Hongkong. Machtsgreep door Xi Jingping bedreigt democratische rechten

De invoering van een nieuwe nationale veiligheidswet voor Hongkong door Peking is een punt van ‘no return’.

Door Dikang, Chinaworker.info

De gebeurtenissen in Hongkong hebben een punt van ‘no return’ bereikt. Het besluit van de Chinese dictatuur om vanuit haar pseudoparlement, het Nationale Volkscongres (NPC), een ingrijpende wet op de nationale veiligheid aan Hongkong op te leggen, betekent dat de directe politieke controle over het grondgebied wordt overgenomen. De overheidsinstanties van Hongkong worden in de praktijk opzijgezet. De beperkte politieke autonomie van Hongkong in het kader van “één land, twee systemen” wordt eigenlijk afgeschaft. De kwetsbare vrijheden die in Hongkong bestaan, maar niet in de rest van China, worden nu bedreigd. Het gaat om de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering.

Hongkong mag zijn economische autonomie behouden omdat het een zeer winstgevende regeling is voor het Chinese regime. Maar mogelijke westerse tegenmaatregelen, sancties en de logica van de nieuwe ‘koude oorlog’ tussen de VS en China wijzen op een proces waarin ook de speciale voorrechten van de Hongkongse kapitalisten geleidelijk aan kunnen worden uitgehold. Dat het lot van het belangrijkste financiële centrum van Azië op het spel staat, laat zien in welke dramatische tijden we leven.

“De gevolgen van de nationale veiligheidswet van de CCP zijn enorm en ernstig, veel erger dan de uitleveringswet die vorig jaar de aanleiding was voor de gigantische protestbeweging,” zegt Jaco van Socialist Action, onze zusterorganisatie in Hongkong.

“Dit betekent dat het Chinese regime zijn directe heerschappij vestigt over de politiek van Hongkong, de verkiezingen en de mate waarin oppositie wordt getolereerd. Ze zullen aanklachten als ‘subversie’ en ‘separatisme’ gebruiken om activisten en groepen van de oppositie te verbieden en gevangen te zetten. Ze zullen van protest tegen de dictatuur een misdrijf maken,” zegt Jaco.

De nieuwe wet betekent:

• Chinese agenten van het vasteland en de geheime politie zullen voor het eerst legaal in Hongkong kunnen opereren. Nieuwe “veiligheidsorganen” kunnen door Peking worden opgezet om de politieke oppositie te bespioneren en te arresteren.
• De wet zal “subversie, separatisme en buitenlandse inmenging” verbieden. Soortgelijke wetten bestaan al in Hongkong, maar de nieuwe wet zal de dictatuur in Peking zelf in staat stellen de “rode lijn” te handhaven.
• Een onmiddellijke focus van de wet zal zijn om “activiteiten van buitenlandse en externe krachten” te verbieden – om alle vormen van solidariteit aan banden te leggen, maar ook om een voorbeeld te stellen voor die delen van de protestbeweging die zich richten op buitenlandse regeringen (zoals pro-VS en pro-Britse groeperingen). Anderen zullen ook worden beschuldigd van “buitenlandse banden”.
• Politieke partijen en organisaties van de oppositie zullen steeds vaker worden verhinderd om deel te nemen aan verkiezingen. Sommige kunnen worden verboden, vooral als ze worden beschuldigd van het bepleiten van onafhankelijkheid voor Hongkong.
• Het recht om te protesteren, dat al sinds vorig jaar wordt aangevallen, zal sterk worden ingeperkt.
• De vrijheid van meningsuiting zal sterk worden ingeperkt. Het is misschien niet meer mogelijk om op te roepen tot het einde van de dictatuur van de CCP. Gebeurtenissen zoals de jaarlijkse herdenking van de massamoord van 4 juni (Tiananmen) dreigen te worden verboden, tenzij deze slogan uit het programma wordt geschrapt.
• Hogere gevangenisstraffen en vervolging van de politieke oppositie – de CCP is gefrustreerd dat het huidige niveau van onderdrukking en arrestaties in Hongkong niet voldoende is.
• Toenemende censuur. De persvrijheid is al afgenomen. Volgens Reporters Without Borders is Hongkong op de wereldwijde ranglijst van persvrijheid al gezakt van de 58^e plaats in 2013 naar de 80^e vandaag (op 180 landen en jurisdicties). Artikelen zoals dit, kunnen illegaal worden.
• Een zwaarder bewaakt internet. Er is een stormloop op VPN’s (virtuele proxy-netwerken) die worden gebruikt om de overheidscontrole op het internet te omzeilen. Een bedrijf zei dat het op een uur meer VPN-abonnementen verkocht in anders in een week.

