vormen voor een nationale conferentie van strijdbaar links. Ons eerste idee was om dit ergens tegen het einde van het jaar te plannen, maar de snelle ontwikkelingen van de voorbije weken hebben dit doorkruist. Er kwam een nationale conferentie op 16 juli, de beslissing hiervoor werd vier dagen eerder genomen. Het was de eerste samenkomst van links na het referendum. Met 250 tot 300 aanwezigen was het een succes, er waren 12 groepen vertegenwoordigd en zowat alle stromingen binnen de linkervleugel van Syriza waren aanwezig. Sommigen met de volle goesting, anderen niet bepaald. De conferentie was bekend onder activisten in heel het land. Het idee van een nieuwe partij moet nog rijpen, maar we kunnen niet gewoon wachten en moeten al concrete stappen zetten. Nu worden nog veel discussies gevoerd met delen van Syriza, waaronder de jongerenafdeling, maar ook van Antarsya. Er is een groot potentieel maar de vraag blijft natuurlijk in welke mate dit kan gerealiseerd worden. De krachten van Xekinima zijn beperkt maar onze politieke duidelijkheid zorgt ervoor dat we boven ons gewicht boksen.

We kunnen nog niet zeggen dat dit initiatief tot een nieuwe partij zal leiden, maar het kan wel een belangrijke rol spelen in het proces om tot een nieuwe partij te komen. We kunnen niet wachten tot de linkervleugel van Syriza een eigen initiatief neemt, maar indien dat gebeurt moeten we erop inspelen. De situatie kan er binnen twee maanden totaal anders uitzien, het politieke landschap ter linkerzijde kan er in september anders uitzien. Maar Xekinima zal binnen dat landschap alleszins een sterkere positie innemen.