Referendum over Schotse onafhankelijkheid. Een socialistisch standpunt

Op 18 september 2014 is er in Schotland een referendum over onafhankelijkheid. De opiniepeilingen geven al een hele tijd aan dat ongeveer een derde van de bevolking Ja zou stemmen, tegenover de helft Neen. Er zijn verschillen naargelang de peiling, maar de trend blijft relatief stabiel. Onze zusterpartij Socialist Party Scotland roept op om voor Schotse onafhankelijkheid te stemmen, maar koppelt dat aan een verzet tegen het besparingsbeleid en een offensief programma voor socialistische verandering.

Philip Stott, Socialist Party Scotland

Het feit dat er in de peilingen niets verandert, is een uitdrukking van het steriele debat op dit ogenblik. Het debat wordt gedomineerd door Yes Scotland, geleid door de Scottish National Party (SNP), en Better Together, de alliantie van Labour en de regeringspartijen van Tories en Liberaal-Democraten. Beide kampen gaan in grote mate voorbij aan de kwesties die gewone mensen doorheen Schotland bezig houden: armoede, besparingen en een dalende levensstandaard.

De campagne Better Together is eigenlijk een ‘Operatie Angst’. Een typisch pamflet begint met een titel als “Kunnen we het ons veroorloven om er alleen voor te staan?”. Pensioenen, uitkeringen en spaargeld zouden bedreigd zijn door onafhankelijkheid, de belastingen zouden omhoog gaan en er zouden jobs verloren gaan. Ironisch genoeg verklaren ze dat “de integratie van de Schotse economie in een bredere en meer diverse Britse economie de impact van de globale crisis beperkt.” Met andere woorden, het gaat nu slecht maar het zou nog slechter zijn indien Schotland onafhankelijk werd.

De campagne ‘Better Together’ is een uitdrukking van het standpunt van de meerderheid van het pro-kapitalistische establishment in Schotland en Groot-Brittannië. Ze vrezen de economische en politieke gevolgen van een eventuele meerderheid die voor onafhankelijkheid stemt. Dat zou de kapitalistische staat verder destabiliseren en het zou zeker ook ernstige gevolgen hebben voor de verdieping van de sectaire tegenstellingen in Noord-Ierland en het zou eisen naar verdere devolutie en zelfs onafhankelijkheid in Wales versterken. Het zou ook het internationale ‘imago’ van het Britse imperialisme geen goed doen. Dat imago kreeg al een deuk na de nederlaag van Cameron in het Lagerhuis bij een stemming over een militaire interventie in Syrië.

De Europese Unie en andere heersende elites in Europa zijn bezorgd dat de dreiging van een onafhankelijk Schotland nationalistische bewegingen kan versterken, onder meer in Catalonië, Baskenland en België. Dat blijkt uit het debat over de vraag of en op welke basis Schotland tot de EU zou mogen toetreden indien een meerderheid voor onafhankelijkheid stemt.

Het neen-kamp blijft alles inzetten op een ‘Operatie Angst’, een operatie die kan opgevoerd worden indien de steun voor onafhankelijkheid in de aanloop naar het referendum toeneemt. Er zal een grote druk worden gezet om tot een meerderheidsstem tegen onafhankelijkheid te komen. Om dat verteerbaar te maken, komen er ongetwijfeld nieuwe beloften voor extra bevoegdheden voor het Schotse parlement.

In tegenstelling tot de belangen van de grote bedrijven die tot nu toe het debat domineerden, stelt de Socialist Party Scotland dat een verderzetting van het kapitalisme en het onvermijdelijke bijhorende besparingsbeleid de belangrijkste dreiging is voor de pensioenen, lonen, jobs en het inkomen van de bevolking. Bij afwezigheid van een campagne met een duidelijk alternatief dat opkomt voor het publiek bezit van de sleutelsectoren van de economie, een stopzetting van alle besparingen en hogere belastingen voor de superrijken en grote bedrijven, wordt het debat nu herleid tot de relevantie van twee mensen die strijden voor de post van kapitein op de Titanic.

Klassenpolarisatie

De voorstanders van onafhankelijkheid zullen geen meerderheid van de stemmen behalen, tenzij ze erin slagen om een brede steun onder de werkende bevolking te mobiliseren.

De steun voor en tegen onafhankelijkheid is in grote mate afhankelijk van sociale afkomst en leeftijd. In augustus 2013 was er een peiling die aangaf dat er onder gewone werkenden en uitkeringstrekkers tot 10% meer steun voor onafhankelijkheid is dan onder managers, uitoefeners van vrije beroepen,… Onder de armste lagen van de bevolking is er een uitgesproken steun voor onafhankelijkheid. In januari was er een peiling die aangaf dat in de ‘meest achtergestelde buurten’ van Schotland 43% voor onafhankelijkheid zou stemmen. Onder mensen die in een sociale woning leven, zou dat oplopen tot 53% en onder werklozen tot 49%.

