Tag: Frankrijk

Het rechtse beleid en de groei van extreemrechts blokkeren door strijd

Twee maanden na de historische klap voor de politieke instrumenten van de kapitalistische klasse in de presidentsverkiezingen, is de uitslag van de parlementsverkiezingen opnieuw een afrekening.

Dossier door Stéphane Delcros

Meer dan de helft van de kiesgerechtigden heeft eenvoudigweg besloten niet aan de stemming deel te nemen. Daarmee keuren ze het gevoerde beleid af en geven ze te kennen dat ze geen hoop stellen in één van de kandidaten. Degenen die wel stemden, besloten vooral om geen absolute meerderheid aan president Macron te verlenen en hebben een historisch aantal “antisysteem” parlementsleden verkozen, of kandidaten die zo gezien worden. Onder hen maakte de extreemrechtse partij van Le Pen een enorme doorbraak in het parlement.

Gezien de stijgende rente en de begrotingstekorten zal Macrons tweede termijn zeker niet linkser zijn, zeker niet als we kijken naar wie zijn bondgenoten zullen zijn om zijn beleid uit te voeren. Het belooft meer besparingen, terwijl de koopkracht al op een dieptepunt is. De enige uitweg is het opbouwen van strijd – op straat, op het werk, in de wijken, op hogescholen en scholen – om de krachtsverhouding tussen arbeid en kapitaal om te keren.

De georganiseerde arbeidersbeweging en “consequent links” – d.w.z. links dat het eenzijdige beleid ten gunste van de rijken en de bazen wil doorbreken – moeten het voortouw nemen in de strijd tegen de asociale beloften van Macron, om het valse alternatief van Le Pen een halt toe te roepen en de weg te wijzen naar een noodzakelijke maatschappelijke omwenteling.

De heersende klasse bevindt zich in een grote politieke crisis

Na een mandaat dat werd gekenmerkt door een historische toename van ongelijkheid, sociaal geweld en politiegeweld en de verscherping van onderdrukking en discriminatie, wordt Macron de eerste president die zijn ambtstermijn aanvat zonder  absolute meerderheid in het parlement (50%+1). Hij komt daarvoor meer dan 40 parlementsleden tekort, hetgeen betekent dat zijn regering fragiel zal zijn. De regering zal aangewezen zijn op samenwerking met een andere parlementaire kracht, of op allianties met voldoende andere parlementsleden om tijdelijke meerderheden te vormen.

Deze verkiezingsuitslag is een nieuwe bevestiging van het feit dat de politieke instrumenten van de burgerij ondermijnd zijn na decennia van besparingsbeleid. Dit fenomeen beperkt zich uiteraard niet alleen tot Frankrijk. Het bevestigt ook dat Macron op een erg zwakke basis verkozen raakte als president. Zijn score lag dan wel 4% hoger, maar het kamp van de traditionele regeringspartijen kreeg zware klappen met voor het eerst minder dan 50% van de stemmen. Dat was ook in de parlementsverkiezingen het geval. De twee traditionele partijen van de Vijfde Republiek deden het historisch slecht: de Republikeinen (LR) en de Socialistische Partij (PS) hebben samen slechts 88 afgevaardigden – dat wil zeggen één minder dan de Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen.

De traditionele rechtse partij, Les Républicains (LR), verloor de helft van haar zetels en werd slechts de 4e kracht in de Assemblée … Door een zekere lokale verankering konden ze nog 64 zetels redden, nadat LR 85% van de tweede rondes waaraan het deelnam won. LR bevindt zich in een soort positie van scheidsrechter in de Assemblée. Het is de enige traditionele partij (naast PS en Les Verts) die de mogelijkheid heeft om Macron een echte meerderheid te bezorgen, via een coalitie of via specifieke steun. Gezien de begrotingscrisis en in een situatie van economische crisis zal LR waarschijnlijk geen andere keuze hebben dan een verantwoordelijke houding aan te nemen ten opzichte van de kapitalistische klasse, en dus het besparingsbeleid steunen.

De klap voor Macron en de heersende klasse blijkt ook uit het verlies voor figuren “van het systeem”. In de eerste ronde: voormalig premier onder Hollande Manuel Valls en de onpopulaire voormalige minister van Onderwijs Jean-Michel Blanquer. In de tweede ronde: Christophe Castaner (bijgenaamd éborneur en chef – hoofd-blindmaker – omdat hij als minister van Binnenlandse Zaken tijdens de Gele Hesjes-beweging, verantwoordelijk was voor het politiegeweld dat leidde tot de dood van 4 demonstranten en tot 2.500 gewonden, voornamelijk door het gebruik van flash-ball, wat resulteerde in 30 verblindingen en 6 afgescheurde handen) en Richard Ferrand, voorzitter van de Assemblée Nationale en voorzitter van de Macronistische alliantie “Ensemble”. Ook drie ministers in de regering van Elisabeth Borne verloren en namen ontslag.

