Labour: rechtse dominantie helemaal terug

De eerste fysieke conferentie van Labour sinds het begin van de pandemie vond plaats tegen de achtergrond van een diepe crisis in Groot-Brittannië. In dit tijdperk van schaarste maken Johnson en co de ene bocht na de andere, evenwel zonder oplossingen te bieden. Wachtrijen bij benzinestations, energiebedrijven die failliet gaan, lege schappen in supermarkten: dat zijn de realiteiten van het door de Tories gedomineerde land. De levenslijnen van steunmaatregelen en uitkeringen staan op het punt abrupt te worden gestopt. Hierdoor dreigt een lange en koude winter voor miljoenen werkende mensen.

Door Claire Laker-Mansfield (Socialist Alternative)

Je zou denken dat de leider van de grootste oppositiepartij in deze omstandigheden alle aandacht zou richten op het aanvallen van de verantwoordelijken voor deze rampen. Beter nog: je zou hopen dat er enthousiast aan alternatieven wordt gewerkt, een samenleving in het belang van de meerderheid waarbij de gevestigde belangen van de rijken en machtigen worden aangepakt. Helaas is er daar helemaal geen sprake van.

Starmer, vriend van het kapitaal

Labour-leider Keir Starmer is, net als Johnson, bovenal een vriend van het kapitaal. Hij is zelfs zo’n goede vriend dat hij er de kapitalisten van hoopt te overtuigen dat hij een nog betere vriend is dan Boris Johnson. Dit verklaart zijn pathetisch eerbetoon aan Tony Blair. Zijn schaduwkanselier Rachel Reeves vond het nodig om George Osborne anno 2010 te imiteren met een pleidooi voor zo’n rigide fiscaal keurslijf dat zelfs Johnson en Sunak het bekritiseerden. Omdat Starmer’s loyauteit aan de behoeften van de rijken zo groot is, was de figuur die hem bezighield toen hij langs de kust van Brighton liep niet Boris Johnson, maar Jeremy Corbyn.

Starmer’s doel op deze conferentie was bijzonder. Het plan was om links te vermorzelen en de deur naar een tweede Corbynisme stevig af te sluiten. Daarin is hij, ondanks alle ruzies en terechte interrupties vanuit de zaal, uiteindelijk geslaagd. Hij werd aanvankelijk teruggedrongen in zijn poging om het oude ‘kiescollege’-systeem terug te brengen. Geholpen door Angela Rayner en de rechtervleugel van Unison (die inging tegen de democratische wensen van het nationaal uitvoerend bestuur van de vakbond), nam hij een nieuwe eis aan dat kandidaten voor het voorzitterschap van Labour eerst de steun moeten krijgen van 20% van de parlementaire fractie. Voor linkse kandidaten wordt het hierdoor vrijwel onmogelijk om aan voorzittersverkiezingen deel te nemen.

Wie de pech had om deze conferentie te moeten volgen, werd op de proef gesteld. Een afgevaardigde van de vakbond Unite vatte het bondig samen: “Het is vreselijk. Er wordt vanuit de zaal eerder links gepraat, maar tegen de theetijd komt er wel een kopstuk op televisie om te verklaren dat dit allemaal zal genegeerd worden.”

Voedingsbond breekt meet Labour

Eén van de oprichtende organisaties van Labour, de voedingsvakbond Bakers, Food and Allied Workers’ Union (BFAWU), besliste om te breken met de partij. Het toont de diepe vervreemding van de partij met haar historische wortels. Dit is in heel wat opzichten een keerpunt, maar het werd door een anonieme ‘partijbron’ in de media afgedaan als een fait divers met “minimale financiële gevolgen” voor Labour. De kopstukken vonden het niet nodig om er ook maar iets over te zeggen. Eerder was er evenmin enig gesprek met de leiding van de voedingsvakbond vooraleer de beslissing werd genomen. De uitsluiting van BFAWU-voorzitter Ian Hodson, die een belangrijke rol speelt in de campagne tegen de nulurencontracten en voor hogere minimumlonen, past uitstekend in het verzet van de Labour-leiding tegen de eis van een minimumloon van 15 pond per uur.

Dit was de aanleiding voor het aftreden van de enige overgebleven Corbyn-aanhanger in het schaduwkabinet van Starmer: Andy MacDonals. Hij was door Starmer gevraagd om tijdens gesprekken met de vakbond GMB tegen de eis van 15 pond te pleiten. Uit opiniepeilingen blijkt nochtans dat 65% van de Britten achter die eis staat. Als het wordt uitgevoerd, zou het een dramatisch verschil maken voor het leven van miljoenen essentiële werkenden, die politici graag prijzen maar niet graag willen betalen. Het is duidelijk dat de populariteit van maatregelen bij grote bedrijven – niet bij gewone mensen – de lakmoesproef vormt voor Starmer. Het is daarom misschien niet verwonderlijk dat de peilingen van Labour slecht blijven.

Concurrentie op rechts

Starmer haalde het bij de verandering van de regels omtrent de voorzittersverkiezingen, maar toch werd het een moeilijk congres voor de Labour-leider. Starmer is zwak en velen zijn het er nu over eens dat de dagen van zijn leiderschap geteld zijn. Rechtse rivalen, zoals de ultra-Blairistische Wes Streeting, maar ook carrièristen met een iets ‘linkser’ imago, zoals Angela Rayner, wachten hun tijd af en bereiden zich voor. Deels om deze reden was de kwestie van de regels omtrent de voorzittersverkiezingen zo belangrijk voor alle vleugels van de rechterzijde binnen Labour. Het geeft hen de mogelijkheid om Starmer te vervangen wanneer het hen uitkomt, zonder bang te hoeven zijn voor een linkse heropstanding in de partij.

