Your cart is currently empty!
Denemarken. Debat in Rood Groene Alliantie na steun aan de begroting waardoor 40.000 werklozen hun uitkering verliezen…
Hoe is het mogelijk dat een linkse partij, de Rood Groene Alliantie (in 1989 opgezet door de Communistische Partij, Socialistische Arbeiderspartij en linkse socialisten), steun geeft aan een begroting waardoor 40.000 werklozen dit jaar nog hun uitkering zullen verliezen? Wat is het linkse alternatief op het rechtse beleid van de regering? De debatten in de Rood Groene Alliantie zijn van belang voor alle socialisten.
Na 10 jaar van rechtse regeringen in Denemarken wonnen de sociaaldemocraten de verkiezingen van oktober 2011, ook al haalden ze iets minder stemmen en zetels dan bij de vorige verkiezingen in 2007. De sociaaldemocraten vormden samen met de Socialistische Volkspartij (SF) en de ‘links-liberale’ RV een coalitie.
De Rood Groene Alliantie (Enhedslisten – De Rød-Grønne) steunde de nieuwe regering maar bracht radicale eisen naar voor en eiste een breuk met het neoliberale beleid. De RGA ging fors vooruit bij de laatste verkiezingen. Met 236.000 stemmen ging de partij van 2,2% naar 6,7% en van 4 naar 12 zetels. De afgelopen twee jaar verdubbelde het ledenaantal van 4.500 tot 9.000. De partij heeft een profiel als socialistische en antiracistische partij en kon daarop bouwen.
De hoop op verandering na de verkiezingen van 2011 werd snel de kop ingedrukt. De regering ging verder met het besparingsbeleid van de vorige traditionele burgerlijke regeringen. Zowat alle beloften van meer jobs en welvaart werden gebroken.
In de lente van 2012 sloot de regering een akkoord met rechtse partijen om een belastingverlaging van 2,1 miljard euro voor de hoogste inkomens door te voeren. Om dat te betalen, werd besloten om 3 miljard te besparen op brugpensioen, gezondheidszorg en sociale bijstand. Tegelijk kwam er een ‘hervorming’ van de gezondheidszorg waarbij wie op ziekenkas is, wordt aangezet om toch te werken.
In de lente voerde de regering eerst parallelle onderhandelingen met de Rood Groene Alliantie, maar die schoten af. De RGA kwam met harde kritiek op het beleid naar buiten: “De regering sluit zich bij het rechtse blok aan”, stelde RGA-voorzitter Johanne Schmidt-Nielsen die tevens verklaarde dat de RGA niet langer gedoogsteun aan de regering zou verlenen. Ze stelde dat het beleid inhield dat de nieuwe regering iedereen die hoopte op een breuk met het vorige beleid in de steek liet.
De regering onder leiding van sociaaldemocraten probeert “brede akkoorden” te vinden, zo was er in de zomer een poging om een tripartite akkoord te sluiten met de vakbonden en de werkgevers. De regering wil besparen door een of twee feestdagen af te schaffen. Na een week of twee onderhandelen maakte de belangrijkste vakbondsfederatie, de LO, bekend dat het daar niet mee kon instemmen. Onder meer in Kopenhagen en Horsens waren de LO-federaties tegen het afschaffen van feestdagen op een ogenblik dat 160.000 mensen zonder werk zitten.
De weigering van LO om een akkoord te sluiten, was een belangrijke nederlaag voor de sociaaldemocraten en minister van Financiën Bjarne Corydon. Zelfs de metaalbond, voorheen een trouwe bondgenoot van de rechterzijde bij de sociaaldemocratie en van premier Helle Thorning-Schmidt, schaarde zich volledig achter het ‘neen’ van LO.
De steun voor de sociaaldemocraten viel afgelopen zomer volgens peilingen terug op een historisch dieptepunt van 16,9%. In 2011 haalde de partij nog 28,4%. Ook coalitiepartner SF verloor fors. De RGA voerde een zomeroffensief met harde kritiek op de ‘hervormingen’ uit de lente en won op deze basis 1400 nieuwe leden.