In de tweede ronde werd de Macronistische oud-minister van sport Roxana Maracineanu uitgeschakeld door Rachel Keke van La France Insoumise (FI), een schoonmaakster en CGT-activiste die vooraan stond in de 22 maanden durende staking in het hotel Ibis-Batignolles die in mei 2021 met een overwinning eindigde.

NUPES: goede dynamiek in campagne levert goed resultaat op, maar minder dan gehoopt

Rachel Keke is één van de meer dan 70 parlementsleden van La France Insoumise (FI), dat er vijf jaar geleden maar 17 had. Zij maken ongeveer de helft uit van de nieuwe ploeg parlementsleden van NUPES (142 verkozenen). Deze coalitie werd door Mélenchon opgezet om te vermijden dat de linkse kandidaturen op elkaars tenen zouden trappen, en om eventueel te proberen een toekomstige regering te vormen, waarin de PCF, de PS en de groenen (EELV) rond FI worden verenigd.

Er ontstond een dynamiek in de campagne. Die was gedreven door de kans om 5 nieuwe jaren beleid van Macron tegen te houden, in het bijzonder de verhoging van de pensioenleeftijd tot 65 jaar en de 20 uur verplichte arbeid voor uitkeringsgerechtigden. Deze dynamiek slaagde niet in haar opzet om een meerderheid in de Assemblée te behalen, wat onrealistisch was, maar droeg er wel toe bij om een absolute meerderheid voor Macron te voorkomen. De Macronistische coalitie werd qua stemmenaantal in de 1e ronde geëvenaard en er werden veel meer parlementsleden verkozen dan in 2017.

Toch is er een zekere teleurstelling. De meeste peilingen gaven aan dat NUPES tot 200 zetels kon halen, dat zijn er ruim 50 meer dan het uiteindelijke resultaat.

We mogen echter niet vergeten hoe de situatie er een jaar of zelfs maar zes maanden geleden uitzag in Frankrijk. De hele politieke context draaide rond Macron of extreemrechts die in een onderling opbod verwikkeld waren over veiligheid en migratie. Sinds eind februari was er een belangrijke kentering: koopkracht en sociale eisen traden op de voorgrond, aangewakkerd door de inflatie. Tegelijk was er een dynamiek in de presidentscampagne van Mélenchon die zorgde voor een zeker enthousiasme. De krachtsverhoudingen werden de afgelopen maanden dus deels hersteld, maar dit gebeurde zonder veralgemeende strijdbewegingen waardoor het erg fragiel blijft en het niet mogelijk is om het volledige potentieel voor linkse eisen en ideeën te benutten.

Het beleid van Macron ligt aan de basis van de verkiezing van 89 extreemrechtse parlementsleden

De politieke brutaliteit van Macron tegen werkenden en jongeren was een echte stimulans voor de groei van het extreemrechtse RN. Er is al jaren een heftig klimaat van verdeeldheid in het land, aangevuld met brutaal politiegeweld tegen vakbonden en sociale bewegingen in het algemeen (en tegen jongeren, vooral van allochtone afkomst, in het bijzonder). Het staatsracisme en de permanente stigmatisering zijn toegenomen: van de wet op de algemene veiligheid tot de wet tegen separatisme over de jacht op het ‘islamo-gauchisme’… Macron en zijn regeringen hebben niet nagelaten verdeeldheid aan te wakkeren en extreemrechts naar de mond te praten.

De verpletterende intrede van het RN-blok in de Assemblee is wel een verrassing, maar alleen de omvang ervan: van 8 afgevaardigden in 2017 is het gestegen tot 89, met overwinningen in meer landelijke kiesdistricten en in voormalige arbeidersbastions van het Noorden. Het is de brede sociale wanhoop, ontstaan door het neoliberale beleid van zowel traditioneel rechts als ‘linkse’ regeringen sinds de jaren tachtig, die de groei van Le Pen voedt. Tegenover de meest asociale programmapunten van Macron, stelt  extreemrechts een vals sociaal programma voor dat ze niet van plan is in de praktijk toe te passen als ze aan de macht komt. In elke gemeente die door RN-verkozenen of partners wordt bestuurd, heerst verdeeldheid, teruggetrokkenheid op zichzelf en repressie. De enige manier om extreemrechts en racisme te bestrijden, is door de wortels van de verdeeldheid te lijf te gaan met een offensief links beleid dat breekt met het kapitalistische systeem.

