Cryptomunten: geen alternatief, maar uitdrukking van speculatief zeepbelkapitalisme

Na decennia van loonstop en dalende levensstandaard is het niet verwonderlijk dat veel arbeiders geïnteresseerd zijn in snelle financiële winsten via cryptomunten. Helemaal nieuw is het fenomeen niet: kansspelen gaan al decennia mee. Een gokje wagen met cryptomunten die de afgelopen jaren spectaculair in waarde stegen, lijkt bovendien meer kansen te bieden dan Lotto of Euromillions.

Het probleem is natuurlijk dat cryptomunten als Bitcoin uiteindelijk een illusie zijn. Er is geen sprake van reële waarde, enkel van fictief kapitaal. Er is geen creatie van nieuwe waarde, slechts van een speculatieve zeepbel. Tragisch genoeg zullen er uiteindelijk ook heel wat mensen het slachtoffer worden van dit piramidespel op grote schaal. De opgang van cryptomunten is niet vreemd op een ogenblik dat er een wildgroei is van allerhande financiële producten en bijhorende derivaten. Dat is op zich het resultaat van de stokkende winstgevendheid van investeringen in reële productie, wat de afgelopen decennia zorgde voor een groeiende financialisering.

Vaak wordt de vergelijking getrokken met de Nederlandse tulpenmanie in de jaren 1630. De prijs voor tulpenbollen schoot door speculatie de hoogte in, tot tien keer een gemiddeld jaarinkomen voor één bol. De zeepbel stortte in 1637 in elkaar toen bleek dat handelaars tulpen die ze niet bezaten, hadden doorverkocht aan kopers die ze niet konden betalen. Uiteraard zijn Bitcoins anders dan tulpen en is het verloop van de koers anders, maar kenmerkend voor een zeepbel is dat die uiteindelijk barst.

Sommige Bitcoin-fans stellen het voor als niet gewoon een gok, maar als een nieuwe uitvinding die de wereld kan verbeteren. De rol van bankiers en overheden wordt immers uitgeschakeld waardoor het stelsel democratischer, transparanter en gelijker zou zijn. Het probleem met deze argumentatie is dat het vertrekt van een wel erg groot geloof in de ‘vrije markt’, hetzelfde verhaaltje dat ons tot de crash van 2008 bracht. Bovendien is de opgang van de waarde van Bitcoins en andere cryptomunten onlosmakelijk verbonden met de toenemende financiële speculatie van de afgelopen jaren. Erg transparant en democratisch is dat niet. 

Cryptomunten zijn geen oplossing voor de verspilling en financiële chaos, maar een ultieme uitdrukking ervan. De kleine investeerder die gokt met wat spaargeld wordt overgeleverd aan de markten. Daarbij zijn het grote bedrijven die aan de touwtjes trekken. Bedrijven als PayPal en Tesla kochten heel wat cryptomunten in. Als de grote spelers dreigen te verliezen, zullen ze de regels gewoon veranderen. Dat zagen we al met Gamestop. Nieuwe technologie wordt niet aangewend in het belang van de meerderheid van de bevolking, maar om de winsten op te drijven. 

Verder moet opgemerkt worden dat Bitcoin bijzonder nefast is voor het milieu. Uitgebreide computerparken werken dag en nacht om Bitcoins te ‘delven’. Een transactie vraagt 5000 keer meer energie dan een gewone betaling met een bankkaart. Alle Bitcoin-operaties vragen op een jaar evenveel energie als deze van Argentinië, een land met 45 miljoen inwoners. Ondertussen heeft 13% van de wereldbevolking geen toegang tot elektriciteit.

Om het financiewezen transparant en democratisch te maken, moet de volledige sector in publieke handen komen. Dan is een democratische en rationele planning mogelijk, waarbij ook het milieu een centrale bekommernis is. De beschikbare middelen kunnen dan gebruikt worden voor de noden van de meerderheid van de bevolking in plaats van te worden verspild aan virtuele tulpenbollen.