De sociaaldemocraten brachten harde kritiek op de RGA en stelden dat het verzet van die partij de weg voor een nieuwe rechtse regering zou voorbereiden. De RGA werd door het establishment omschreven als een verzameling van ‘leninisten, marxisten, trotskisten en communisten’. Niet het verzet van de RGA maar het asociale karakter van de beleidsmaatregelen leidde evenwel tot de tanende steun voor de regeringspartijen.
De vakbonden brachten al eerder kritiek op het beleid, maar toen duidelijk werd dat de regering de werklozen wil aanpakken, werd de kritiek opgevoerd. Een aantal onderdelen van de vakbondsfederatie LO hebben hun financiële steun aan de sociaaldemocraten stopgezet. Het gaat onder meer om de vakbond van elektriciens en schilders die bekend maakte niet langer te zullen bijdragen aan de sociaaldemocraten en SF, maar eigen politieke campagnes zal voeren.
De vakbonden hadden heel wat kritiek op de aanval op de werklozen. Tien vakbonden uit de publieke sector waarschuwden bij de opening van het parlement in oktober dat de regeringsplannen een ‘sociale ramp’ zouden vormen voor duizenden mensen die hun uitkering zouden verliezen. De voorzitter van de vakbond van gemeentepersoneel, Bodil Otto, stelde: “De regering moet een andere weg opgaan, dit is niet aanvaardbaar.” De kritiek werd spijtig genoeg niet gevolgd door een publieke campagne met een mobilisatie naar een betoging. Dergelijke massaprotesten werden eerder meermaals opgezet tegen de rechtse regeringen.
In de aanloop naar de begrotingsonderhandelingen van november, werd de besparingstoon van de regering harder. Er werd gewezen op het feit dat de Deense economie in het derde kwartaal een recessie kende. Er werd voorgesteld om de werkloosheidsuitkering verder in de tijd te beperken, van vier tot twee jaar. Zowat 3.000 mensen zouden iedere maand hun uitkering verliezen.
Het verzet tegen de aanval op de werklozen heeft een brede steun onder de werkenden en de bevolking in het algemeen. Voor de laatste verkiezingen stelde de rechtse regering voor om de werklozen aan te pakken, waarop de vakbondsfederatie LO een nationale betoging hield. Aan deze betoging werd deelgenomen door sociaaldemocraten en SF. Voor de RGA was de verdediging van de werklozen en brugpensioenen een belangrijke verkiezingsbelofte in 2011.
In het najaar nam de RGA deel aan onderhandelingen met de regering die tegelijk ook sprak met een van de traditioneel rechtse partijen. Het uiteindelijke resultaat was verrassend, niet in het minst voor de leden van RGA. Na jarenlang te hebben opgeroepen tegen besparingen en voor de verdediging van de werklozen, stemden de RGA-onderhandelaars nu in met het voorstel van begroting.
Hun centrale argument was dat de begroting veel erger zou geweest zijn indien de regering met de rechterzijde een akkoord had moeten sluiten. Ze stelden ook dat de begroting zou afgezwakt worden door een ‘noodpakket’, waarbij een werkloze een betaalde opleiding van zes maanden kan volgen. Maar na zes maanden is het ook met die uitkering gedaan. Deze ‘afzwakking’ verandert niets aan de ramp voor werklozen. Na zes maanden opleiding is er niet echt een professionele competentie die werklozen wel aan het werk zal zetten.
Het feit dat de RGA in het parlement met de begroting instemde, leidde tot frustratie in de partij maar ook in de vakbonden. Een derde van het nationale comité stemde tegen en verschillende afdelingen brachten kritiek. Dat was onder meer het geval met de afdeling van Aarhus, de tweede grootste stad van het land. “We hebben kritiek omdat de RGA afstand doet van de onvoorwaardelijke eis dat niemand van uitkeringen mag uitgesloten worden, maar jammer genoeg werd niet geluisterd”, verklaarde de voorzitter van RGA in Aarhus, Lone Degn.
