ARCHIEF. Drugsbeleid niet gebaat bij repressie

Artikel door Anja Deschoemacker uit onze zomerkrant in 2003

In de verkiezingscampagnes is het dan eindelijk duidelijk geworden: op de festivals deze zomer is het roken van een jointje niet toegelaten. Verwilghen liet 2 dagen voor de verkiezingen via een rondzendbrief weten dat de limiet voor "persoonlijk gebruik", de toegelaten hoeveelheid die je op zak mag hebben, op 3 gram ligt. Voor min 18-jarigen is deze drugswet duidelijk een verstrenging: hoewel ze vroeger ook strafbaar waren, maar druggebruik de laagste vervolgingsprioriteit kreeg, is er nu sprake van nultolerantie van druggebruik van (en in de omgeving van) minderjarigen.

In de verkiezingscampagnes is het dan eindelijk duidelijk geworden: op de festivals deze zomer is het roken van een jointje niet toegelaten. Verwilghen liet 2 dagen voor de verkiezingen via een rondzendbrief weten dat de limiet voor "persoonlijk gebruik", de toegelaten hoeveelheid die je op zak mag hebben, op 3 gram ligt. Voor min 18-jarigen is deze drugswet duidelijk een verstrenging: hoewel ze vroeger ook strafbaar waren, maar druggebruik de laagste vervolgingsprioriteit kreeg, is er nu sprake van nultolerantie van druggebruik van (en in de omgeving van) minderjarigen.

Alles bleef fundamenteel bij het oude: druggebruik moet op repressieve wijze bestreden worden. De enige drug die door de wetgever bij meerderjarigen onder bepaalde voorwaarden aanvaard wordt, is marihuana. En zelfs daar blijft alles in het illegale sfeertje: kopen en verkopen mag niet in België, smokkelen uit Nederland is strafbaar, over kweken bestaat onduidelijkheid. De fundamentele vraag of het beleid dat hiervan uitgaat ook resulteert in minder drugs en minder drugsproblemen, wordt niet eens op tafel gelegd.

De VLD wil zich op dit vlak flink tonen. Hét voorbeeld van een "flink" antidrugsbeleid is uiteraard de VS. De analyse hiervan door McNamara, na een 35-jarige carrière als politieman (waarvan de helft als politiecommissaris in diverse Amerikaanse steden) nu onderzoeker aan Stanford University: de "war on drugs" heeft tot een enorm kluwen van corruptie en misdaad geleid. "We weten uit ervaring dat hoe meer je een verbod bij het strafrecht onderbrengt, hoe meer de prijs van het verboden product stijgt. In het geval van illegale drugs met wel 17.000%… Er is zo gigantisch veel geld mee gemoeid dat slecht betaalde politiemannen in verleiding worden gebracht."

McNamara ziet de oorsprong in de Harrison Act van 1914, afgedwongen door een lobby van religieuze groepen, die drugs wilden verbieden als duivelse producten. "Voordien waren drugs een medisch-sociaal probleem… De nieuwe wet creëerde een criminaliteitsprobleem dat nooit opgelost zal worden, zelfs niet met alle legers, gevangenissen en politiekorpsen van de wereld. Er is teveel geld mee gemoeid." "De uiteindelijke oplossing is decriminaliseren. We moeten onze aandacht en energie in preventie en behandeling steken. Dat is veel effectiever dan massale opsluiting."

De zwarte markt (drugs, porno en zwartwerk) zou instaan voor niet minder dan 10% van de Amerikaanse economie. Marihuana zou volgens redelijke schattingen – een derde van het Amerikaanse publiek boven de 12 jaar heeft het al gerookt – zo’n 25 miljard dollar opbrengen. Ondanks enorme straffen voor drugsdelicten, geven de Amerikanen meer geld uit aan verboden drugs dan aan sigaretten. Terwijl de economie in de VS in het algemeen achteruit boert, beleeft de zwarte economie een nooit eerder geziene bloei. Net zoals de zwarte markt in de jaren ’30 werd gestimuleerd door de drooglegging (het alcoholverbod). Afpersing, corruptie, moord,… Het is schering en inslag in dat milieu. De kleinste garnalen, degenen die door het huidige beleid worden aangepakt, worden gerekruteerd onder de werkloze jongeren en onder de gediscrimineerde lagen van de bevolking, die van de officiële samenleving niets te verwachten hebben.

Het repressieve drugbeleid levert niets op. Het voorkomt niet dat het aantal jongeren dat met drugs experimenteert steeds verder toeneemt. Jongeren drinken meer, roken meer, gebruiken meer drugs en slikken meer medicijnen in vergelijking met ’95. Dat blijkt uit een enquête die bij 4.000 jongeren van 14 tot 16 jaar in Limburg werd uitgevoerd. 7 op 10 dronken tijdens de maand voor de bevraging alcohol, 40% wekelijks gemiddeld 9 glazen, 1 op 10 zelfs 20 of meer. Een kwart gebruikte ooit marihuana, 13% meldt gebruik tijdens de maand voordien. 6% gebruikte ooit xtc. Opvallend is een verdubbeling van het marihuana-gebruik.