Deze scherpe polarisatie bevestigt de ervaring die onze leden hebben met onder meer de campagne tegen de nieuwe Bedroom Tax (een gehate nieuwe belasting op uitkeringstrekkers met een extra slaapkamer) en campagnes onder de werkende bevolking in het algemeen. Voor een groot deel van de werkende bevolking is steun aan onafhankelijkheid verbonden met de wil om de harde besparingen en dalende levensstandaard te stoppen. Socialist Party Scotland roept op om Ja te stemmen in het referendum. Maar we proberen meteen ook uit te leggen dat enkel socialisme – een onafhankelijk socialistisch Schotland als onderdeel van een socialistische confederatie met Engeland, Wales en Ierland – een einde kan maken aan het besparingsbeleid en de crisis die eigen zijn aan het kapitalisme.

Er zijn veel arbeiders en syndicalisten die in dit stadium twijfels hebben bij onafhankelijkheid of er zelfs tegen zijn. Dat is een uitdrukking van het falen van de officiële Ja-campagne en van de SNP om een duidelijk alternatief op het besparingsbeleid te bieden. De SNP lijkt zich vooral uit te sloven om te benadrukken dat er eigenlijk niet veel zou veranderen.

SNP-leider Alex Salmond beloofde dat een onafhankelijk Schotland het Britse pond als munt zou behouden. De Britse Queen en haar opvolgers zouden het staatshoofd blijven. De SNP heeft zelfs haar oude verzet tegen deelname aan de NAVO opgegeven. De leiding van de SNP belooft om binnen de regels van het kapitalisme te kleuren en dus ook besparingen door te voeren, zelfs indien het ritme ervan beperkter zou zijn.

Onder een onafhankelijk Schotland zou “de financiële stabiliteit bepaald worden door de Europese regels en richtlijnen”. Er zou met de Britse regering een akkoord gesloten worden over de staatsschulden. De spelregels die opgelegd worden door het kapitalisme zouden gewoon verder gevolgd worden. Dat is niet verrassend als je weet dat de ‘Fiscale commissie’ die de voorstellen hierover opmaakte, bestond uit mensen als de voormalige hoofdeconoom van de Wereldbank Joseph Stiglitz of Crawford Beveridge, de voormalige baas van Sun Microsystems.

Salmond verklaarde dat hij tegen de Bedroom Tax en andere ‘hervormingen’ van de sociale zekerheid is, maar hij verklaarde recent wel dat de uitkeringen in een onafhankelijk Schotland niet omhoog zullen gaan. De woordvoerder van de SNP inzake begroting, John Swinney, verklaarde: “Waar je ook bent – in Griekenland, Duitsland of een onafhankelijk Schotland – er moet fiscale discipline zijn.” Met andere woorden, er wordt bespaard om de dictaten van de internationale markten te volgen.

Ook in een onafhankelijk Schotland zou de SNP dus tot harde besparingen overgaan. Dat gebeurt nu overigens ook al door de Schotse regering. Het besparingsbeleid van Londen wordt gewoon toegepast in de arbeidersbuurten van Schotland. Onder het SNP-bewind van de afgelopen zes jaar was er ook onder Schotse ambtenaren een reële loonstop. Er was voor dit en volgend jaar slechts een loonsverhoging van 1% voor het personeel van de lokale besturen.

Bedroom Tax

Momenteel is er een breed verzet tegen de belasting op extra slaapkamers. De Schotse regering weigerde steun te geven aan de eis om huurders niet uit hun woning te zetten indien ze de belasting niet betalen. Het aantal niet-betalers loopt op tot 50% in Schotland. De druk is groot door het verzet van de Scottish Anti-Bedroom Tax Federation en andere lokale campagnes. Die eisen meer middelen voor sociale huisvesting en een stopzetting van de verlaging van de huursubsidies voor meer dan 85.000 gezinnen.

De SNP doet er alles aan om zich te bewijzen als ‘competente’ regering met een ‘begroting in evenwicht’. Hierdoor wordt de partij niet gezien als een instrument van verzet tegen de besparingen. Het is hierdoor ook moeilijk om te zien hoe een onafhankelijk Schotland echt anders zou zijn. De leiding van de SNP verzet zich bijvoorbeeld tegen een verhoging van taksen op superrijken en ook tegen het publieke bezit van de olie en gas in de Noordzee of de hernieuwbare energiesector.