De Socialistische Arbeiderspartij, de Deens afdeling van het Verenigd Secretariaat van de Vierde Internationale en een van de oprichtende organisaties van de RGA, stelde in een resolutie dat steun aan de begroting de geloofwaardigheid van de partij aantast en “in vraag stelt of de linkerzijde iets anders kan of wil doen dan de crisis van het kapitalisme beheren.”
Er kwam ook kritiek op het feit dat de RGA-leiding de eigen congresbeslissingen uit 2010 niet nakwam, toen werd categoriek ‘neen’ aan besparingen gezegd. Het congres besliste zelfs dat de RGA geen begroting zonder besparingen kan goedkeuren indien deze begroting voorheen gemaakte besparingen niet intrekt.
De steun voor de begroting betekent in de praktijk dat de lente-akkoorden met de rechtse partijen worden aanvaard. De begroting gaat ook verder met de automatische besparingen die door de vorige rechtse regeringen werden opgelegd. In de nieuwe begroting lopen deze besparingen op tot 3% van de overheidsuitgaven. Het gaat om besparingen op basis van de regels van het Europese fiscaal pact.
De RGA wordt nu mee verantwoordelijk voor het feit dat duizenden mensen hun uitkering verliezen. De geloofwaardigheid van alle kritiek van de partij op de regering wordt ondermijnd, de regeringspartijen verwachten steun van RGA voor toekomstige begrotingen. Tegelijk kan de regering akkoorden met rechtse partijen sluiten als dit beter uitkomt.
De RGA verloor heel wat steun na de begrotingsonderhandelingen begin november. Maar sindsdien ging de partij in de peilingen terug vooruit met 9,7% in een peiling in januari en zelfs meer dan 20% in Kopenhagen. Een verklaring hiervoor is dat de RGA stemmen van de sociaaldemocraten en de SF blijft winnen. Die verloren in de peilingen meer dan 5% in vergelijking met een jaar geleden. De RGA wordt nog niet als volledig mee verantwoordelijk voor het beleid gezien, waardoor er ruimte is om de retoriek wat aan te passen en opnieuw steun op te bouwen.
Maar aangehouden steun aan de regering zal de basis voor de RGA ondermijnen. De onderhandelingen met de regering kunnen niet vermijden dat er een rechtse koers wordt gevaren. Integendeel. Het neoliberale beleid zet de deur open voor een terugkeer van de traditionele rechtse partijen.
Het debat binnen RGA over de vraag of de partij gaat voor strijd en een socialistisch alternatief of als de partij zich richt op parlementaire onderhandelingen, zal intens zijn in de aanloop naar het congres in de lente. Een zwakte van RGA is dat de partij niet actief tussenkomt in stakingsacties en lokale strijdbewegingen om daar een weg vooruit aan te reiken. De RGA moet de nieuwe leden actief krijgen en een echt socialistisch alternatief naar voor schuiven.
Een actief verzet tegen de besparingen gecombineerd met een publieke campagne, zou de partij en de linkerzijde in de vakbonden versterken. Het zou de opmars van de rechtse partijen, waaronder de racistische Deense Volkspartij, kunnen stoppen. Verschillende afdelingen van RGA zijn al begonnen met protestacties aan werklozenkantoren en op straat.
De regering wil in 2013 nieuwe besparingsmaatregelen opleggen, er is onder meer sprake van een hervorming van de sociale zekerheid en een beperking van studiebeurzen. Dit komt op een ogenblik dat de werkloosheid toeneemt en er geen vooruitzicht is op economische groei. Het akkoord bij Scandinavian Airlines waarbij de lonen dalen en de arbeidsduur wordt opgedreven, geeft aan wat het resultaat is als de vakbonden de strijd niet organiseren.
De aanvallen van de regering en de werkgevers moeten van onderuit beantwoord worden door de arbeidersbeweging. Een socialistisch alternatief gaat uit van een strijd die breekt met het kapitalisme en het kader van de EU, van de verdediging van de werkenden en werklozen en van een campagne voor echt democratisch socialisme.