De nachtmerrie van Peking

De nieuwe wet heeft enorme gevolgen die veel verder gaan dan de grenzen van Hongkong. Het is bedoeld als een diplomatieke krachtmeting door de absolute heerser van China, Xi Jinping. Hij wil terugslaan naar de VS en andere westerse mogendheden, die zijn regime op de korrel namen in de nasleep van de uitbraak van het nieuwe coronavirus. De pandemie en de daarmee gepaard gaande economische ineenstorting heeft ook de machtsstrijd binnen de CCP nieuw leven ingeblazen waarbij Xi de noodzaak voelt om zijn macht te tonen.

Xi’s zet heeft parallellen met Poetin’s annexatie van de Krim in 2014. Hoewel Hongkong al deel uitmaakt van China, is het de mate van controle die is veranderd. Voor de bevolking van Hongkong is dit een nieuwe vreselijke realiteit. Als er ooit enige twijfel is geweest over het feit dat de Covid-19-crisis de wereld verandert, de tegenstrijdigheden versnelt en nieuwe crises tot ontploffing brengt, biedt de machtsgreep van Xi in Hongkong een duidelijk voorbeeld.

De nieuwe wet is een frontale aanval op de beperkte democratische vrijheden die Hongkong als semi-autonome regio van China sinds 1997 geniet. Door de directe politieke controle over te nemen, laat de dictatuur zien dat zij niet langer vertrouwen heeft in de grotendeels symbolische politieke instellingen die zij voorheen tolereerde, zoals de Wetgevende Raad (Legco).

Tot voor kort was het plan van de CCP om de Legco te gebruiken om een lokale variant van de nationale veiligheidswet aan te nemen op grond van artikel 23 van de grondwet. Dit zou volgend jaar gebeuren als de verkiezingsuitslag van Legco in september de pro-CCP-partijen zou bevoordelen en dat zou worden bereikt door het op grote schaal verbieden van oppositiekandidaten. Het plan van Peking was om een herhaling te voorkomen van de verkiezingen voor de districtsraden van vorig jaar, die een referendum over de anti-regeringsstrijd werden waarbij de Pekinggezinde partijen werden afgestraft. De interventie van het Nationaal Volkscongres deze week laat zien dat het Chinese regime zich niet langer zelfverzekerd voelt of bereid is het risico te nemen dat de verkiezingen nog meer vernederende gevolgen hebben en dus in plaats daarvan de wet oplegt vanuit Peking.

Het doel van de CCP is om de massastrijd voor democratie te verpletteren en de steun voor onafhankelijkheid en andere radicale ideeën onder de jongeren van Hongkong de kop in te drukken. Dit doel kan niet bereikt worden. Het effect zal precies het tegenovergestelde zijn: namelijk verzet door nog bredere lagen van de bevolking en het versterken van pro-onafhankelijkheidsideeën onder delen van de bevolking, in het bijzonder de jongeren. Meer protesten zijn zeker, mogelijk zelfs enkele grote betogingen de komende weken. Maar ook een toename van politiegeweld en staatsterreur in een poging om de wet van Xi te handhaven, is zeker.

De anti-establishmentstemming in Hongkong is sterker dan een jaar geleden. Het idee van ‘lam chau’ (als wij branden, dan jullie ook), afkomstig uit de films van de Hunger Games, vindt brede steun, zelfs onder oudere lagen. Maar woede is niet genoeg: er moet een alternatief zijn, een weg vooruit. All delen van de protestbeweging zullen het eens zijn met ‘lam chau’, maar ze leggen niet uit wat het betekent inzake strategie voor de strijd. De gematigde pan-democraten zeggen alleen maar dat het obstructie van in de Legco betekent, zoals filibusteren.

De nachtmerrie van de Chinese dictatuur is dat de verzetsbeweging van Hongkong zich zal verspreiden naar het vasteland van China en een oneindig grote beweging zal ontketenen die – in schril contrast met de protesten van Hongkong – de noodzakelijke kritische massa zou hebben om het CCP-bewind ten val te brengen. Het harde optreden in Hongkong heeft als doel om “de kip te doden om de aap bang te maken,” zoals het Chinese spreekwoord zegt. Het is een boodschap aan de massa in China, vooral aan de arbeidersklasse, om zich niet tegen het regime te verzetten.