In plaats daarvan denkt de SNP dat onafhankelijkheid de kapitalistische economie kan stimuleren en tot snellere groei kan leiden. Er wordt beweerd dat een verlaging van de vennootschapsbelasting met 3% onder het niveau van de rest van Groot-Brittannië de economie zou stimuleren en investeringen zou aantrekken met bijhorende groei en jobs. Dat is een illusie. Als er momenteel amper wordt geïnvesteerd komt dit niet door de hoge vennootschapsbelasting, die staat overigens al op een historisch laagtepunt, maar omdat er onvoldoende winstgevende mogelijkheden zijn bij investeringen.

Het kapitalisme wordt wereldwijd geconfronteerd met stagnatie. De aanvallen op de levensstandaard en het versterken van het aandeel in de rijkdom van de top 1% beperkt de markt voor producten en winsten. Het idee van aangehouden economische investeringen in een onafhankelijk Schotland waar tegelijk de levensstandaard wordt verhoogd, is uitgesloten onder het kapitalisme. Toch is dat wat Yes Scotland en de SNP-leiding ons willen laten geloven.

Het Scandinavische model

Een deel van de linkerzijde in Schotland heeft illusies in de mogelijkheid dat een onafhankelijk Schotland zich op het Scandinavische model kan enten om hogere lonen, een beperktere ongelijkheid, degelijke openbare diensten en een hoge graad van sociale cohesie te bekomen.

Ook de Radical Independence Campaign (RIC) en de overblijfselen van de Scottish Socialist Party (SSP) brengen een links sociaaldemocratisch model naar voor. SSP-voorzitter Colin Fox werd in de media aangehaald met de stelling dat “het referendum een historische kans biedt om zelfbeschikking voor Schotland te bekomen en een sociaaldemocratische staat te vormen die links van het centrum staat waarbij de vijf miljoen Schotten bevrijd zijn van het juk van het Britse imperialisme.”

Dergelijk ideeën staan ver van het socialisme en zijn pogingen om een gemeenschappelijke basis met het burgerlijke nationalisme, of een radicale vleugel ervan, te vinden. Het creëert de illusie dat een betere en meer gelijke vorm van kapitalisme mogelijk. Dat idee gaat ervan uit dat het mogelijk is om terug te keren naar de periode van 1950 tot 1974-75 toen tegen de achtergrond van economische groei sociale verworvenheden werden afgedwongen door de arbeidersbeweging.

De werkende bevolking dwong in die periode in de ontwikkelde kapitalistische landen belangrijke toegevingen af op het vlak van sociale zekerheid, openbare diensten, tewerkstelling en relatief ook inzake lonen en inkomen. De Scandinavische landen Noorwegen, Zweden, Denemarken en tot op zekere hoogte ook Finland stonden vooraan in het Keynesiaanse model. De economische crisis vanaf midden jaren 1970 heeft daar een einde aan gemaakt. Het Keynesiaanse model werd verlaten en in de neoliberale periode werd een aanval ingezet tegen alle eerder bekomen hervormingen.

Nu wordt wereldwijd overgegaan tot harde besparingen. Alle sociale verworvenheden in Scandinavië worden uitgehold. Er is geen mogelijkheid van een terugkeer naar het ‘gouden tijdperk’ van kapitalistische groei gedurende een langere tijd waarbij toegevingen worden gedaan om de levensstandaard van de werkende bevolking te verbeteren.

Campagne van arbeidersbeweging

Met Socialist Party Scotland hebben we steeds gepleit voor een referendumcampagne van syndicalisten tegen besparingen en voor de belangen van de werkende bevolking. Die campagne zou voor een Ja oproepen, maar tegelijk ingaan tegen het besparingsbeleid. De linkse vakbondsafdeling nummer twee van de Communications Workers Union (CWU) speelde een belangrijke rol in het opzetten van de Trade Unionists for Independence campagne.

Maar de meeste vakbondsleiders in Schotland leunen achterover en laten dit thema passeren zonder betrokkenheid. Sommige vakbonden zullen wellicht proberen om zich gedurende de hele campagne niet te moeten uitspreken. De ambtenarenbond PCS, waarin onze militanten een actieve rol spelen, zal wel een conferentie houden om een standpunt in te nemen. In andere vakbonden roepen onze leden op om een debat en democratische discussie te houden zodat de leden een standpunt van de vakbond kunnen bepalen voor het referendumdebat.

Het zou een fout zijn om de pro-kapitalistische krachten in de campagne Yes Scotland en de campagne Better Together toe te laten om het volledige debat te domineren. De stem van de georganiseerde arbeidersklasse moet aan bod komen met een duidelijke boodschap tegen besparingen en voor het publieke bezit van de sleutelsectoren.