Het “republikeinse front”, het idee van “extreemrecht blokkeren”, lijkt voorbij te zijn. Met het oog op de tweede ronde hebben de Macronisten ervoor gekozen om ‘alle extremen’ te demoniseren. Dit was uiteraard een bewuste strategie, die erop gericht was het momentum en een deel van het potentieel van NUPES te breken.

Bovendien sluit Macron absoluut niet uit om specifieke steun te zoeken bij de RN-groep. Minister van Justitie Eric Dupond-Moretti hintte daar op de avond van de tweede ronde baar toen hij sprak over de mogelijkheid om met RN akkoorden te sluiten over hervormingen van politie en justitie. Marine Le Pen lijkt er niet tegen te zijn: “Ik heb president Macron gezegd dat de groep van 89 RN-afgevaardigden in de oppositie zit, maar geen systematische obstructie wil plegen.”

NUPES: sterktes, maar ook gevaarlijke zwaktes

Veel FI- en NUPES-activisten trekken de conclusie dat de uitslag van de parlementsverkiezingen te wijten is aan het feit dat de Macronistische leiders geen duidelijke oproep deden om tegen extreemrechts te stemmen wanneer de Macronistische kandidaat al was weggestemd in de eerste ronde. Het klopt dat de meeste van deze kiezers niet gingen stemmen in geval van een duel tussen NUPES en RN in de tweede ronde. Maar de analyse klopt niet. Uiteraard weten we dat de aanhangers van Macron hypocriet zijn. Ze verweten Mélenchon dat hij opriep om “geen enkele stem aan Le Pen” te geven zonder op te roepen om voor Macron te stemmen. Links moet echter niet rekenen op een transfer van Macron-kiezers om te winnen. Het zijn andere potentiële kiezers die moeten overtuigd worden. Denk maar aan diegenen die niet gaan stemmen.

Zowel bij de presidentsverkiezingen als bij de parlementsverkiezingen is Mélenchon er met zijn campagnes in geslaagd een dynamiek op gang te brengen waarbij jongeren en mensen uit armere buurten werden betrokken. Dat zijn mensen die massaal op FI en NUPES stemden. Toch bleef niet stemmen het meest populair in deze wijken en onder deze groepen, zeker in de parlementsverkiezingen. Meer nog dan bij de presidentsverkiezingen voelden grote delen van de mensen uit de volkse wijken zich niet aangesproken.

Ondanks de positieve dynamiek zijn sommige zwaktes die FI in de afgelopen jaren had na de presidentsverkiezingen nog versterkt. Eén daarvan is de vorming op gemeentelijk niveau van coalities waar ook de PS en EELV deel van uitmaken. Het zijn coalities die geen echte breuk maken met de traditionele politiek. Deze tendens is versterkt in deze parlementscampagne, aangezien deze partijen nu rechtstreeks met FI gelieerd waren in NUPES.

Dit zijn partijen die het neoliberale beleid hebben geleid in de regering-Jospin tussen 1997 en 2002, met de PCF, en onder Hollande tussen 2012 en 2017. Zij zijn medeplichtig aan de electorale successen van Le Pen in 2002 en 2017. Het zal moeilijk zijn om Macron en Le Pen te verslaan door zich te verenigen met degenen die het beleid hebben gevoerd dat voor hen het pad heeft geëffend.

Velen weigerden om te stemmen voor partijen die meer deel uitmaken van het probleem dan van de oplossing: de PS, zelfs ontdaan van haar meest rechtse elementen, EELV en zelfs tot op zekere hoogte de PCF. In dit opzicht is het begrijpelijk dat sommigen twijfelden om een stem op een FI-kandidaat uit te brengen, aangezien FI zich gelieerd had met die traditionele partijen. Tegelijkertijd zijn sommige activisten uit volkswijken die de FI-kandidaat konden zijn, aan de kant geschoven om plaats te maken voor NUPES-kandidaten van andere partijen.

