Eindeloopbaandebat: vage nota om aanval te verpakken

Om de aanval op de brugpensioenen aanvaardbaar te maken, heeft de regering beslist een vage nota voor te leggen. Verhofstadt stelde dat het gemakkelijk zou zijn om maatregelen voor te stellen waartegen onmiddellijk 200.000 betogers door Brussel zouden trekken. Het idee is om de aanvallen op het brugpensioen geleidelijker te doen en te verpakken in vage woorden. Maar als gesteld wordt dat de leeftijd voor het brugpensioen “geleidelijk” zal “opgetrokken” worden, dan weten we hoe laat het is.

De kern van de regeringsnota (een “oriëntatienota”) is dat langer werken noodzakelijk zal zijn. Daartoe wil de regering voorzien in een aantal “bonussen” die langer werken aanmoedigt. Maar de goede verstaander begrijpt direct dat aan die ‘positieve’ voorstellen ook een keerzijde zal komen vasthangen. Wie later op pensioen gaat, zou een bonus krijgen bovenop het normale pensioen. Dat opent de deur om de pensioenen zelf ter discussie te stellen en van de bonus een vast onderdeel van het pensioen te maken.

Om werknemers langer aan het werk te houden wil de regering een “nieuwe houding en praktijk”, waarbij onder meer gedacht wordt aan nieuwe loonbarema’s waarin het element leeftijd (en anciënniteit) een minder belangrijke rol zou spelen. Dat wordt voorgesteld als een maatregel om jongeren meer te laten verdienen, maar het is vooral een maatregel waardoor oudere werknemers minder zouden verdienen.

Tegelijk wordt voorgesteld om in de praktijk de conventionele brugpensioenregelingen (canada-dry) af te schaffen. Dit zou gebeuren door het doorvoeren van heffingen die hoger liggen dan bij het brugpensioen. Hierdoor wordt een canada-dry financieel bijzonder oninteressant en zal het in de praktijk afsterven. Voor het brugpensioen zelf wordt de leeftijdsvereiste “geleidelijk opgetrokken”, waarbij expliciet voorzien wordt in de mogelijkheid om de loonbaanvereiste aan te passen.

Dat laatste element is hetgeen aanvankelijk werd voorgesteld door Freya Van den Bossche in haar nota ‘Actief Ouder Worden’ waar voorgesteld werd om een loopbaanvereiste van 40 jaar te stellen. Pas na 40 jaar werken zou van een brugpensioen kunnen worden genoten. Hierdoor zou volgens een studie van de RVA 70% van de mannen en 84% van de vrouwen niet langer toegang hebben tot het brugpensioen.

Het voorstel van Van den Bossche stuitte op bijzonder veel protest van vakbondsleden en kon onmogelijk zomaar worden overgenomen in de regeringsnota. De richting van het voorstel van Van den Bossche daarentegen is wel overgenomen. Hoe de loopbaanvereiste zou aangepast worden, vermeldt de regering veiligheidshalve niet.

Oudere werknemers die ontslagen worden, moeten een outplacementbegeleiding krijgen. Dit is nu reeds het geval, maar de regering stelt nu voor om een sanctie op te leggen indien de werkgever geen outplacement aanbiedt. Maar er wordt ook voorzien in een sanctie indien een werknemer een “passende dienstbetrekking” niet aanvaardt…

Bovendien wil de regering een reeks cadeaus aan het patronaat schenken: het verlagen van de loonlasten blijft een centrale prioriteit voor de regering. Dit zou gebeuren door allerhande premies bij het tewerkstellen van jongeren en ouderen, maar ook door meer algemene loonlastenverlagingen. Dat het net die cadeaus zijn die momenteel zorgen voor een beperkt tekort op de sociale zekerheid, lijkt hen compleet te ontgaan.

Eén van de regeringsvoorstellen is het goedkoper maken van jonge werknemers. Die worden voor het patronaat in de solden gezet. Er komen fiscale maatregelen om stageplaatsen open te stellen, maar ook middelen om werkervaring op te doen als jongere.

De regering beweert dat het tegen 2006 een financieel evenwicht wil in de sociale zekerheid. Tot voor enkele jaren was er een financieel evenwicht, maar door de cadeaus aan het patronaat is er nu een beperkt tekort. De Nationale Arbeidsraad becijferde dat in 2004 16,7% van het bruto binnenlands product naar de sociale zekerheid ging. 25 jaar geleden was dat 16,2%.

Het probleem bij de financiering van de sociale zekerheid ligt voornamelijk bij de inkomsten die gedaald zijn door de cadeaus aan het patronaat, maar toch legt de regering net nadruk op het geven van extra cadeaus. De regering kondigt aan te zullen zoeken naar alternatieve manieren om de sociale zekerheid te financieren. Welke die alternatieven zijn, wordt open gelaten. Toch wordt het idee van de PS om te gaan naar een vorm van algemene sociale bijdrage impliciet vermeld als één van de mogelijke postes.

De regeringsnota is een ‘zachtere’ versie van de nota ‘Actief Ouder Worden’ van Freya Van den Bossche, maar de uitgangspunten en de voorgestelde maatregelen blijven in essentie dezelfde. De vakbonden moeten niet gaan onderhandelen over de aanpassing van de leeftijdsvereisten en loopbaanvereisten voor het brugpensioen om zo zelf te bepalen hoe ver de aanval op de sociale rechten wordt doorgevoerd. Er is tegen de regeringsvoorstellen een informatie- en actieplan nodig zodat op geen enkele wijze geraakt wordt aan het brugpensioen.