Red Paper collectief

het Red Paper collectief is genoemd naar het in 1975 opgestelde ‘Red Paper on Scotland’, ironisch genoeg werd dat destijds opgesteld door Gordon Brown. Het collectief bestaat uit linkse aanhangers van Labour, syndicalisten en leden van de Communist Party of Britain. Ze verzetten zich ten onrechte tegen een Ja-stem. Ze verzetten zich tegen onafhankelijkheid maar proberen een arbeidersalternatief naar voor te brengen op het steriele debat. Er is een sterke invloed van de CPB in deze groepering met een pleidooi voor een federaal Verenigd Koninkrijk met verregaande bevoegdheden voor Schotland.

Het nieuwe ‘Red Paper on Scotland – Class, Nation and Socialism’ bevat bijdragen van leidinggevende syndicalisten van PCS, Unison, Unite en GMB. Het initiatief is terecht erg kritisch over de rol van Labour in de campagne Better Together. Het stelt dat “Labour de steun van belangrijke opiniemakers in de vakbonden en onder activisten dreigt te verliezen”. Er wordt steun gegeven aan de eis van publiek bezit van de sleutelsectoren, maar het wordt genuanceerd tot publiek bezit “waar dit aangewezen is.” Er is evenmin een consistent socialistisch programma, er wordt gepleit voor een gemengde economie met coöperatieven naast beperkte vormen van publieke sectoren. Het is eerder een links reformistisch manifest met terechte eisen rond arbeidersrechten, lonen en tegen de ongelijkheid. Maar het legt niet uit waarom enkel socialisme een antwoord biedt op de inherente chaos van het kapitalisme. Ook wordt niet uitgelegd hoe de arbeidersklasse zich politiek moet organiseren. En er wordt zeker niet opgeroepen dat de vakbonden hun banden met Labour moeten verbreken en bouwen aan een nieuwe massale arbeiderspartij. De opbouw van een onafhankelijke stem van de arbeidersbeweging is nochtans van groot belang, de steriliteit van het huidige onafhankelijkheidsdebat benadrukt dit enkel nog meer.

Voor Socialist Party Scotland moet een onafhankelijk Schotland meteen overgaan tot een drastische verhoging van de belastingen op rijken en grote bedrijven. We pleiten voor een onmiddellijke taks van minstens 50% op de fondsen van de grote bedrijven die nu niet worden aangewend voor investeringen. Deze middelen moeten ingezet worden voor een massaal programma van sociaal nuttige productie, jobcreatie en openbare diensten. Een socialistische regering zou dringende stappen ondernemen om de economische crisis aan te pakken door de grote bedrijven die de economie controleren, waaronder het financiewezen, olie, transport en industrie, in democratisch publiek bezit te brengen.

Om op langere termijn succesvol te kunnen zijn, moet een onafhankelijk Schotland bouwen aan een verenigde beweging van de werkende bevolking in Schotland maar ook daarbuiten in Groot-Brittannië, Europa en de rest van de wereld. Dat zou de basis leggen voor een vrijwillige socialistische confederatie van staten en een internationale planning van de productie.

Een socialistisch programma voor Schotland

Socialist Party Scotland roept op om in 2014 Ja te stemmen en we de onafhankelijkheid te gebruiken om:

• De olie, gas en hernieuwbare energie samen met andere sleutelsectoren van de Schotse economie te nationaliseren onder democratische arbeiderscontrole. Dat zou miljarden vrijmaken om te investeren in een massaal programma van jobcreatie en de heropbouw van onze openbare diensten.
• Breng de banken en de financiële sector in publiek bezit met democratische arbeiderscontrole
• Hernationalisatie van gas, elektriciteit, vervoer en de geprivatiseerde sectoren van de economie
• Haal het geld waar het zit: bij de superrijken en grote bedrijven. Verhoog de minimumlonen en stop de aanvallen op de sociale zekerheid
• Neen aan de NAVO, alle massavernietingswapens moeten uit Schotland verdwijnen. Investeer in sociaal nuttige jobs
• Schrap alle antivakbondswetten
• De vakbonden moeten met Labour breken en bouwen aan een nieuwe massale arbeiderspartij
• Stop de besparingen. Voor een Schotse regering die de werkende bevolking, de werklozen en de armen verdedigt en het opneemt voor lonen, jobs, openbare diensten en pensioenen in plaats van ons te laten betalen voor de crisis
• Voor een socialistische planning van de productie in een onafhankelijk socialistisch Schotland dat deel uitmaakt van een vrijwillige confederatie met Engeland, Wales en Ierland als stap naar een socialistisch Europa

---

Lees ook:

• SNP’s white paper will not deliver decisive change
• SNP’s pro-business policies undermines support for independence