Tegenover de politieke, economische en sociale crisis kwam er in 2008 arbeidersverzet. De beweging voor koopkracht was een verfrissing en vormde een uitdrukking van de mogelijkheid om via collectieve actie effectief tot verandering te komen. Naarmate het jaar vorderde gingen we echter steeds meer van offensieve syndicale acties naar defensieve acties en een terugplooien. Het slechte loonakkoord binnen het IPA was daar een scherpe uitdrukking van.
Spontane acties voor koopkracht – gevolgd door acties ambtenaren
2008 begon met een golf van spontane syndicale acties voor meer koopkracht, voornamelijk in de automobielsector. De weigering van de regering om iets te doen voor onze koopkracht leidde tot acties in tal van bedrijven. Bij de toeleveranciers van Ford werden loonsverhogingen afgedwongen nadat actie werd gevoerd voor 1 euro extra per uur. Deze acties werden gevolgd door de arbeiders van Ford zelf, waar de directie tot de vaststelling kwam dat het niet zo maar kon doen wat het wilde.
Op dit ogenblik hadden patronale extremisten het nog over ”opgeklopte koopkrachtdalinghysterie”. Er werd gewaarschuwd dat loonsverhogingen zouden leiden tot een sterke inflatie. In de distributiesector voelde het patronaat zelf steeds meer de gevolgen van de koopkrachtproblemen. In de loop van 2008 verdween de patronale retoriek over de vermeende “koopkrachthysterie” op mysterieuze wijze van het voorplan.
De spontane acties leidden tot successen met loonsverhogingen en bonussen. Er kwam verzet tegen de hysterische patronale reacties. Na de betoging van 15 december 2007 en de spontane stakingen bleef het jammer genoeg wel lang wachten op een actieplan. Er kwam wel een georganiseerde navolging met acties bij de Vlaamse ambtenaren die een beperkte loonsverhoging bekwamen of het gemeentepersoneel.
Tussendoor waren er ook nog opvallende acties met de nationale spoorstaking op 20 mei of de betoging van de non-profit op 30 april.
Sociale verkiezingen en actieweek
In mei waren er sociale verkiezingen die niet meteen grote veranderingen teweeg brachten in de verhoudingen tussen de verschillende vakbonden. Deze sociale verkiezingen zorgden echter wel voor een opvallende toename in de betrokkenheid bij de syndicale werking. Er was een record aantal kandidaten met een opvallende verjonging en grotere deelname van vrouwen. Strijdbare kandidaten haalden doorgaans goede scores en de gevolgen van deze sociale verkiezingen waren zichtbaar in de actieweek voor koopkracht in juni.
De actieweek voor koopkracht van 9 tot en met 12 juni werd een immens succes. Er waren meer betogers dan aanvankelijk verwacht door de vakbondsleidingen en de strijdbaarheid was duidelijk present. Er kwamen zo’n 80.000 mensen op straat. Met de acties werd meer koopkracht geëist voor de werkenden en uitkeringstrekkers die hun levensstandaard zien dalen, terwijl de topmanagers en aandeelhouders recordinkomens boeken. Ook stond de solidariteit van alle werkenden en uitkeringstrekkers centraal, een sterk antwoord op de communautaire verdeel-en-heersspelletjes die kenmerkend zijn voor de traditionele politici. De actieweek maakte duidelijk dat er een actiebereidheid is die moet worden verdergezet, het liefst met een nationale actiedag gekoppeld aan een stakingsoproep zodat we allemaal samen zouden protesteren. Daarnaast werd duidelijk dat er een gebrek is aan een grote partij die de syndicale eisen opneemt, een "syndicale" partij zou een sterk instrument zijn om onze eisen ook politiek te verdedigen.
Wij publiceerden in de actieweek verslagen van alle betogingen, fotoreportages, interviews,… Via deze link vind je een overzicht hiervan. In juni volgden nog acties van het Brusselse overheidspersoneel en van het Vlaamse personeel van gemeenten en OCMW’s. Ondanks oproepen om de mobilisatie verder te zetten bleef het spijtig genoeg opnieuw lang duren vooraleer een volgende actie werd aangekondigd.