De PS en EELV hebben als doel om het systeem mee te besturen. Ze zijn daarvan doordrongen. Het zou zeer verwonderlijk zijn indien zij in een crisissituatie bereid zijn de maatregelen te nemen die ondubbelzinnig de kant van de werkenden kiezen boven die van het patronaat en de markt. De verdedigers van het kapitalisme zullen wel weten met wie ze moeten praten. NUPES is gevormd door de partijtoppen, ze moet verder geduwd worden door te mobiliseren op basis van het enthousiasme dat gelukkig niet ontbreekt onder grote delen van de bevolking.

Voor een programma dat echt breekt met het systeem

Wat het programma betreft, stelde NUPES eisen die grotendeels overeenkwamen met die van het programma “L’Avenir en commun” van FI, zij het soms iets afgezwakt. Maar het NUPES-akkoord betekende ook enkele veranderingen in houding en retoriek. Verwijzingen naar “pluriform links” (gauche plurielle) onder Jospin werden milder van de kant van FI, zonder kritiek op en zelfs met lof voor de hervorming van de 35-urenweek. Die maatregel werd nooit volledig uitgevoerd en was niet volledig in het belang van de werkende klasse. Bovendien werd de maatregel vooral ingevoerd in ruil voor meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt.

Het programma van FI en NUPES bevat enkele zeer goede eisen. Het pensioen op 60 jaar, de uitkering van 1063 euro per maand voor studenten, de verhoging van het SMIC (minimumloon) tot 1500 euro, het bevriezen van de prijzen van basisbehoeften, ecologische planning, de intrekking van de arbeidswet (“El Khomri”) die onder Hollande is ingevoerd, het herstel van de vermogensbelasting ISF, 1 miljard euro tegen geweld tegen vrouwen … Een consequent links programma, maar helaas zonder de ambitie om een einde te maken aan het kapitalisme. Om werkelijk tegemoet te komen aan de behoeften van de werkende klasse en de jongeren en om tegelijkertijd de belangen van de kapitalistische klasse aan te vechten, moeten we eisen dat de belangrijkste sectoren van de economie onder het beheer en de controle van de gemeenschap worden genationaliseerd. Te beginnen met de financiële sector en de energiesector, zodat we werkelijk controle kunnen uitoefenen op de prijzen en tegelijkertijd de ecologische planning kunnen financieren.

Geen andere keuze: een krachtsverhouding opbouwen voor maatschappijverandering!

Tijdens de eerste maanden van het mandaat van de afgevaardigden van FI vijf jaar geleden waren er oproepen om de strijd te organiseren en werd de georganiseerde arbeidersbeweging gestimuleerd om massaal in actie te komen om het beleid van Macron tegen te houden. Dat is nu afwezig. Het potentieel is er, elke week breken er wel sociale conflicten uit voor loonsverhogingen, maar dit gebeurt bedrijf per bedrijf en geïsoleerd.

Die zwakte kenmerkte helaas ook de verkiezingscampagnes in 2022. In tegenstelling tot wat werd beweerd, is stemmen voor links geen alternatief voor de strijd. Integendeel, stemmen voor links en het stimuleren van de strijd moeten elkaar aanvullen. Dit had het electorale potentieel voor Mélenchon kunnen verhogen, door voldoende kiezers te mobiliseren die anders niet zouden stemmen. Op die manier zouden we het parlementaire platform en de zichtbaarheid in de media kunnen gebruiken als een ondersteunende kracht voor de strijd. Om terug te vechten tegen elke aanval die een regering onder leiding van Macron zal proberen te doen en om een gunstige krachtsverhouding te creëren, waarop werkenden en jongeren kunnen rekenen in elk van hun terreinen van strijd. Dit zou ook een permanente waakzaamheid van onderaf mogelijk maken tegen het onvermijdelijke verraad van diegenen binnen NUPES die het minst gericht zijn op een breuk met de traditionele politiek.

Na de ontelbare (maar ongecoördineerde) strijdhaarden van de laatste jaren is er een enorme ruimte voor FI als verlengstuk en initiatiefnemer van strijd. Er is ook ruimte voor de vakbondsleiding om de strijd aan te gaan, samen met FI en NUPES. Sinds de sterke beweging tegen de pensioenhervorming eind 2019 is er echter geen echt initiatief meer gekomen – en dus ook niets of bijna niets tijdens de covid 19-pandemie, ondanks de sociale noodsituatie.

