Vaccins en zelftests: winstbejag farmasector staat efficiënte aanpak pandemie in weg

We wezen eerder al op de fenomenale winsten van de grote farmabedrijven. Pfizer, BioNTech en Moderna maken samen 1.000 dollar winst per seconde op een ogenblik dat de bevolking van de armste landen geen of amper toegang heeft tot vaccins. De drie bedrijven konden voor de ontwikkeling van hun vaccins op minstens 8 miljard dollar publieke middelen rekenen. De verdubbeling van de omzet bij Pfizer bracht het bedrijf er al toe om de dividenden per aandeel met 3% op te trekken.

Niet alleen de vaccins bieden enorme winsten voor de farmasector. Ook de zelftests zijn een bloeiende markt waar bedrijven miljardenwinsten maken. In december werden er in ons land 1,3 miljoen zelftests verkocht bij de Belgische apotheken, aldus de Algemene Pharmaceutische Bond (APB). Daarnaast zijn er nog honderdduizenden tests verkocht via supermarkten en andere winkels.

Het is duidelijk dat een breed uitgerolde teststrategie nuttig is om de impact van de pandemie te beperken. Een probleem is echter dat de gemeenschap geen controle heeft over deze strategie. Het is volledig afhankelijk van wat de farmasector oplegt, zowel inzake voorraad als prijs. Bij de vaccins maskeren de overheden de winsthonger van de farmasector deels door de vaccins zelf aan te kopen en gratis aan de bevolking aan te bieden. In heel wat landen gebeurt hetzelfde met een aantal zelftests. Bij ons niet, ook niet op een ogenblik dat de minister van onderwijs als strategie tegen de pandemie in de scholen oproept om meer zelftests te doen.

Het aankopen van zelftests door de overheid om deze beschikbaar te maken voor de bevolking zou een stap vooruit zijn, maar er is meer nodig. Zelftests, pcr-tests, labocapaciteit, vaccins … zijn essentieel om de pandemie aan te pakken. Aan de private winstbelangen overgelaten, ondermijnt het de efficiëntie van de strijd tegen de pandemie. Terwijl de overgrote meerderheid van de bevolking gebukt gaat onder de gevolgen van de pandemie, is er een kleine groep die er nog rijker van wordt.

De Standaard wijst vandaag op de omzet van enkele bedrijven die tests maken. Het Zwitserse Roche verkocht in ons land 8 miljoen tests, waarvan 1,4 miljoen snelle zelftests. Wereldwijd verkocht het vorig jaar voor 12,7 miljard euro aan diagnostica, tegenover 9,3 miljard euro een jaar voordien. Siemens Healthineers realiseerde in het derde kwartaal van 2021 een omzet die dubbel zo hoog was als een jaar voordien en dit met een brutowinstmarge van 21%.

Dit is slechts een fractie van de omzet die in de vaccinsector wordt gerealiseerd. Pfizer was vorig jaar goed voor een omzet van 36 miljard dollar aan covid-19-vaccins. Het bedrijf was afhankelijk van het Duitse BioNTech (en de bijhorende publieke financiering) voor de ontwikkeling van het vaccin. Bij de verkoop maakt Pfizer grote winsten, naar eigen zeggen een marge van 20 tot 30%. Dat cijfer wordt echter betwist: de vaccins worden verkocht aan 15 tot 20 dollar terwijl de productie ervan volgens Channel 4 maximaal 3 dollar per vaccin bedraagt. De vaccins verkopen aan de productieprijs was volgens Pfizer-topman Bourla (zelf goed voor een jaarloon van 20 miljoen dollar) “erg fanatiek en radicaal” en bijgevolg geen optie. De gemeenschap betaalt dus voor het onderzoek, de winsten bij de aankoop van het vaccin en vervolgens nog eens door de belastingontduiking die de grote farmabedrijven algemeen toepassen.

De grote farmabedrijven worden niets in de weg gelegd door de regeringen en autoriteiten. Integendeel: ze krijgen alle lof toegezwaaid. Nochtans is het duidelijk dat hun ‘fanatieke’ winstbejag een obstakel is in een efficiënte en wereldwijde aanpak van de pandemie. Patenten zijn een belangrijk onderdeel om de winstmachine draaiende te houden. Het volstaat niet om één element uit die machine weg te nemen: de volledige sector moet in publieke handen komen zodat de gemeenschap zelf kan beslissen over hoe de gezondheidscrisis wordt aangepakt. De traditionele politici zullen dit niet doen, de arbeidersbeweging zal zelf haar eisen moeten stellen en een krachtsverhouding opbouwen om ze af te dwingen.