Het drugsbeleid gaat ook voorbij aan de belangrijkste drug met de grootste gevolgen: alcohol. Alcoholmisbruik is de belangrijkste factor in de sterfgevallen van Europese jongeren tussen 15 en 29 jaar. Drank speelt een rol in verkeersongevallen, vergiftiging, zelfmoord en moord. Drank speelt ook een gruwelijke rol in de situatie van geweld binnen de familiale kring. In België heeft 96% van de jongeren tussen 17 en 18 jaar al gedronken en de helft van hen doet dat eenmaal per week tot dagelijks. Alcohol is een enorm verslavende drug, waarvan het moeilijk afkicken is. Toch is het sociaal aanvaard dat grote drankproducenten nieuwe producten op de markt brengen met flashy reclamecampagnes om het dalende biergebruik bij jongeren op te vangen. Geen enkele reclamecampagne van de overheid kan tegen dat geweld op.

Hoe kunnen de negatieve effecten van drugs op de samenleving en op de gebruikers bestreden worden?

Drugs zijn van alle tijden en alle culturen. Er zijn sterke aanwijzingen dat reeds in de primitieve culturen, vaak in het kader van rituelen, met drugs werd omgegaan. Er is redelijkerwijs ook geen enkele reden aan te voeren waarom het zo misdadig en schadelijk zou zijn om af en toe een jointje te roken, zoals af en toe een glas drinken ook geen onoverkomelijke problemen schept.

Met uitzondering van een klein aantal zeer snel verslavende producten (tabak bijvoorbeeld) kan dit over de meerderheid van de drugs worden gezegd. De problemen met drugs ontstaan pas als naast het druggebruik ook andere problemen aanwezig zijn. Als de gebruiker bijvoorbeeld niet over voldoende geld beschikt om zijn gebruik te betalen en over moet gaan tot criminele feiten om eraan te raken. De rijke gebruiker heeft daarvan geen last en kan indien nodig een afkicktherapie volgen in de beste centra, met de beste begeleiding. <p< We zien trouwens dat Nederland het enige Europese land is waar het druggebruik bij jongeren daalt – een bewijs dat het gedoogbeleid niet aanzet tot meer gebruik. Sinds ’84 peilt het Trimbos-instituut met een vierjaarlijkse studie bij 10.000 jongeren tussen 10 en 18 jaar naar hun gebruik. Tot 1999 bleef het stijgen. Toen daalde het cannabisgebruik met 15% en het xtc-gebruik zelfs met 40%, harddrugsgebruik bleef constant. Degelijke preventie zou hiervan de oorzaak zijn.

Tijdens een internationale conferentie van 30 landen eind vorig jaar in Hamburg bleek dat de meeste drugspreventieprogramma’s in Europa en de VS niet effectief zijn. Het Nederlands programma De Gezonde School en Genotmiddelen (gebruikt in 70% van de middelbare scholen) was bij de beste. Het morele vingertje blijft erin achterwege, er wordt vooral objectieve info over drugs gegeven. Het leert sociale vaardigheden aan en toont jongeren hoe zich te beschermen tegen groepsdwang. Het valt echter te vrezen dat de nieuwe Nederlandse regering net dit beleid zal terugschroeven, samenvallend met een economische crisis en enorme bezuinigingen op alle sociale uitgaven. Dat het druggebruik onder die omstandigheden ook in Nederland opnieuw zal beginnen toenemen, is onvermijdelijk.

Druggebruik kan volgens LSP niet bestraft worden: het is geen misdaad. In het beste geval is het een min of meer onschuldige vorm van recreatie, in het slechtste geval plaats je jezelf in een zeer gevaarlijke situatie, fysiek en/of mentaal. Maar op geen enkel moment bega je daarmee een misdaad. Jaarlijks vallen een aantal honderden drugsdoden, een heel deel daarvan heeft gewoon de foute pilletjes of poedertjes gekocht en/of gecombineerd. Om jongeren die mogelijk in een probleemsituatie op vlak van druggebruik belanden zo goed mogelijk te helpen, is openheid een must. Vandaag zijn jongeren die hierover open zijn echter strafbaar.

Preventie moet gezuiverd worden van de moraalridders. Het moet jongeren degelijke, wetenschappelijke uitleg verschaffen over drugs en hen de mogelijkheden bieden om hun problemen op te lossen.

Aangezien veel van die problemen liggen in het hart van het systeem zelf, het feit dat het kapitalisme niet in staat is iedereen een zinvol en vreugdevol leven aan te bieden, vergt deze oplossing echter diepgaander maatschappelijke veranderingen dan het huidige, repressieve beleid. Zo wordt 95% van de illegale drugs geproduceerd in regio’s in de wereld die door burgeroorlogen worden verscheurd. De meeste van die burgeroorlogen hebben hun wortels in economische omstandigheden. Kort gezegd: de reden waarom de boeren in Afghanistan papaver kweken, is omdat ze andere producten aan de straatstenen niet zouden kwijtraken voor voldoende geld om van te leven.