Your cart is currently empty!
Over de dood van de Queen, de troonsbestijging van Charles en de Britse monarchie
Reactie door de Socialist Party van Noord-Ierland
Op 8 september 2022 overleed koningin Elizabeth II, waarmee een einde kwam aan de langste regeringsperiode van alle Britse monarchen. In Noord-Ierland kunnen haar dood, de gebeurtenissen eromheen, het optreden van het establishment en de reactie van de arbeidersbeweging belangrijke gevolgen hebben.
Deze gebeurtenissen spelen zich af tegen de achtergrond van belangrijke stakingen in Groot-Brittannië en Noord-Ierland, waaronder stakingen bij het spoor en de post en andere sectoren, waaronder de zorg. De dood van de koningin wordt in heel Groot-Brittannië en Noord-Ierland door het kapitalistische establishment gebruikt om gevoelens van “nationale eenheid” aan te wakkeren in het licht van de economische onzekerheid. Dit gaat hand in hand met retoriek tegen de stakingen van het spoorpersoneel. Eerder zagen we al een breder ideologisch offensief in pogingen om de beweging rond Black Lives Matter of voor abortus- en transrechten te ondermijnen. De afgelopen week zijn er verschillende arrestaties van vreedzame demonstranten gemeld. Naar verluidt zijn er strafrechtelijke aanklachten ingediend, bijvoorbeeld tegen een vrouw die tijdens een ceremonie voor de koning in Edinburgh een bord omhoog hield waarin werd opgeroepen tot afschaffing van de monarchie. Het is van vitaal belang dat de vakbeweging het recht op protest verdedigt en de lopende en geplande syndicale acties niet laat vallen. We kunnen er immers zeker van zijn dat de druk op de werkende klasse niet zal afnemen.
De dood van de Britse koningin toont nogmaals hoe veel dingen in Noord-Ierland verschillend worden gezien door mensen van de twee grootste gemeenschappen. In veel protestantse gebieden is de dood van de koningin zichtbaar aanwezig, onder meer met een beeld van haar op Shankill Road. Hieruit blijkt dat de monarchie voor veel protestanten verbonden is met hun gevoel van Britse identiteit. Mensen zijn erheen gegaan om hun respect te betuigen, bloemen achter te laten en foto’s te nemen. Voor velen voelt dit als een persoonlijk verlies van iemand die hun hele leven bij hen is geweest – een emotionele verbinding met de geschiedenis en de identiteit, waarbij velen herinneringen hebben aan koninklijke bezoeken aan Belfast. Voor anderen, waaronder de meeste katholieken in het noorden, is de koningin het boegbeeld van onderdrukking en uitbuiting door de Britse staat en het Britse imperialisme. De monarchie wordt al lang in verband gebracht met enkele van de ergste wreedheden in Ierland, waaronder de relatief recente geschiedenis van onderdrukking. Bij veel katholieken leeft ook het gevoel dat zij respectvol moeten zijn, wat vooral te maken heeft met respect voor protestantse en unionistische vrienden, collega’s en buren en niet zozeer met steun voor de monarchie. Dit illustreert de weerstand van gewone mensen tegen kwesties en gebeurtenissen die worden gebruikt om hen te verdelen.
De monarchie, democratie en de staat
Het zwaartepunt van de berichtgeving ligt momenteel bij de koningin en andere vorsten als individuen, en dat blijft het zwaartepunt voor degenen die de dood van de koningin als een persoonlijk verlies ervaren. Het instituut van de monarchie, een van de meest elitaire, rijkste en bevoorrechte instellingen ter wereld, zal ook meer in de schijnwerpers komen te staan, niet alleen in Groot-Brittannië, maar misschien nog duidelijker en directer in voormalige koloniën. Het verband tussen de koninklijke familie en de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en imperialisme is duidelijk zichtbaar in de kroonjuwelen die door systematische plundering over de hele wereld zijn vergaard.
