Syriza-voorman Alexis Tsipras in Londen
Afgelopen vrijdag waren er meer dan 500 aanwezigen op een publieke bijeenkomst van de Londense afdeling van het Griekse Syriza. De linkse partij had voorman Alexis Tsipras als centrale spreker naar Londen gehaald. Veteraan Tony Benn omschreef Syriza in de opening van de bijeenkomst als een “partij van de hoop”. De meeting kon niet alleen op belangstelling uit Griekse middens rekenen, maar ook vanwege Britse linkse activisten en syndicalisten die een uitweg uit de crisis willen bediscussiëren. Tsipras bracht een radicale retoriek over de vernietigende effecten van het kapitalisme in Europa, maar ging vervolgens over tot erg vage voorstellen die de aanwezigen niet volledig overtuigden.
Tsipras begon zijn analyse met de vaststelling dat Europa verdeeld is tussen wie vecht voor rechtvaardigheid, gelijkheid en vrijheid aan de ene kant en diegenen die het neoliberale project aan de andere kant. Hij beschreef de vernietigende effecten van het besparingsbeleid op de Griekse economie en de samenleving. De Griekse regering en hun buitenlandse bondgenoten verdedigen een dergelijk programma omdat ze “een economische omgeving op basis van goedkope arbeid, speciale economische zones, deregulering van de arbeidsmarkt, belastingvrijstellingen voor het kapitaal en uitgebreide privatiseringen van publieke goederen en diensten” willen. Hij voegde eraan toe: “Als de schulden er niet waren, dan had de elite ze moeten uitvinden.”
Tsipras beschreef de situatie in Griekenland vandaag en had het ook over het geweld vanwege de politie en de staat, repressie van sociale bewegingen en strijd en hij had het ook over extreemrechts.
Zoals in Duitsland in 1953?
Tsipras ging in op hoe hij denkt tot een uitweg uit de crisis te komen. “Syriza stelt dat een economisch haalbare strategie het model van het Londense Schuldenakkoord uit 1953 moet volgen, dat akkoord zorgde ervoor dat de naoorlogse Duitse economie een sterke start maakte en het lag mee aan de basis van het ‘economische mirakel’ van de naoorlogse periode. De centale elementen van dat akkoord waren een beperking van de schulden, een enorme investeringsoperatie met het Marshall Plan en financieringsvoorwaarden die verbonden waren met de export en groei.”
Het is een manier om de kwestie van schuldkwijstschelding niet te moeten stellen. De situatie in Griekenland in 2013 is niet vergelijkbaar met die in Duitsland in 1953. Er is geen staat in de positie om een Marshall Plan door te voeren. De VS was daar destijds wel toe in staat, maar vandaag niet meer. Evenmin zijn er dezelfde geostrategische, ideologische en politieke redenen om dat te doen.
In 1953 werden de grote imperialistische machten geconfronteerd met een machtig stalinistisch Oostblok en een radicaliserende arbeidersklasse. Hierdoor keken velen uit naar socialisme als alternatief. Deze omstandigheden zijn vandaag niet aanwezig.
Minimumloon herstellen
“Onze eerste prioriteit is om alle maatregelen die de lonen en pensioenen verlagen te bevriezen en om het minimumloon opnieuw te herstellen tot het niveau van voor de memoranda”, aldus Tsipras.
Het is goed dat dit element werd benadrukt. Recent hadden enkele nationale verantwoordelijken van Syriza immers verklaard dat het herstellen van de lonen en pensioenen naar hun vroegere niveau moeilijk zou zijn omdat de economie maar blijft krimpen. De vraag is dan ook hoe deze eis kan gerealiseerd worden op een ogenblik dat Griekenland gegijzeld wordt door de schulden.
Een banksector die “de publieke belangen dient”
Tsipras stelde: “We willen het bankenstelsel leefbaar houden door een sociale en publieke controle op de banken in te voeren. De banksector moet de publieke belangen dienen en niet de kapitalistische winst. Een bankenstelsel in dienst van de samenleving kan dienen als peiler voor groei.”
De vraag is echter wie de eigenaar is van de banken of andere belangrijke sectoren van de economie. Blijft dit de private sector? Indien wel, dan zullen de banken en andere sectoren niet ten dienste van de samenleving staan.
Een socialistisch alternatief
In de discussie met tussenkomsten van de zaal werd nadruk gelegd op de noodzaak om te breken met het kapitalistische kader, de nationalisatie van de banken onder arbeiderscontrole en -beheer en de noodzaak van een socialistische omvorming van de samenleving. Rond al die punten bleef Tsipras in zijn antwoorden erg vaag.
Een lid van de Socialist Party vroeg Tsipras naar zijn mening over de wijze waarop de crisis in Cyprus wordt aangepakt. Hij antwoordde: “Je kan geen socialistisch eiland in een neoliberale EU creëren. Deze problemen zullen zich ook stellen voor onze volgende regering. Dat is waarom ik denk dat de oplossing eruit bestaat om lokaal te handelen en globaal te denken.” Tsipras had steeds een positieve opstelling tegenover de vorige ‘linkse’ regering in Cyprus, ook al voerde die besparingen door. Volgens Tsipras onderhandelde Cyprus goed met de trojka. Alsof de schulden en de crisis een kwestie van goede onderhandelaars zijn. Jammer genoeg gebruikte Tsipras de beperkingen van een socialistisch beleid in één klein land om meteen de volledige socialistische omvorming van de samenleving niet naar voor te moeten schuiven. Hij gebruikte het meteen als excuus om het beleid van de vorige AKEL-regering in Cyprus te verdedigen. Die regering bleef binnen de lijnen van het kapitalisme en de miserie die eigen is aan dit systeem. Er is een groot gevaar dat een komende Syriza-regering in Griekenland hetzelfde zou doen.
Syriza is de partij waar veel arbeiders vandaag naar kijken als politiek alternatief op het beleid van de trojka in Griekenland. De politieke koers die Syriza uitgaat, is onderdeel van een debat en strijd binnen de partij en de arbeidersbeweging in het algemeen.
Er zijn tekenen dat de leiding van Syriza naar rechts opschuift. De leiding wil een open confrontatie met de Griekse big business en de trojka uit de weg gaan. Het resultaat hiervan is dat enkele meer radicale standpunten worden afgezwakt, onder meer rond de schulden en de banksector. Er is echter ook een poging om met Syriza een socialistisch beleid naar voor te brengen, de linkerzijde doet dit met het Initiatief van de 1000.
De volledige toespraak van Tsipras (in het Engels) vind je hier.