Bij het begin van zijn tweede ambtstermijn lanceerde bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) een programma van tegenhervormingen onder de naam Agenda 2010. Schröder zal de geschiedenis ingaan als verantwoordelijke voor de grootste sociale afbraak sinds de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de zes jaren van rood-groene regeringen werd zowat iedereen aangepakt: de zieken, de werkenden, de werklozen,… Iedereen behalve de patroons. De regering werd van antwoord gediend met een reeks massale mobilisaties. Met de bereidwillige hulp van de rechtse oppositie lijkt de regering haar doelstellingen te hebben bereikt. Maar de jaren van verzet hebben hun sporen nagelaten. Met het ontwikkelen van de WASG (Wahlalternative – Arbeit und Soziale Gerechtigkeit; Verkiezingalternatief voor werk en sociale rechtvaardigheid) begon de beweging een politieke uitdrukking te krijgen. Het is een politiek instrument dat beweert te willen breken met het antisociale beleid.
Jan Croe, LSP/MAS Verviers
De WASG kwam tot stand in de strijd tegen Agenda 2010 in november 2003 (toen 100.000 arbeiders en jongeren betoogden in Berlijn) en april 2004 (een betoging met 500.000 aanwezigen).
Een aantal vakbondsleiders van Ver.di (de vakbond in de openbare diensten) en IG-Metall (metaalbond) stelden dat het onmogelijk geworden was om de rood-groene regering van koers te doen veranderen. Terwijl de leiding van de DGB (de overkoepeling van de verschillende Duitse vakbondscentrales) tot vandaag haar banden met de sociaal-democratische SPD behouden heeft, kwamen een aantal vakbondsleiders en militanten tot andere conclusies.
Het opzetten van de WASG leidde tot enthousiaste reacties. Drie maanden na de oprichting waren er reeds een 70-tal lokale afdelingen in heel het land! Bij de eerste verkiezingsdeelname bij de deelstaatverkiezingen in Noordrijn-Westfalen haalde de WASG een respectabele 2,2%. Bij diezelfde verkiezingen leed de SPD van Schröder een historische nederlaag na 39 jaar regeringsdeelname in de deelstaat. De laatste roodgroene regionale coalitie verdween roemloos in de oppositie. Het was deze verkiezingsnederlaag die de positie van Schröder volledig onhoudbaar maakte, waardoor er in september vervroegde verkiezingen zijn.
Binnen de WASG zorgden de nieuwe verkiezingen voor heel wat discussies en meningsverschillen. Het resultaat van die discussies zal van cruciaal belang zijn voor haar verdere ontwikkeling.
Biedt het Keynesianisme een antwoord?
Toen de WASG op een nationale bijeenkomst begin mei dit jaar een programma goedkeurde, kreeg dit enthouasiaste reacties in heel het land. Het programma dat de nieuwe formatie aannam, omvatte de noodzaak van de uitbreiding van de openbare diensten, het creëren van honderdduizenden nieuwe jobs, loonsverhogingen, hogere belastingen voor patroons, het invoeren van een minimumloon, arbeidersduurvermindering, het erkennen van het recht op politieke en algemene stakingen,… Met dit programma werd een reeks noodzakelijke eisen naar voor gebracht tegenover het patronale offensief.
Het programma van de WASG ziet de economische ontwikkeling en de zwakke interne markt als het belangrijkste actuele probleem. De WASG stelt dat een democratisering van de economie de koopkracht zou stimuleren. Hiermee creëert de WASG de illusie dat de structurele crisis van het kapitalisme kan worden overstegen binnen het huidige systeem. Zolang de sleutelsectoren van de economie niet onder de democratische controle en het democratische beheer van de arbeiders en hun gezinnen staan, zullen sociale verworvenheden steeds onder vuur blijven liggen.
Als de kwestie van het privaat bezit van de productiemiddelen niet aangepakt wordt, zal de WASG in de toekomst niet in staat zijn om in bewegingen tussen te komen met afdoende antwoorden op problemen zoals de dreigingen van delokalisaties. De programmatorische zwakte van de WASG kreeg een bekende spreekbuis in de persoon van de Keynesiaan (voorstander van een actieve overheidsinterventie om de economie te stimuleren) Oskar Lafontaine.