De Britse monarchie, die al meer dan 1000 jaar bestaat, dateert van vóór de ontwikkeling van het kapitalisme en blijft, naast het Hogerhuis, een overblijfsel van het feodalisme dat in veel andere landen is afgeschaft. De monarchie is echter, net als andere zogenaamd ceremoniële staatshoofden, geen neutrale instelling. In tijden van crisis is zij op ondemocratische wijze gebruikt om het systeem te verdedigen. In 1975 werd de macht van de koningin in Australië gebruikt om een democratisch gekozen Labourregering onder Gough Whitlam af te zetten. In 2019 was het koningin Elizabeth II die instemde met de ondemocratische en ongekende opschorting van het parlement door Boris Johnson – een zet die zonder haar betrokkenheid niet mogelijk zou zijn geweest. Deze voorbeelden illustreren dat de macht van de monarchie in dit systeem nog steeds wordt gebruikt om de machtigen te verdedigen en dat zij er niet voor terugdeinzen om democratisch gekozen Labour-regeringen te ondermijnen, te hinderen en zelfs te verwijderen. Dat de monarchie niet aan de kant van de werkende klasse staat, bleek opnieuw uit de ontslagaanzeggingen aan meer dan 100 personeelsleden die voor koning Charles werken. Dat dit gebeurde tijdens een dienst voor de koningin maakte het voor velen enkel nog erger.
In het hele Verenigd Koninkrijk is de steun voor de monarchie de laatste jaren afgenomen: de steun onder 18- tot 24-jarigen zakte tot iets meer dan 30% en een vergelijkbaar percentage steunt de vervanging van de monarchie door een gekozen staatshoofd. In het algemeen blijft de steun voor de monarchie ongeveer 60%, maar dit is een daling van meer dan 10% in evenveel jaren. De talrijke beschuldigingen van seksuele aanranding tegen prins Andrew, die begin 2022 een schikking van naar schatting 12 miljoen pond betaalde om te voorkomen dat in de VS een civielrechtelijke zaak tegen hem zou worden aangespannen, hebben daartoe bijgedragen. Hij wordt ook in verband gebracht met miljardair en misbruiker-aan-de-lopende-band Jeffrey Epstein en Ghislaine Maxwell, die is veroordeeld voor meerdere aanklachten wegens seks met kinderen. De prominente rol van prins Andrew bij openbare optredens en ceremonies in de dagen na de dood van de koningin hebben bij velen terecht tot woede geleid, omdat het een absolute belediging is voor alle slachtoffers en overlevenden van gendergeweld. De monarchie is ook getroffen door de aanzienlijke en geloofwaardige beschuldigingen van racisme door Meghan Markle. Dit staat in schril contrast met de veranderde houding in de samenleving van de afgelopen jaren, waarbij vooral jongeren seksisme, racisme en andere vormen van onderdrukking op ongekende schaal afwijzen. Deze mentaliteitsverandering is ook het gevolg van de #metoo- en BLM-bewegingen, die een licht hebben geworpen op misbruik in tal van machtige instellingen en omgevingen, alsook op de geschiedenis van het kolonialisme, met inbegrip van het Britse Rijk, waarmee de monarchie zo nauw verbonden is. Het Windrush-schandaal toonde opnieuw aan dat deze kwesties niet beperkt zijn tot de geschiedenis.
In de context van de koopkrachtcrisis zal het contrast tussen de moeilijkheden waarmee arbeidersgezinnen in het Verenigd Koninkrijk worden geconfronteerd en de luxueuze levensstijl van de koninklijke familie de kritiek op deze instelling waarschijnlijk nog versterken. Het is ook zo dat de koningin in veel hoger aanzien stond dan prins, nu koning, Charles. Vorig jaar werd duidelijk hoezeer de koning en de monarchie het spoor bijster zijn, toen hij werd onderzocht omdat hij 3 miljoen pond contant had aangenomen van een sjeik uit Qatar voor zijn liefdadigheidsstichting. Forbes magazine schat dat ‘Monarchy PLC’ bijna 28 miljard dollar aan activa bezit. Ze blijven de grootste grondbezitters in Europa en zoals vele rijken in onze samenleving zijn ze in de Paradise Papers ontmaskerd wegens het offshoren van miljoenen om belastingen te ontwijken, terwijl ze jaarlijks ongeveer 100 miljoen pond aan overheidsgeld ontvangen.