Ondanks de bewering van de rechtse Labour-leiders dat zij de sleutel in handen hebben om de partij ‘verkiesbaar’ te maken, heeft vrijwel niemand er vertrouwen in dat Labour onder Starmer op weg is naar een overwinning. Starmer’s toespraak was, net als zijn 14.000 woorden tellende essay, lang van vorm maar kort van inhoud. Hij viel de Tories aan. Maar hij kon nauwelijks schetsen hoe zijn aanpak van die van hen zou verschillen, behalve in de kleine details.

Ongelooflijk genoeg vond Starmer het, te midden van een catastrofale brandstof- en energiecrisis, belangrijk om dit moment aan te grijpen om duidelijk te maken dat het “niet de tijd” is om dingen te nationaliseren. In plaats daarvan moeten de gigantische monopolies die verantwoordelijk zijn voor deze ramp en die enorme winsten blijven maken terwijl de ijskappen smelten en gepensioneerden hun verwarming niet kunnen betalen, ongemoeid gelaten worden of zelfs gered. Toen jonge Labour-activisten Starmer probeerden te vragen of hij zich zou inzetten voor het minimum van 69 miljard pond per jaar aan uitgaven dat volgens onderzoekers nodig is om de doelstelling van nul-uitstoot te halen, liep Starmer letterlijk weg.

Intussen komt zijn pleidooi om de verloren ‘rode muur’ terug te winnen neer op neerbuigende bla-bla. De realiteit is dat Labour miljoenen kiezers uit de werkende klasse verloor met het voorstel van Starmer om een tweede Brexit-referendum te eisen, een voorstel waar Corbyn uiteindelijk voor capituleerde.

Onpopulair

Het luidkeels afzweren van de populaire sociale voorstellen van Corbyn en het meedogenloos zuiveren van de partij, vormt een recept voor voorspelbare afkeer onder de kiezers. Een week na het congres hebben de Tories in de peilingen een voorsprong van vier punten. De trieste populariteitscijfers van Starmer blijven onveranderd. Het is mogelijk dat Labour in de komende periode enige steun wint omdat het simpelweg “niet de Tories” zijn, maar dit lijkt steeds onwaarschijnlijker. Deze Labour-conferentie vond plaats midden een nationale crisis waarvan 69% van de bevolking terecht meent dat de schuld bij de regering ligt. Het onvermogen om ook maar één of twee punten te stijgen in de peilingen brengt een overwinning bij de volgende verkiezingen steeds verderaf.

Tegen deze achtergrond is er de vraag hoe de oppositie tegen de regering zal worden gevoerd en hoe de cruciale kwestie van de politieke vertegenwoordiging van de werkende klasse kan worden aangepakt. Deze conferentie maakte duidelijk dat het idee om te ‘wachten op een Labour-regering’ absoluut geen ernstige strategie is voor de arbeidersbeweging. De vakbonden moeten integendeel nu handelen en tot actie overgaan. Acties in de zorgsector en de lokale overheden rond eisen van een stevige loonsverhoging zijn daartoe essentieel.

Een strijdbare strategie moet verder gaan. De overwinningen van de linkse algemeen-secretaris Sharon Graham in de vakbond Unite en van de linkerzijde in de bestuursverkiezingen van de vakbond Unison, moeten aangegrepen worden voor massale en gecoördineerde actie van werkenden in zowel de publieke als de private sector. Er is een offensieve benadering nodig tegen de bevriezing van de lonen, tegen de praktijk van collectief ontslag om nieuwe slechtere contracten aan te bieden, tegen afdankingen en sluitingen … Gekoppeld aan de massamobilisatie van jongeren voor kwesties als klimaatverandering, zou dit de basis vormen van een massabeweging om de Tories te verdrijven.

Voor een dergelijke beweging zal de kwestie van een politiek alternatief inherent aan de orde zijn. De vraag of het de taak van links is om “binnen Labour te blijven en door te vechten” of te vechten om iets nieuws op te bouwen, is nu wel beantwoord. Daarom moet er binnen de arbeidersbeweging onmiddellijk een discussie gevoerd worden over hoe een nieuwe partij kan worden opgebouwd, een partij die een stem geeft aan de strijd die op onze werkplekken en in onze gemeenschappen wordt gevoerd.

Bouwen aan een alternatief

Als eerste stap zou een conferentie over de politieke vertegenwoordiging van de arbeidersklasse – georganiseerd door de nieuwe linkse leiding van Unite, samen met bijvoorbeeld de BFAWU en anderen – een forum kunnen bieden om te bespreken wat er nodig is.

Een cruciaal aspect van deze discussie is de vraag welk programma nodig is om aan de noden van de arbeidersklasse tegemoet te komen. Om de talloze crises aan te pakken waarmee de mensheid op dit moment wordt geconfronteerd, van Covid tot klimaatverandering, zijn socialistische ideeën – vooral die van publieke eigendom, democratische planning en internationalisme – van het allergrootste belang. Daarom is de belangrijkste taak voor al diegenen die de noodzaak inzien van een einde aan het verrotte kapitalistische systeem, het opbouwen van een stevige kracht die voor deze ideeën kan strijden. Dit is de taak die Socialist Alternative zich stelt. Als je het ermee eens bent, moedigen we je aan om lid te worden.