Lafontaine
Onder Schröder stond Lafontaine bekend als een eminente vertegenwoordiger van de linkerzijde. Dit was zeker het geval na zijn ontslag uit de SPD toen de partij zich opmaakte om te beginnen met het doorvoeren van het besparingsplan Agenda 2010. Lafontaine wordt gezien als een ernstige tegenstander voor de zittende bondskanselier. Bovendien heeft de SPD een scherpe bocht naar rechts gemaakt, wat mee mogelijk werd door een verandering in de sociale samenstelling van het lidmaatschap van de partij. Anderzijds moet worden benadrukt dat Lafontaine als regionaal premier en als nationaal minister van financiën onder meer verantwoordelijk was voor het verdwijnen van duizenden arbeidsplaatsen in de staalindustrie en het lanceren van een programma om enkel werkloosheidsuitkeringen toe te kennen aan “behoeftigen“.
Het ontslag van Lafontaine uit de SPD was bijzonder goed geregisseerd. Hierdoor kon hij alle aandacht naar zich toe trekken. Dit heeft de WASG een enorme dynamiek opgeleverd. Dit kwam tot uiting in de deelstaatverkiezingen maar ook in het groeiend lidmaatschap. Volgens cijfers van de nationale leiding, is de WASG de afgelopen drie maanden gegroeid van 4.000 tot 6.000 leden. Anderzijds heeft het toetreden van Lafontaine de gematigde vleugel rond Klaus Ernst in de WASG versterkt.
Toen Lafontaine zich aanbood bij de WASG stelde hij een voorwaarde: de WASG moest een alliantie sluiten met de PDS naar het voorbeeld van de olijfboomcoalitie in Italië (een coalitie van postcommunisten, groenen en andere linkse krachten die in verschillende regeringen deelnam aan een besparingsbeleid).
De WASG en de Linkspartei/PDS
De PDS onder leiding van Gregor Gysi is de oude stalinistische partij van Oost-Duitsland. Sinds de val van de Berlijnse muur is de partij constant naar rechts opgeschoven. De partij heeft in OostDuitsland deelgenomen aan twee regionale regeringen waar het een coalitie vormt met de SPD en mee verantwoordelijk is voor een beleid van sociale afbraak en privatiseringen.
De WASG komt voort uit de oppositie tegen het beleid van de SPD, maar ook dat van de PDS in de regionale regeringen. De WASG-leiding is evenwel akkoord gegaan om een alliantie te sluiten met de PDS. Hierdoor zullen er bij de verkiezingen van september WASG-leden op de lijsten van de Linkspartei staan. De PDS veranderde haar naam tot Linkspartei en de alliantie zal onder deze naam deelnemen aan de verkiezingen aangezien de PDS een officieel geregistreerde partij is. Zowel de WASG-leiding als de PDS-leiding willen met de Linkspartei “een nieuw links project“ ontwikkelen. Het gevaar is echter reëel dat de WASG in de alliantie wordt verpletterd door het apparaat van de PDS (dat nog steeds 60.000 leden heeft). Het is volgens ons belangrijk dat de WASG een onafhankelijk strijdbaar profiel behoudt en een eigen kiescampagne voert.
Het verkiezingsprogramma van de nieuwe Linkspartei werd uitgewerkt door de leidingen van beide partijen en bevat heel wat toegevingen van de WASG aan de PDS. De positie van de PDS om enkel op te komen voor een “verbetering“ van de hervormingen van de werkloosheidsuitkeringen of de lageloonjobs, kan nog worden bestreden door de WASG-leiding. De WASG blijft immers bij haar standpunt dat het besparingsprogramma Hartz IV volledig moet worden afgeschaft. Andere PDS-standpunten werden echter niet beantwoord. Zo eist de PDS de creatie van arbeidsplaatsen in lageloonsectoren, terwijl de WASG zich verzet tegen flexibele lageloonjobs. Ook andere elementen van het verkiezingsprogramma van de Linkspartei weerspiegelen een bocht naar rechts tegenover het WASG-programma.
