Trump is weg. Trumpisme blijft een bedreiging, ook bij ons

Over de hele wereld sloegen veel mensen op 20 januari een slaak van verluchting. Trump was weg. De ontnuchtering bleef niet lang op zich wachten. We krijgen president Biden, een oninspirerend figuur van het establishment, gepokt en gemazeld in de elite van Washington. Een elite die met haar beleid de weg heeft voorbereid voor een figuur als Trump.

Edito door Bart Vandersteene, woordvoerder LSP, uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

De ongelijkheid in de samenleving staat terug op het niveau van de jaren 1930. Alle vooruitgang die vorige generaties konden boeken, is aan een razendsnel tempo weggevaagd. Een groot deel van de Amerikaanse bevolking is het vertrouwen kwijt in het arrogante establishment van politici, journalisten, bedrijfsleiders en superrijken … die telkens opnieuw vertelden dat hun beleid uiteindelijk iedereen ten goede zou komen. Niets van. Trump speelde in op de frustratie en de angsten bij die bevolking, maar voerde zoals voorspeld een beleid dat nog meer cadeaus aan de superrijken, zoals zichzelf, gaf.

In België hebben we ondertussen 30 jaar ervaring met dit soort rechts populistische tot neofascistische figuren en partijen. Op 24 november 1991 brak het Vlaams Blok electoraal door, maar ook in Brussel en Wallonië haalde extreemrechts opvallende scores. Voor sommigen kwam dit als een verrassing, niet voor de voorloper van de Linkse Socialistische Partij. In de zomer van 1991 werd de campagne Blokbuster opgezet: een actieve strijdorganisatie tegen extreemrechts. Het programma waarmee Blokbuster actie voerde, benadrukte sociale eisen die antwoorden op de voedingsbodem van extreemrechts. Blokbuster beschreef extreemrechts als een fenomeen dat als een schimmel teert op een rot beleid en systeem. In de voorbije 30 jaar is de situatie niet in positieve zin gewijzigd.

In Vlaanderen houden onze eigen Trumpisten zich klaar om waar mogelijk in 2024 een gooi te doen naar de macht. In tussentijd organiseren ze verdeeldheid en zaaien ze haat in de samenleving. Zo kunnen ze de aandacht weghouden van de echte profiteurs, de superrijken. Trump’s presidentschap gaf een enorme ruimte en boost voor het zelfvertrouwen van allerhande extreemrechtse groepen en zelfs milities die het geweld tegen andersdenkenden niet schuwen. Ook in Vlaanderen zagen we al de poging om met Schild & Vrienden een start te nemen met de opbouw van zo’n netwerk.

In Brussel en Wallonië heeft extreemrechts voorlopig geen georganiseerde uitdrukking gevonden. Niet dat er geen ruimte voor is. In mei 2019 was Theo Francken in peilingen de 4e populairste politicus in Wallonië. In 2015 kon één derde van de Walen zich inbeelden om voor Marine Le Pen, de Franse extreemrechtse presidentskandidate, te stemmen.

Trumpisten benutten alle mogelijke mechanismen om te verdelen. Ze zoeken overal tegenstellingen die de meerderheid van werkenden en jongeren kunnen verdelen, die groepen tegen elkaar opzetten. Door discriminatie en verdeeldheid te stimuleren, willen ze vooral vermijden dat een gemeenschappelijke sociale strijd ontstaat van alle onderdrukten samen. Hun ambitie is om politieke macht te verwerven om een nog meer autoritaire staat te kunnen leiden, die elke oppositie monddood maakt en zo vrij spel geeft aan de uitbuiting door de superrijken. Vandaar hun bewondering voor types als Poetin, Bolsonaro, Modi en Trump.

Trumpisten wentelen zich graag in een slachtofferrol, op die manier hopen ze dat de echte slachtoffers van het beleid zich met hen identificeren. Trump weren op Twitter was hypocriet voor een bedrijf dat jarenlang garen spon bij de ranzige communicatie van de president. Vermanende vingertjes vanuit het establishment naar de Trump-aanhangers hebben een averechts effect. Het geeft de Trumps van deze wereld de kans zich als slachtoffer op te stellen, terwijl ze in de praktijk een radicale, agressieve versie van het kapitalisme nastreven.

Moralistische antwoorden helpen niet tegenover verdelende haatpropaganda. Het beste antwoord op het Trumpisme is een sociale strijd van onderuit. Een sociale strijd rond thema’s die éénmaken – voor een hoger minimumloon, voor het recht op degelijke gezondheidszorg, voor betaalbaar wonen voor iedereen … – kan de wind uit de zeilen van deze populisten halen. De organisaties van de werkende klasse zijn in staat om die eenheid te boetseren, een eenheid in strijd. Om die eenheid te bekomen, moet de sociale strijd ook actief ingaan tegen alle vormen van discriminatie.

De gevolgen van deze crisis zullen voor de zoveelste keer worden doorgerekend aan de werkende klasse. Als we niet willen dat types als Dries Van Langenhove, Tom Van Grieken … het ongenoegen capteren, dan moeten we bouwen aan de sociale strijd en een klaar en duidelijk maatschappelijk en politiek alternatief. Het potentieel voor strijd is groot: dat zagen we met Black Lives Matter en de opkomende syndicale strijd in de VS. Dit koppelen aan een benadering van socialistische maatschappijverandering kan zorgen voor zo’n sterke hoop dat de extreemrechtse wanhoop blijvend wordt teruggedrongen.