Het feit dat het Chinese regime de uitbraak van het coronavirus in de eerste maanden verkeerd heeft aangepakt – verlamming, censuur en doofpotaffaires – heeft over het hele vasteland enorme ontevredenheid gewekt. Dat heeft Xi en de heersende groepering geschokt. Opnieuw doemde het schrikbeeld van een nieuw 1989 op, voordat de westerse regeringen en vooral president Trump de druk op Peking deden afnemen door zich nog onbekwamer en nalatiger op te stellen in de omgang met de noodsituatie.

De ‘crisisbarometer’ is sinds het hoogtepunt van de uitbraak in China wat gedaald, maar de dictatuur weet dat het probleem niet weg is. Vandaar de urgentie en zelfs de wanhoop van veel van de stappen die Xi nu onderneemt. “De CCP voelt zich gedwongen om nu te handelen, ze kunnen niet wachten,” zegt Jaco van Socialist Action.

De economische groei van China is dit jaar geïmplodeerd, een op de vijf werknemers is werkloos en de gemiddelde lonen in de exportsector zijn met meer dan de helft gedaald. Tegelijkertijd is het conflict met een zwaar gedestabiliseerde Amerikaanse regering gevaarlijker geworden. Deels wil het regime van Xi de afleiding van de wereldwijde pandemie gebruiken om zijn posities te versterken, ook in Hongkong, in de hoop dat zowel een nieuwe uitbarsting van massaal protest als economische tegenmaatregelen van rivaliserende imperialistische regimes door de pandemie en de wereldwijde economische crash worden afgestompt.

Een ontwerp van de nieuwe wet van Hongkong werd opzettelijk gelekt aan de media op donderdag 21 mei, aan de vooravond van de vergadering van het Nationaal Volkscongres, om ervoor te zorgen dat de machtsgreep van de CCP in Hongkong het grote verhaal van de zitting zou zijn, eerder dan de pandemie en de instortende economie.

De bijeenkomst was twee maanden uitgesteld door de pandemie. Het is vooral een zitting om Xi en zijn dictatuur te verheerlijken. Dit jaar moet Xi meer dan ooit zijn kracht tonen om de schijn hoog te houden en de realiteit te verbloemen. De realiteit is dat zijn regime in eigen land aan geloofwaardigheid en steun heeft ingeboet, terwijl het in het buitenland onder enorme druk staat.

‘Hulp van buitenaf’?

Er kunnen aanzienlijke vergeldingsmaatregelen worden genomen door de VS en andere buitenlandse regeringen, zoals sancties tegen Chinese en Hongkongse ambtenaren of bedrijven. Een groeiend deel van de Hongkongse protestbeweging stelt hier zijn hoop op. Dit is een misplaatste opvatting, maar het weerspiegelt ook het besef dat de strijd enorm ongelijk is, dat zelfs massale en voortdurende protesten in Hongkong niet genoeg zijn om de machtigste dictatuur en tweede militaire supermacht ter wereld te verslaan.

Helaas is de groeiende hoop op ‘hulp van buitenaf’, aangemoedigd door de verwarde nationalistische en pro-kapitalistische ideeën van de Hongkongse localists en delen van de liberale pan-democraten.

In plaats van te kijken naar Trump of Johnson, naar kapitalistische regimes met een lange geschiedenis van steun aan dictaturen als dit goed opbrengt, moet de democratiestrijd in Hongkong zich wenden tot degenen die er echt belang bij hebben om zich te verzetten tegen de CCP: de massa’s op het vasteland van China en de internationale arbeidersklasse. Vooral de 800 miljoen mensen tellende arbeidersklasse in China lijdt nog directer onder de dictatuur en onder dezelfde repressieve wetten die nu aan Hongkong worden opgedrongen.

Op korte termijn zal de wreedheid van de CCP nog grotere illusies in het Westen zaaien, mogelijk zelfs in een afstotelijk figuur als Trump. Het is mogelijk dat we nog veel meer Amerikaanse en Britse vlaggen op protestmarsen zullen zien, die het verwarde bewustzijn binnen de beweging weerspiegelen. Dit zal worden versterkt als – zoals zeer waarschijnlijk – de eerste doelwitten van de nieuwe veiligheidswet de activisten en groepen zijn die Peking ervan beschuldigt samen te werken met “anti-Chinese strijdkrachten”, de VS, de EU, etc., en vooral de politici die het meest prominent campagne hebben gevoerd voor de toepassing van Amerikaanse sancties.

