Turks referendum: Pyrrusoverwinning van Erdogan

In het Turkse referendum over de hervorming van de grondwet haalde president Erdogan 51% voor zijn ja-kamp. Deze overwinning stelt hem in staat zijn autoritaire macht uit te breiden in alle takken van het staatsapparaat. Tenzij deze strategie op haar grenzen botst…

Artikel door Pierre (Namen) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

De campagne voor het referendum werd gekenmerkt door politieke manoeuvres, intimidatie en desinformatie in het voordeel van een ja-stem. Terwijl de tegenstanders van de hervorming fysiek werden geïntimideerd of door de politie werden aangehouden, werd het volledige staatsapparaat gemobiliseerd om de ja-campagne te voeren.

Erdogan maakte gebruik van de noodtoestand die uitgeroepen werd na de mislukte staatsgreep vorige zomer. Hij ondermijnde de geloofwaardigheid van zijn tegenstanders door ze af te schilderen als “verraders”, “verdelers” of “terroristen.” Die mislukte staatsgreep in juli 2016 was een uitstekende gelegenheid voor de heersende macht om zich te ontdoen van tegenstanders en elke democratische discussie te ondermijnen. Honderdduizenden ambtenaren, soldaten, journalisten, rechters of procureurs werden uit hun functie ontzet of gevangen genomen. Ze werden ervan beschuldigd aanhanger te zijn van Fethullah Gülen, de in ongenade gevallen voormalige medestander van Erdogan met een grote invloed die er van beschuldigd werd achter de staatsgreep van vorig jaar te zitten.

In Koerdistan heeft Erdogan elke ernstige neen-campagne tegengehouden. Tal van afgevaardigden van de linkse pro-Koerdische partij HDP werden opgepakt. Onder hen meer dan 80 burgemeesters en verschillende parlementsleden. Het hernieuwde opvoeren van repressie en oorlog door het Turkse regime heeft de hoop op hervormingen voor de Koerdische bevolking de kop ingedrukt.

Overal in het land werd de neen-campagne door de gevestigde media genegeerd. Op de dag van de verkiezingen verklaarde de Hoge Verkiezingsraad plots dat de niet-verzegelde stembiljetten ook zouden meetellen, een flagrante schending van de kiesprocedures.

Een stap naar de dictatuur

De nieuwe grondwet laat de president toe om veel functies te cumuleren (partijvoorzitter, hoofd van het leger en de geheime diensten, …), hij kan ministers naar goeddunken benoemen en afdanken, tussenkomen in gerechtelijke procedures, heersen op basis van decreten, … Deze concentratie van macht in handen van één enkele persoon is een stap in de richting van een dictatoriale macht. Erdogan eigende zich reeds zo’n macht toe en kan dit nu ook op legale wijze. Is dit een opstap naar het presidentschap voor het leven?

Maar ondanks de zuiveringen, het angstklimaat en de onregelmatigheden in de stembusgang, haalde het ja-kamp maar 51,4% van de stemmen. De partijen die hiervoor campagne voerden – Erdogans AKP (islamitisch-conservatief) en de extreemrechtse MHP – haalden bij de laatste parlementsverkiezingen 60%. In de drie grootste steden van het land (Istanbul, Ankara en Izmir) stemde een meerderheid ‘neen’. Nochtans won de AKP de laatste parlementsverkiezingen in zowel Istanbul als Ankara. De steun voor Erdogan is dus afgenomen.

Erdogan baseerde zijn positie de afgelopen jaren op een economische groei die ook ruimte liet voor sociale toegevingen aan de armste lagen van de bevolking. De groei stokt echter. Bovendien is er een hoge inflatie en neemt de werkloosheid sterk toe. Hierdoor heeft Erdogan nood aan een autoritaire positie en een oorlogsretoriek om aan de macht te blijven. De steun voor Erdogan onder de bevolking brokkelt immers af. Het resultaat van het referendum doet dan ook denken aan een Pyrrusoverwinning.

In verschillende Turkse steden werd op de avond van het referendum al spontaan betoogd. Een groeiende laag van de bevolking weigert toe te laten dat het land in de richting van een dictatuur evolueert. De grootste oppositiepartij, de sociaaldemocratische CHP, heeft een lange geschiedenis van verwevenheid met het staatsapparaat. Vanuit die hoek moeten we geen alternatief verwachten. Er is nood aan een eengemaakte arbeidersbeweging die opkomt voor democratische rechten, de rechten van alle minderheden verdedigt, en strijd voert voor sociale rechtvaardigheid en herverdeling van de rijkdom.