Nu een rijkentaks op de agenda plaatsen!

Artikel door Eric Byl uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

VS-president Joe Biden wil vennootschappen en hoge inkomens zwaarder belasten. De Britse conservatieven, het IMF en de OESO komen met soortgelijke pleidooien. Willen ze de rijken de crisis doen betalen? En als het zover komt, zal dit de groeiende problemen van de kapitalistische economie verhelpen?  En wat zal de Belgische regering doen? Zal die de kans voor meer rechtvaardige belastingen aangrijpen of hoopt ze integendeel, samen met haar patronale broodheren, dat dit concurrentievoordeel kan opleveren? 

There is no alternative?

Het is opvallend dat die voorstellen net van die landen en instellingen komen die 40 jaar geleden het begin van het neoliberale tijdperk inluidden. Toen werd de lof gezongen over de ‘onzichtbare hand van de vrije markt’. Uit winstbejag verklaarden de kapitalisten een eenzijdige klassenoorlog tegen de verworvenheden van de arbeiders. Loonlasten moesten omlaag, flexibiliteit omhoog, we moesten steeds meer doen met minder. Er kwam onzekerheid, liberalisering, privatisering en belastingkorting voor bedrijven en hoge inkomens. De overheid moest zich concentreren op haar kerntaken, een gunstig klimaat scheppen voor private bedrijven en een goede infrastructuur aanleveren, maar voor het overige moest ze vooral ontvetten. 

De kapitalistische propagandamachine heeft het ons ingehamerd. Veel arbeiders, ook syndicalisten en al zeker de ‘linkse’ politici werden erin meegesleurd. “There is no alternative” (TINA) zei Thatcher, de goeroe van het neoliberalisme. Wie buiten de lijntjes kleurde zoals de toenmalige Franse regering Mitterand, stootte op een kapitaalstaking en werd al snel gecorrigeerd. Maar het ontvetten van de staat werd een illusie. Globaal zijn de overheidsuitgaven blijven toenemen. Een moderne, hoogtechnologische economie vergt nu eenmaal aangepast en dus duurder onderwijs en infrastructuur. Het afbouwen van sociale voorzieningen en de opgedreven uitbuitingsgraad vertalen zich in meer uitgaven voor repressie en enorme tekorten in de gezondheidszorg. Tenslotte kost privatiseren van winsten en nationaliseren van verliezen als het verkeerd gaat, zoals in 2008/9, bakken vol geld.  

Van race naar de bodem naar hogere belastingen?

Vanaf de jaren 1980 woedde er een belastingoorlog tussen de verschillende kapitalistische landen die leidde naar een race naar de bodem. Van 40% in 1980 daalde de gemiddelde wereldwijde officiële bedrijfsbelasting naar minder dan 24%. In België werd het tarief in de jaren 1980 teruggebracht van 45% naar 34% en vanaf 2017 verder verlaagd tot 25% vandaag. De hoogste tarieven in de personenbelasting, tot 72%, werden in twee hervormingen herleid naar maximaal 50%. Vanaf de jaren 1980 werd inkomen uit vermogen niet meer opgeteld bij andere inkomens, maar was het onderhevig aan een bevrijdende roerende voorheffing met veel lagere tarieven (15 tot 25%). In de VS verlaagde Trump de vennootschapsbelasting van 35% naar 21%. 

Biden wil dat nu terug naar 28% brengen, hij wil inkomens boven $400.000/jaar zwaarder belasten en een globale minimumbelasting van 21% voor bedrijven invoeren. De Britse Tories willen op vier jaar de vennootschapsbelasting van 19 naar 25% brengen. Het IMF wil een solidariteitsbelasting voor hoge inkomens en bedrijven die goed boerden tijdens Corona. Behalve het beperkte – het betreft minder dan 10% van de 2300 bedrijven geviseerd in het originele plan van de OESO – of tijdelijke karakter van die hervormingen, kleeft er ook een sterk nationalistisch element aan. Multinationals zouden belast worden naargelang hun verkoop, een voordeel voor landen met een hogere levensstandaard, dat ook re-lokalisatie zal bevorderen. Bovendien wil Biden er infrastructuur mee betalen als onderdeel van de koude oorlog met China. Tegelijk erkent hij impliciet het falen van de neoliberale ideologie en het enorme ongenoegen van onderuit dat het kapitalisme en haar politieke partijen ondermijnt. 

De grote bedrijven en de rijken zullen dit niet zomaar aanvaarden. Goedbetaalde fiscale experten zullen hun inkomen verdoezelen om belastingen te ontwijken. Volgens ‘Global Alliance for Tax Justice’ gaat jaarlijks zo’n $427 miljard aan belastinginkomsten verloren. Het effectieve gemiddelde belastingtarief voor bedrijven in de VS bedraagt slechts 11,2%. Hoe groter, hoe meer vluchtwegen ze vinden. In 2019 betaalden de 50 bedrijven met de grootste fiscale korting in België gemiddeld maar 1,7% winstbelasting, de top 1000 van de bedrijven volgens gerealiseerde winst gemiddeld 6,3%. Kortom, we zijn voorstander van het belasten van de rijken, maar koesteren geen illusies. Echte toegang tot de welvaart vereist de opening van de boeken en de nationalisatie van de sleutelbedrijven onder democratische controle door de arbeiders en de onderdrukten en echte internationale samenwerking. 

Fiscale rechtvaardigheid

Zullen de voorstellen van Biden en co de economie duurzaam herstellen? Samen met de monetaire interventies door centrale banken en de fiscale stimuli vertegenwoordigen ze een belangrijke ommekeer in de hoop de winstmachine gaande te houden en het kapitalisme te redden. Vergeleken bij voorgaande fases die leidden tot duurzame groei, vallen ze echter in het niets. Zowel de “Belle époque”, als de “roaring twenties” en de “naoorlogse welvaartstaat” werden vooraf gegaan door oorlogseconomieën waarin de overheid het commando volledig naar zich toetrok met gigantische publieke investeringen. De maatregelen van Biden benaderen nog het dichtst die van de New Deal van Roosevelt, maar die volstonden niet om de VS uit de depressie van de jaren 1930 te hijsen, dat gebeurde pas door en na de oorlog.

Zal de Belgische regering aanhaken? Als we zien hoe beperkt de stimuli van ’onze’ overheden zijn, zelfs naar Europese normen, ziet het er niet goed uit. Het VBO en in haar nasleep de Belgische regeringen, hopen dat de buurlanden in hun plaats de kastanjes uit het vuur zullen halen. Inzake fiscaliteit moeten we ons op wat cosmetische ingreepjes na, aan niets beters verwachten, tenzij onder grote druk van de arbeidersbeweging. Daarom is dit een “window of opportunity” om een PVDA-achtige miljonairstaks op tafel te gooien. Het zou in de publieke opinie zeker gewaardeerd worden, maar het zal ons niet gratis aangereikt worden. Als er ooit een moment was voor de PVDA en de vakbonden om hun retoriek over fiscale rechtvaardigheid te vertalen naar concrete reële mobilisatie, dan is het wel nu.