Actiedag voor koopkracht zonder duidelijke oproep
Midden september kondigde het ABVV dan toch aan dat er een nieuwe actiedag zou komen op 6 oktober. Het bleef echter bij een vage oproep die niet door alle centrales of vakbonden actief werd ondersteund, zo sprak de voorzitter van het Vlaamse ABVV-Metaal zich uit tegen de actiedag. Er waren nochtans redenen genoeg om van 6 oktober een succesvolle stakingsdag te maken. De mobilisatie werd wat doorkruist door de financiële crisis waar niet snel antwoorden op kwamen vanuit syndicale hoek. De meest strijdbare militanten beseften wel dat de vele middelen die plots beschikbaar waren om de banken te redden, aangaven dat er maandenlang met hun voeten werd gespeeld: voor onze koopkracht waren er immers nooit middelen.
Op 6 oktober waren de strijdbaarheid en de actiebereidheid zeker aanwezig. Er waren succesvolle acties waarbij onder meer de Antwerpse Scheldelaan werd geblokkeerd. Wij besloten onze evaluatie van de actiedag als volgt: “Er is nood aan syndicale eenheid waarbij iets wordt gedaan met de actiebereidheid aan de basis. Indien deze actiebereidheid wordt gedesorganiseerd, zal het enkel leiden tot meer frustraties en zal het zelfs de deur openzetten voor (onder meer communautaire) spanningen binnen de vakbonden. Indien de actiebereidheid wel wordt georganiseerd, zal dit met een grote betrokkenheid van de basis moeten gebeuren. Er is nood aan algemene interprofessionele evaluatievergaderingen om lessen te trekken uit de actiedag en volgende stappen voor te bereiden.” Onze verslaggeving van de acties werd geapprecieerd en vooral veel gelezen, de dagen na 6 oktober haalden we de hoogste bezoekersaantallen ooit op deze site.
Stakingsrecht onder vuur
De actiedag voor koopkracht was amper voorbij, of het patronaat ging over tot een forse aanval op de verworvenheden van de arbeidersbeweging. Bij Carrefour werd het personeel in de solden gezet. Toen daartegen werd geprotesteerd, belandde het stakingsrecht in de uitverkoop. Vanaf oktober werden steeds meer massa-ontslagen aangekondigd. Bij DAF werden bijvoorbeeld 750 jobs op de helling gezet, GM schafte de nachtploeg af, Bekaert dankte nog eens af in Hemiksem, bij UCB werden 450 jobs bedreigd,… In tal van andere bedrijven kwam er technische werkloosheid.
Om arbeidersverzet tegen te gaan, besloten een aantal patroons om over te gaan tot een fors offensief tegen het stakingsrecht. Bij Carrefour werden politie en deurwaarders ingezet om stakingsacties onmogelijk te maken. Er werd zelfs een algemeen actieverbod opgelegd aan arbeiders en militanten. Ook bij Ikea waren er acties en kwamen er deurwaarders opdagen. Tegen die achtergrond is het bizar dat Leterme nadien ontslag moet nemen omdat de zogenaamde scheiding der machten zou zijn overtreden. Bij Carrefour was er weinig scheiding der machten: het was allen (regering, patronaat, gerecht,…) tegen de stakers. Voor het eerst sinds jaren trad de politie hardhandig en met fysiek geweld op tegen stakersposten.
Slecht IPA
Maandenlang voerde het patronaat campagne tegen de acties voor koopkracht en zelfs tegen de index. Het doel was duidelijk: de schade bij het Interprofessioneel Akkoord in het najaar beperken. Het resultaat op het vlak van de lonen ging verder: in de plaats van de schade te beperken, haalde het patronaat de buit binnen.
De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) begon de provocatie voor de loonnorm: de raad stelde 5,1% voor. Op 1 mei had ABVV-voorzitter De Leeuw het nog over de eis van een loonsverhoging van 10%. Met 5,1% zou enkel de indexering worden toegekend en zou niets worden ondernomen voor onze koopkracht. Het argument van het patronaat: iets doen aan de koopkracht zou leiden tot een verlies van jobs. Ons antwoord: we moeten niet kiezen tussen lonen of jobs, maar het patronaat op dieet te zetten.
Het patronaat toonde zich van haar gulzigste kant en bekwam tal van nieuwe lastenverlagingen, terwijl er voor de werkenden slechts een indexering van de lonen en een bijkomende premie van 125 en 250 euro per jaar in zat. Toch werd het akkoord goedgekeurd, onder meer omdat er een aantal voordelen voor gepensioneerden en uitkeringstrekkers werden bekomen. Dit IPA was een gemiste kans voor een offensieve vakbondsstrategie.