Aanval en tegenaanval

Xi en zijn adviseurs rekenen erop dat de invoering van de nieuwe wet Washington en andere regeringen zal desoriënteren en buitenspel zetten. Met de pandemie en de wereldwijde crisis, denken ze dat het antwoord van het Westen een dreigende hoeveelheid boze woorden zal zijn, maar zonder veel echte inhoud.

De South China Morning Post (een krant in Hongkong) stelde dat de nieuwe veiligheidswet de VS had uitgedaagd om ofwel de geuite dreigementen waar te maken ofwel om ontmaskerd te worden als ‘leugenaars, hypocrieten of dwazen.’

Peking weet dat de regering van de VS verdeeld is en dat het regime van Trump in een crisis verkeert. Ondanks de oorverdovende en escalerende anti-China retoriek van Trump en zijn ambtenaren, is de president merkbaar onverschillig voor wat er in Hongkong gebeurt. De beperkte maatregelen waarmee hij in het verleden heeft gedreigd, kwamen er mee onder druk van beide partijen in het Congres en kwamen er om niet als “zacht voor China” te worden bestempeld. Maar zelfs de Trump-kritische Washington Post zegt in een redactioneel artikel dat Hong Kong “een reactie van de VS vereist – maar dan wel voorzichtig.”

Deze stem van big business maakt zich zorgen over de miljarden dollars die het Amerikaanse kapitalisme zal verliezen als de VS zijn dreigementen doorvoert, zoals het intrekken van de speciale handelsstatus van Hongkong. Die maatregel werd mogelijk gemaakt door nieuwe wetgeving die in 2019 is aangenomen.

“Als een negatief rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken leidt tot de intrekking van de bevoorrechte handelsrelatie, dan zou dit rampzalig zijn voor de economie van Hongkong, maar ook voor heel veel Amerikaanse bedrijven. De naar schatting 38 miljard dollar aan handel tussen de VS en Hongkong staat hierdoor op het spel, hetzelfde geldt voor de 290 hoofdkwartieren van Amerikaanse bedrijven in de stad. Het resultaat zou een versnelling zijn van de omvorming van de meest vrije Chinese stad tot slechts een andere provinciale hoofdstad. Dat is niet in het belang van de VS, laat staan van Hongkong.” (Washington Post, 22 mei).

Tegelijk zouden er enorme politieke gevolgen zijn, niet alleen voor Trump maar ook voor de wereldwijde belangen van het VS-imperialisme en zijn positie in Azië, als het zich zwak opstelt tegenover de laatste stappen van de Chinese dictatuur. In de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen, op een ogenblik dat Trump het moeilijk heeft, is het mogelijk dat zowel de Republikeinen als de Democraten van China een centraal punt in hun campagnes maken. Anti-Chinese standpunten kwamen in alle recente Amerikaanse presidentscampagnes voor, maar dit jaar kan dit een hoger niveau bereiken. Dit alles betekent dat de reactie op de gok van Xi explosiever kan zijn dan waar hij mogelijk op rekent.

Hoe de massastrijd terug op gang brengen?

Xi Jinping wil Hongkong en de massale strijd van het afgelopen jaar een harde slag bezorgen. Het zal veel moeilijker blijken dan hij zich voorstelt. Er zijn veel eerdere voorbeelden waar Xi te ver is gegaan – de nieuwe zijderoute, zijn dreigementen tegenover Taiwan vorig jaar, en niet in de laatste plaats de uitleveringswet van 2019 – waardoor een probleem werd omgevormd tot een nog veel groter probleem.

Massastrijd is de sleutel tot het verslaan van de nieuwe wet, maar de strijd gaat over veel meer dan dit, het gaat over het verslaan van de CCP-dictatuur. Terwijl het opnieuw lanceren van de massastrijd de eerste stap is, moet een succesvolle strijd ook weten welke volgende stappen nodig zijn. Het is niet genoeg om mensen op straat te brengen: een beweging moet worden georganiseerd en ondersteund, vooral wanneer de tegenstander zo machtig is.

Er moeten cruciale lessen worden getrokken uit de ervaringen van het afgelopen jaar, over waarom de beweging ondanks haar verbazingwekkende omvang en heldhaftigheid er niet in is geslaagd de dictatuur terug te dringen. De beweging heeft veel bereikt door een traditie en een symbool van massaal verzet te vestigen, maar ze is er niet in geslaagd echte toegevingen af te dwingenen de aanval op de democratische rechten is onverbiddelijk.

Dit toont aan dat er een meer georganiseerde, gecentraliseerde en politiek duidelijke strijd moet worden gevoerd. Voor een dergelijke strijd zijn er drie essentiële elementen die tot nu toe niet door de massabeweging zijn begrepen of omarmd.

