Izquierda Unida (IU) is een linkse partij die wordt gedomineerd door de Spaanse Communistische Partij die een breder initiatief had opgezet om andere anti-kapitalisten, ecologisten en sociale bewegingen te groeperen. IU werd opgezet toen in Spanje een referendum werd gehouden over NAVO-lidmaatschap.
IU heeft de traditie en het historische gewicht van de Spaanse Communistische Partij, een partij die de afgelopen decennia een belangrijke rol speelde in de arbeidersbeweging en die bovendien over een massaal lidmaatschap onder de arbeiders beschikt. Momenteel claimt de partij meer dan 50.000 leden. De partij heeft een grote invloed op de vakbondsbeweging, zowel onder de basis als bij een deel van de leiding (vooral in de CCOO). Gezien deze achtergrond is IU de sterkste referentie ter linkerzijde en stellen er zich enorme mogelijkheden in de komende periode. Er zijn echter een aantal complicaties en tegenstellingen die maken dat de verdere ontwikkeling van IU en de rol van de partij in de strijdbewegingen geen uitgemaakte zaak is.
IU haalt traditioneel het meeste politieke voordeel uit een radicalisering en een toename van strijd onder brede lagen van de arbeiders en jongeren. Ook nu de regering van de conservatieve PP op weinig krediet kan rekenen, is het niet zozeer de sociaaldemocratische PSOE (die tot 2011 aan de macht was) die daar electoraal voordeel uit haalt maar IU. De steun voor IU in de peilingen is tot 12% gestegen, terwijl de partij in november 2011 bij de verkiezingen goed was voor 7%. Deze stijging kwam er na een zekere bocht naar links met een nieuwe leiding die zich strijdbaarder opstelt en onder leiding van Cayo Lara meer nadruk legt op anti-kapitalistische eisen zoals de nationalisatie van de banken. Dit is een stap vooruit waardoor IU zich kan positioneren als de kracht die duidelijk ingaat tegen de dictatuur van de markten.
Coalities en akkoorden met de PSOE
Deze gedeeltelijke bocht naar links leidt tot een aantal vragen over het programma en de strategie van de partij. Een belangrijke vraag is deze over akkoorden en coalities met de sociaaldemocraten en dit voor de lokale regeringen. De positie van de leiding van de Communistische Partij en dus van IU is dat de partij er vooral voor moet zorgen dat de sociaaldemocratie naar links wordt geduwd. Dat standpunt komt voort uit de jarenlange politiek van samenwerking met de sociaaldemocratie na de val van de dictatuur van Franco en de vestiging van ‘democratie’. De CP ging daarbij voor een reeks sociale toegevingen en beperkte zich daartoe, de partij kwam niet op voor een regering die zich baseerde op de revolutionaire strijd die een einde maakte aan de dictatuur. Sindsdien heeft IU meermaals als kleine partner deelgenomen aan lokale en regionale regeringen. Tussen 2004 en 2008 werd de regering van de PSOE ook in het nationale parlement ondersteund door IU.
In de context van crisis vormt dit een gevaar voor de verdere ontwikkeling van IU. De harde besparingsmaatregelen die worden opgelegd aan de regionale en lokale regeringen worden loyaal uitgevoerd door zowel PP als PSOE. De rechtse nationalistische regeringen doen overigens net hetzelfde. Hierdoor gaan deze regeringen regelrecht in tegen de arbeiders en jongeren wat onvermijdelijk zal leiden tot nieuwe strijdbewegingen tegen de besparingen. De linkerzijde moet in die strijd kunnen tussenkomen met een duidelijk alternatief op het besparingsbeleid, en niet met een verdediging van de besparingen door PSOE als alternatief op besparingen door PP. De leiding van IU maakte een grote fout toen ze in een dergelijke besparingsregering stapten in Andalusië. Nadien was er een poging om in een gelijkaardige besparingsregering te stappen in Asturië, maar daar hield de basis van de partij deze beslissing tegen.
Groeiende oppositie
De crisis heeft de spanningen binnen IU doen toenemen. Er was een grote strijd van onderuit tegen de regeringsdeelname in Andalusië. Die strijd werd geleid door een regionaal parlementslid, Sanchez Gordillo, en werd gesteund door tientallen basismilitanten die op lokale vergaderingen ingingen tegen samenwerking met een besparingsbeleid.
Deze oppositie werd scherper en begint zich te organiseren. In het regionale parlement stemden twee verkozenen van IU tegen het besparingsbeleid en er is een blok opgezet om uit de coalitie te stappen, dit blok noemt zichzelf ‘IU van onderuit’.
Een dergelijke oppositiestroming met de steun van bekende figuren als Gordillo en de historische IU-leider Julio Anguita, kan zich in de komende periode enorm versterken. Het biedt grote kansen en kan een centrale rol spelen in de strijd voor een verenigd front van de linkerzijde op regionaal en nationaal vlak met linkse militanten die zowel van binnen als van buiten IU komen (zoals de linkse nationalisten in de partij Bildu in Baskenland). Bildu kent ook een opvallende groei en zal in 2013 mogelijk in staat zijn om de regionale regering te vormen.
Deze linkse stroming kan zich versterken door in te gaan tegen het besparingsbeleid van de EU en door binnen IU en de Communistische Partij de strijd aan te gaan voor een socialistisch programma waarmee we de strijd kunnen leiden tot de vorming van een arbeidersregering. Zo’n programma zo duidelijk moeten ingaan tegen de chantage van de EU en de trojka, opkomen voor de niet-betaling van de schulden en voor de nationalisatie van de banken en de sleutelsectoren van de economie. Dat zou de basis vormen om een economisch plan op te maken waarmee de bevolking wordt gered in plaats van de banken. Van daaruit kunnen we de strijd aangaan voor een socialistisch Europa.