Het instituut monarchie wordt onder het kapitalisme gebruikt als instrument om een gevoel van nationale eenheid en identiteit te versterken dat de klassenverschillen in de samenleving maskeert. Het maakt deel uit van het ondemocratische karakter van de staat. Wij zijn er geen voorstander van dat dergelijke rijkdom en macht in een bevoorrechte familie van de ene op de andere generatie worden overgedragen. In feite zijn we helemaal niet voor een dergelijke macht die aan niemand verantwoording moet afleggen. We zijn er daarentegen voor dat alle ondemocratische instellingen – of het nu gaat om het Hogerhuis, de Ierse Seanad of het middeleeuwse overblijfsel van de monarchie – worden afgeschaft als onderdeel van een programma dat alle aspecten van de samenleving democratisch wil veranderen. We staan voor een socialistische en werkelijk democratische samenleving waarin de arbeidersklasse – de mensen die de samenleving en de economie daadwerkelijk laten functioneren – de samenleving op democratische wijze controleert, bezit en organiseert, en waarin geen plaats is voor bevoorrechte en onverantwoordelijke posities in welk aspect van de staat of de samenleving dan ook.
Strijd tegen de hoge prijzen gaat door
Velen zullen niettemin verlies en verdriet voelen bij het overlijden van de koningin en er zal de komende dagen en weken in de pers en in de samenleving veel aandacht zijn voor de gebeurtenissen. Voor anderen zal er woede zijn over de miljoenen die voor deze staatsbegrafenis zijn uitgegeven. Vakbonden hebben in veel gevallen plannen voor vakbondsacties uitgesteld of gewijzigd. De Communication Workers Union (CWU) heeft de poststaking uitgesteld. Het Trade Union Congress (TUC) heeft zijn conferentie uitgesteld tot een nog onbekende datum en het Royal College of Nurses (RCN) heeft zelfs de stemmingen in een belangrijk loongeschil stopgezet en zijn leden gevraagd ook alle campagneactiviteiten op te schorten.
Ondertussen blijven de prijzen stijgen. Het is dan ook noodzakelijk dat de werkenden bespreken hoe het verder moet, waarbij er niet alleen gestreden wordt voor ernstige loonsverhogingen (met dubbele cijfers en gekoppeld aan de inflatie), maar ook voor beheersing en verlaging van de kosten. De prijzen voor brandstof, voedsel en huisvesting duwen steeds meer mensen in armoede, wat de angst voor de herfst en de winter vergroot. Sommige vakbondsleiders zijn wellicht bang voor wat ze begonnen en beseffen dat het moeilijk is om de beweging te stoppen eens de werkende klasse massaal in actie komt. In de meeste vakbonden is er een aarzelende leiding. Het is echter belangrijk om in te gaan tegen de roep om nationale eenheid en de vermeende gemeenschappelijke ervaring en belangen waar Liz Truss en haar regering het over zullen hebben. De werkende klasse moet zich verenigen in strijd.
Een groot deel van het establishment, ook in de regering van Liz Truss, grijpt de situatie aan in een poging om de arbeidersbeweging de wind uit de zeilen te nemen. Dit mag niet gebeuren. Het is opvallend dat de regering geen melding maakte van de ‘overlast’ voor de bevolking wegens het afgelasten van evenementen, het verstoren van rechtbanken, verwachte verkeershinder en andere maatregelen in het kader van de dood van de koningin. Nochtans klagen de regering en de werkgevers steen en been over de zogenaamde ‘overlast’ als er gestaakt wordt. Het toont dat ze niet zozeer een probleem hebben met de ‘verstoringen’, maar met het feit dat werkenden die staken het aandurven om terug te vechten.
Soms kan het nodig zijn om acties uit te stellen of te wijzigen, vooral als het risico bestaat dat het personeel verdeeld raakt, maar in het algemeen moet de aanpak zijn om stakingen niet te laten vallen. Deze situatie toont aan dat beslissingen over stakingen van geval tot geval moeten worden genomen met volledige betrokkenheid van en democratisch toezicht op de bij de geschillen betrokken werknemers. Het is ook essentieel dat de basis van de vakbeweging deze situatie nauwlettend in de gaten houdt en ervoor zorgt dat de strijd tegen de koopkrachtcrisis niet op een zijspoor wordt gezet of dat essentiële impulsen verloren gaan. In feite moet er nu een sterkere campagne worden opgezet die verschillende werkplekken en sectoren met elkaar verbindt om de huidige aanval op onze levensstandaard op coherente wijze aan te vechten. We kunnen niet toestaan dat de dood van de koningin door aarzelende vakbondsleiders als excuus wordt gebruikt om de verschillende collectieve conflicten die door de crisis van de kosten van levensonderhoud zijn aangewakkerd, niet door te zetten.