Ten eerste moet de belangrijkste rol in de massastrijd worden gespeeld door de arbeidersklasse, die door haar rol in de economie en haar collectieve tradities en klassenbewustzijn een unieke positie inneemt om een strijd tegen de dictatuur en voor democratische rechten te voeren. Hoewel de arbeidersklasse deelneemt en in sommige gevallen de overhand heeft in de Hongkongse beweging, doet ze dit individueel, niet als een coherente georganiseerde kracht. Het stakingswapen is in Hongkong niet ernstig en planmatig gebruikt. Een beroep op de sociale media kan werken voor een eenmalige betoging, maar een echte staking moet worden gepland en zorgvuldig worden voorbereid, er zijn echte krachten op de werkplek nodig – echte vakbonden van werkendne met democratische lidmaatschapsstructuren.

Uit een vaak aangehaald onderzoek van Amerikaanse en Noorse wetenschappers over massabewegingen in 150 landen in 2019 bleek dat “industriële arbeiders belangrijke actoren zijn geweest in de democratisering en zelfs nog belangrijker zijn dan de stedelijke middenklasse. Wanneer industriële arbeiders een massale oppositie tegen een dictatuur mobiliseren, zal de democratisering hoogstwaarschijnlijk volgen.”

Ten tweede moet de strijd democratisch worden georganiseerd. Spontane acties kunnen een belangrijke rol spelen, maar ze zijn ook beperkt. Om een beweging in stand te houden en buiten Hongkong uit te breiden (omdat ze niet alleen in Hongkong kan winnen), heeft ze richting en coördinatie nodig. Daartoe zijn democratische stemmingen en debatten over de beste tactieken en de beste woordvoerders van de beweging nodig. Dat moet bijdragen aan de mobilisatie van de grote aantallen mensen die nodig zijn.

Alle belangrijke beslissingen moeten door middel van een democratische discussie worden genomen. Dit is nooit de weg geweest onder de elitaire pan-democraten die de democratische beweging jarenlang hebben gedomineerd. Maar ook een virtuele gedecentraliseerde beweging kan deze richting niet aangeven. Nog voordat de pandemie de mobilisatie bemoeilijkte, was er een zekere uitputting en versnippering omdat de methoden van vorig jaar hun grens hadden bereikt. Er is een nieuwe richting en een nieuwe organisatiemethode nodig, met de arbeidersklasse als kern.

Ten derde kan de strijd enkel slagen door een nog grotere beweging in China en in de rest van de regio op gang te brengen. Dit wordt nog duidelijker met de goedkeuring van de nationale veiligheidswet en de directe politieke controle van de CCP over Hongkong. Het zal niet mogelijk zijn om een beweging in China tot ontwikkeling te brengen rond de zeer beperkte boodschap van ‘Vijf eisen’ of een Hongkongse agenda zoals belichaamd in de slogan ‘Hongkong heroveren – Revolutie van onze tijd’. Werkenden in China zullen niet zien dat ze een belang hebben bij een dergelijke strijd. Waarom zouden ze de veel grotere risico’s nemen die verbonden zijn aan verzet tegen de dictatuur voor een agenda die geen poging doet om hen te betrekken?

De strijd moet worden omgevormd tot een klassenstrijd tegen het kapitalistische systeem, aan beide zijden van de grens. Het is een ondemocratisch systeem dat nu bovendien in zo’n diepe crisis verkeert dat economische ineenstorting de bevolking enkel problemen inzake huisvesting, werkloosheid en armoede te bieden heeft. De democratiestrijd in Hongkong moet daarom verder gaan dan zijn beperkte agenda van democratische eisen (die Peking hoe dan ook volledig heeft uitgesloten) om aanvullende dringende eisen te omarmen om de rechten en jobs van werkenden te beschermen, onbetaald verlof en loondiefstal tijdens de pandemie af te schaffen, massaal te investeren in openbare gezondheidszorg en sociale diensten, de superrijken te belasten om de kosten van de pandemie te betalen, farmaceutische bedrijven, banken en vastgoedbedrijven in democratisch publiek bezit te brengen, en de macht van de kapitalistische tycoons te doorbreken.

Een dergelijk strijdbaar programma dat de noodzaak van een revolutionaire democratische strijd koppelt aan een socialistische omverwerping van het kapitalistische systeem is de manier om de werkenden in Hongkong, van wie 90% geen lid is van een vakbond, te organiseren en om de arbeidersklasse van het Chinese vasteland te bereiken.