Voor democratisch georganiseerde zelfverdediging van Oekraïne

De zelfverdediging door bevolking van Oekraïne tegen de Russische invasie is bijzonder heldhaftig. Duizenden mensen nemen de wapens op om hun toekomst niet over te laten aan een dictator als Poetin. Deze zelfverdediging is terecht en noodzakelijk.

Artikel uit maandblad De Linkse Socialist

Land in crisis

Ondanks natuurlijke rijkdommen, is Oekraïne een land in crisis. Na de val van de stalinistische dictaturen en de onafhankelijkheid in 1991 werd het geen welvarend land.

Het dictatoriale karakter van het regime, de corruptie en de dalende levensstandaard na de recessie van 2008-09 (toen de economie met 15% kromp) leidden in 2013 tot protest. Euromaidan werd afgeleid naar een discussie over West vs Oost, EU vs Rusland. De wanhopige situatie onder de bevolking leidde tot illusies in de EU, terwijl Rusland haar greep op de Oekraïense economie niet wilde lossen. Bij gebrek aan een sterke arbeidersbeweging werd het protest omgevormd tot een strijd tussen imperialistische belangen, waarbij deze strijd in de oostelijke Donbas-regio sindsdien met militaire middelen werd verdergezet.

Pas vanaf 2016 was er sterke economische groei, onder meer door geld dat door emigranten naar huis werd gestuurd. Die middelen (12 miljard dollar in 2019) waren hoger dan de leningen van het IMF. De groei bleef echter erg ongelijk en de lonen bijzonder laag. De IT-sector, goed voor 7% van de export, kent naar Oekraïense normen hoge lonen tot 1000 dollar per maand. Een gemiddeld loon bedraagt slechts 500 dollar per maand.

Het neoliberale beleid van de EU-gezinde regering, gesteund door extreemrechts, ondermijnde de levensstandaard van de werkenden en jongeren. Dit werd nog versterkt door de hoge prijs van het militaire conflict in het oosten. Er waren prijsverhogingen voor onder meer gas en huisvesting, de grootste overheidsbedrijven werden geprivatiseerd.

Tegen deze achtergrond werd Zelenski in 2019 verkozen als ‘buitenstaander’ die geen banden had met de oligarchen of het corrupte politieke establishment. President Zelenski beloofde een stevige economische groei van 40% op vijf jaar, wat hij wilde bereiken door een verder opvoeren van liberale tegenhervormingen en het creëren van een ‘aantrekkelijk investeringsklimaat’. Zelenski moest al gauw zijn regering herschikken wegens een fors dalende populariteit door het gebrek aan verandering. Er was een toename van strijd van werkenden voor hogere lonen en ook vrouwen begonnen op straat te komen.

De COVID-19 crisis zorgde voor een bocht in het beleid: privatiseringen werden stopgezet en er werd geïnvesteerd in kleine bedrijven en de gezondheidszorg. Dit volstond niet om de levensstandaard op te krikken, zeker niet toen lockdowns in andere delen van Europa het inkomen van emigranten onder druk zetten.

Voor de oorlog stond de populariteit van Zelenski op een dieptepunt. De beloften van verandering en een breuk met het beleid dat enkel de rijke oligarchen dient, werden niet waargemaakt.

Van militaire zelfverdediging naar sociale zelfbeschikking

De oorlog stuwt de populariteit van Zelenski de hoogte in: hij kiest ervoor om ter plaatse te blijven in plaats van een veiliger ballingschap. Hierdoor wordt hij gezien als één van de moedige strijders die zich niet neerlegt bij de Russische invasie.

Tegelijk is er de vraag wat de Oekraïense bevolking in de plaats van Russische bezetting wil. Een terugkeer naar een beleid in dienst van de oligarchen? Nationalisme kan een smeermiddel zijn om het moreel hoog te houden, maar brengt het ook brood op tafel? Doorheen de zelfverdediging moet de basis gelegd worden voor het Oekraïne na de oorlog.

Een democratisch georganiseerde verdediging, waarbij zoveel mogelijk mensen betrokken worden met respect voor elkaars eigenheid los van de taal die gesproken wordt, is noodzakelijk. Mensen die hun normale leven achterlaten om de wapens op te nemen, mogen nadien het initiatief voor het beheer van de samenleving niet gewoon teruggeven aan de oligarchen, laat staan aan extreemrechts dat zich voor de pandemie steevast keerde tegen werkenden die voor hogere lonen opkwamen.

De werkende klasse moet de samenleving zelf organiseren. Om dat vreedzaam te kunnen doen, is de erkenning van rechten van nationale minderheden essentieel. Dat zal het gezamenlijk verzet tegen de Russische invasie versterken en een scenario van burgeroorlog achteraf ondergraven. De politieke crisis van de afgelopen jaren werd mee veroorzaakt door het gebrek aan perspectief op vooruitgang voor de bevolking. Dergelijk perspectief zal niet komen van de oligarchen of liberale politici, het zal evenmin komen van de Europese Unie die in de eigen landen een steeds grotere ellende organiseert.

De werkende klasse moet de potentiële rijkdom van Oekraïne zelf in handen nemen en gebruiken om een vreedzame en welvarende toekomst mogelijk te maken. Dat is de socialistische verandering waarvoor wij wereldwijd strijden.