Gevaren en kansen
Volgens peilingen zou de Linkspartei nationaal zo’n 12% behalen. 25% van de stemgerechtigden kan zich inbeelden op de Linkspartei te stemmen. Hierdoor zou de Linkspartei in één klap de derde grootste formatie in het parlement worden.
Het potentieel wordt ook ingezien door extreem-rechts. Vanuit de NPD wordt angstig gereageerd op de Linkspartei. Woordvoerders van die partij verklaarden dat gevreesd wordt dat de NPD tot de helft van haar kiezers zou verliezen aan de nieuwe linkse formatie. Dit bevestigt ons perspectief dat een ernstige linkse oppositie het beste antwoord op extreem-rechts is.
Een cruciale vraag voor de Linkspartei is hoe ze het potentieel zal benutten om te voldoen aan de hoge verwachtingen van de arbeiders en hun gezinnen.
Het feit dat de WASG opkomt voor een herverdeling van de rijkdom, is een open oorlogsverklaring aan de patroons en de banken voor wie enkel de winst telt. Maar om een dergelijke herverdeling te bekomen, is een krachtsverhouding nodig. Als het patronaat onze verworvenheden aanpakt, moeten wij hen treffen waar het pijn doet: bij hun winsten. Dat kan niet door een louter parlementair verzet, maar moet gecombineerd worden met een sociaal-economisch verzet waarbij ook het stakingswapen in de bedrijven wordt gehanteerd. De WASG moet zich dan ook oriënteren op de werkplaatsen en tussenkomen in strijdbewegingen.
Marxisten actief in de Linkspartei
De SAV (zusterorganisatie van LSP in Duitsland) komt op voor de uitbouw van een nieuwe arbeiderspartij. Wij stellen dat zo’n partij nood heeft aan een duidelijk socialistisch programma, maar beseffen dat de ontwikkeling van een nieuwe arbeiderspartij niet in een rechte lijn zal verlopen.
Wij ondersteunden van bij het begin de uitbouw van de WASG. Om haar potentieel optimaal te benutten, moet de WASG zich openstellen voor alle strijdbare militanten en open democratische structuren ontwikkelen. Aangezien er in de WASG verschillende ervaringen en tradities samenkomen, moet de mogelijkheid er zijn om discussies over theorie en praktijk openlijk te voeren.
Dit betekent dat er ook openlijk moet worden gediscussieerd over het Keynesianisme versus het socialisme. Nu wil de WASG-leiding deze discussie vermijden door mogelijks over te gaan tot de uitsluiting van socialisten uit de WASG. Dat geeft aan hoe er vanuit de top geprobeerd wordt om discussies aan de basis tegen te gaan door gebruik te maken van het gebrek aan interne democratie. Anderzijds is het niet uit te sluiten dat er vanuit de basis een druk zal ontstaan om een bocht naar links te maken.
Binnen de Linkspartei komen onze kameraden op voor een actieve oriëntatie naar de miljoenen kiezers die geïnteresseerd zijn in de nieuwe formatie. Om een actieve basis te hebben om die kiezers te bereiken en te betrekken, stellen we voor dat er jongerenafdelingen worden opgezet. Hiermee kunnen we tevens aangeven hoe marxisten in bredere organisaties actief zijn door die uit te bouwen en te versterken met socialistische ideeën.
De WASG en de Linkspartei gaan in tegen de sociale afbraak, de werkloosheid en de privatiseringen. De toekomst van deze formatie is echter verre van zeker. Het gebrek aan initiatief van de leiding komt onder meer tot uiting in de maatregelen die getroffen worden tegen kameraden van de SAV. Zo werden 13 SAV-leden in Rostock, waaronder een gemeenteraadslid, geweigerd als leden van de lokale WASG-afdeling.
Het uitbouwen van een sterkere actieve basis zal noodzakelijk zijn om de beperkingen van de huidige WASG-leiding te overstijgen en om optimaal gebruik te maken van het enorme potentieel.