Herstelplan voor werkenden of op maat van grote bedrijven?

De pandemie en de daarmee gepaard gaande beperkingen hebben niet alleen de wereldwijde economische crisis getriggerd, maar deze ook versterkt en verdiept. De verspreiding van het virus, de traagheid van de vaccinatiecampagne en de nieuwe ‘semi-lockdowns’ hebben het vooruitzicht van een snelle economische heropleving in Europa en België doorkruist.

Artikel door Boris (Brussel) uit maandblad De Linkse Socialist

Er werd gehoopt op zo’n heropleving door een herstel van de export en de particuliere consumptie. 46% van de Belgische bedrijven is van plan de investeringen te verminderen, aldus de Europese Investeringsbank. Het herstel moet bijna volledig komen van overheidsinvesteringen. Neoliberale dogma’s zijn aan diggelen geslagen. De ‘onzichtbare hand van de markt’ moet steeds meer plaats maken voor de sturende hand van de staat. De begrotingsnormen zijn opgeschort en de geldkranen staan open.

Het vooruitzicht van een regering die een stimulusbeleid ontwikkelt, heeft het oprichten van de Vivaldi-regering op federaal niveau vergemakkelijkt. België wil een herstelplan van 13 miljard euro voor de verschillende bestuursniveaus doorvoeren tegen het einde van de legislatuur. Dat komt neer op ongeveer 3% van het BBP. Hiervan komt 5,9 miljard van het Europees herstelplan en daarnaast komt er 7,2 miljard van de verschillende bestuursniveaus. Dit is enorm veel geld, maar het is minder dan de herstelplannen van onze voornaamste buurlanden. Door de hoge staatsschuld en de open economie denkt de Belgische burgerij dat zij het herstel niet zelf moet uitlokken, maar dat ze kan mee profiteren van de herstelplannen in de buurlanden. Een ondersteuning van deze dynamiek stelt haar tevreden.

In de jaren 1970 waren de overheidsinvesteringen in ons land goed voor 4% van het BBP, begin jaren 1980 was dit zelfs 5%. In het neoliberale tijdperk is dit sterk gedaald tot slechts 2% van het BBP tussen 1990 en 2005. De problemen met de Brusselse tunnels, de toestand van de Waalse wegen of het feit dat federale museumstukken gezien de staat van de gebouwen in kelders beschermd werden, toonden slechts het topje van de ijsberg van massale desinvesteringen door de overheid. Zelfs de patroons moesten erkennen dat er, in hun eigen belang, enige herinvestering noodzakelijk werd. In 2019 was er opnieuw een stijging tot 2,6% van het BBP. De Vivaldi-coalitie heeft een streefcijfer vastgesteld van 3,5% tegen 2024 en 4% tegen 2030.

Gezien de vervallen staat van de gebouwen na drie decennia van besparingen, is een groot deel van het Belgische herstelplan gericht op renovatie en isolatie op alle niveaus: gemeentelijke gebouwen, scholen, sportinfrastructuur, jeugdzorg, sociale huisvesting, … maar ook de Beurs, het Justitiepaleis, het Koninklijk Paleis en andere prestigieuze projecten. Bovendien zullen de premies en subsidies voor renovatie en isolatie door private eigenaars worden verhoogd om het uiterst trage tempo van de huidige renovaties op te voeren. Dit alles zal echter niet volstaan om de klimaatdoelstellingen te halen, aangezien België erg verouderde infrastructuur heeft. De oude gebouwen zijn verantwoordelijk voor 18% van de CO2-uitstoot. Naast renovatie is er in de plannen nauwelijks sprake van nieuwe infrastructuur voor huisvesting, onderwijs, kinderdagverblijven …

Een ander aspect betreft de infrastructuur voor de energietransitie. Ook deze is gericht op de private industrie, voornamelijk chemie, metaal en energie. Er wordt gesproken over een energie-eiland in de Noordzee en over een groot netwerk voor het vervoer van waterstof en CO2 naar de belangrijkste industriële bekkens in Vlaanderen en Wallonië, of over een verdubbeling van de capaciteit van het goederenvervoer van de NMBS. Net als in het verleden bij kernenergie is het de gemeenschap die investeert en de noodzakelijke infrastructuurkosten draagt, terwijl de privésector de winsten in eigen zak steekt. Het zal niet anders zijn met de middelen voor digitalisering, onderzoek, opleiding, I-Tec, de uitrol van 5G en glasvezel …

Te weinig, te laat

Dit stimuleringspakket is te beperkt en komt te laat. Het is op maat gemaakt voor grote bedrijven. In 2012 voerden wij met Gauches Communes als eersten campagne tegen de massale desinvesteringen door de overheid en de bijhorende tekorten op alle niveaus. We verdedigen een radicaal plan van overheidsinvesteringen op basis van de behoeften van de bevolking in onderwijs, gezondheidszorg, sociale huisvesting, openbaar vervoer … We koppelen dit aan de nationalisatie van het bankwezen en de financiële sector om de veiligheid van het spaargeld, goedkope leningen en steun aan zelfstandigen en kleine bedrijven in moeilijkheden te garanderen op basis van aangetoonde behoeften. Een volledig openbare banksector zou het mogelijk maken om spaargeld te mobiliseren, niet voor speculatie maar als financieringsbron om in sociale behoeften te voorzien.

We moeten weigeren om de overheidsschulden verder af te betalen, tenzij aan kleine houders op basis van bewezen behoefte. De liberaliseringen en privatiseringen moeten stoppen, strategische sectoren van de economie zoals vervoer, energie, telecommunicatie en de grote industrie, moeten genationaliseerd worden. Dat is nodig om een einde te maken aan de tekorten en om de sociale en ecologische problemen aan te pakken. Voor de meerderheid van de bevolking is er geen uitweg op basis van een systeem gebaseerd op winstbejag, concurrentie en privébezit van productiemiddelen. De uitdagingen vandaag vereisen een democratische planning van de economie en een democratisch socialistische wereld.