De enorme zwakte van de politieke instrumenten van de kapitalistische klasse kan de werkenden vandaag vertrouwen geven om de strijd aan te gaan. Dit kan kansen bieden, vooral op het gebied van de pensioenen, waarvan de pogingen tot hervorming altijd hebben geleid tot massabewegingen. Dit impliceert de voorbereiding en organisatie van een massastrijd die ambitieuze sociale en ecologische eisen verdedigt. Het is dringend nodig dat links en de georganiseerde arbeidersbeweging initiatieven in die richting nemen!

Chili, Colombia  … Welk programma en welke vooruitzicht voor linkse regeringen?

De campagne van Mélenchon voor de presidentsverkiezingen en het NUPES-akkoord voor de parlementsverkiezingen brachten de discussie over de mogelijkheid van links om aan de macht te komen weer op de voorgrond. Deze discussie beperkt zich niet tot Frankrijk: elders zorgden recente verkiezingsoverwinningen ervoor dat hergroeperingen van linkse krachten aan de macht kwamen. Dit is met name het geval in Latijns-Amerika, het meest recent in Chili en Colombia, waar de massale betogingen van de afgelopen jaren het mogelijk maakten dat dergelijke coalities aan de macht kwamen.

In Chili werd Gabriel Boric met de alliantie “Apruebo Dignidad” (Goedkeuren van Waardigheid) in december 2021 verkozen. In Colombia hebben de presidentsverkiezingen van mei-juni 2022 geleid tot de overwinning van Gustavo Petro van de coalitie Pacto Histórico (Historisch Pact). Deze successen hebben de hoop gewekt dat er eindelijk een beleid zal gevoerd worden dat breekt met besparingen, ten gunste van de werkende klasse, de jongeren, vrouwen- en LGBTQIA+-rechten, en van de strijd tegen de klimaatverandering. Maar links dat aan de macht is in het kader van het kapitalistische systeem zal worden geconfronteerd met obstakels. Die moeten we bediscussiëren. In Chili wordt Boric trouwens geconfronteerd met teleurstelling en de eerste kritieken op zijn beleid.

Links moet een offensief programma hanteren dat in staat is om een beleid te voeren dat volledig aan de kant staat van de werkende klasse. De heersende klasse zal daar onvermijdelijk op reageren omdat zo’n beleid haar belangen bedreigt. Links moet de werkenden daarop voorbereiden.

We beginnen niet van nul: de ervaring uit het verleden is zeer leerrijk.

• In 1970 werd Salvadore Allende verkozen tot president van Chili op basis van een massale sociale beweging die de regering dwong tot maatregelen die verder gingen dan wat de reformistische leiders van plan waren. Dat ging bijvoorbeeld over nationalisaties. Het Chileense kapitalisme en het Amerikaanse imperialisme gingen in de tegenaanval met economische maatregelen én met een militaire staatsgreep in 1973. Die staatsgreep effende het pad voor de dictatuur van Pinochet en het brutale neoliberale beleid.
• In 1981 werd François Mitterrand verkozen als president van Frankrijk op basis van een links programma en een golf van steun in de werkende klasse. De eerste maatregelen, zoals de nationalisatie van de banken en van sleutelbedrijven, veroorzaakten onmiddellijk een reactie van het patronaat met een kapitaalvlucht. Mitterrand had geen plan om daarop te antwoorden, is geplooid en maakte de “tournant de la rigueur” (besparingsbocht) met neoliberale maatregelen.
• In 2015 werd Alexis Tsipras premier van een linkse regering in Griekenland na maanden van algemene stakingen en de opkomst van de linkse partij SYRIZA. Toen hij eenmaal aan de macht was, onderschatte Tsipras de weerstand van werkgevers en internationale financiële instellingen. Na zes maanden regering en een referendum waarin de bevolking zich uitsprak tegen de besparingen, capituleerde Tsipras. Het voorbeeld van de regering van SYRIZA toont hoe het kamp van het kapitaal in staat is om nog eerder het risico te lopen op een economische ramp, dan een links politiek alternatief dat opkomt ook haar beleid te laten toepassen.

Links kan en mag zichzelf niet wijsmaken dat het met een ambitieus programma aan de macht zal komen en erin zal slagen om het kapitalistische systeem aan banden te leggen “omdat het de wil van de stembus is”. “Een tijger wordt nooit vegetariër”. Het tegenovergestelde kamp, dat gebaseerd is op de economische infrastructuur van de kapitalistische samenleving, zal al haar duivels ontbinden. Onder andere met de economische wapens van kapitaalvlucht, lockouts en dreiging van delokalisatie. Elke poging die de confrontatie met het systeem probeert te ontlopen en die vermijdt om dat systeem, op basis van een revolutionaire beweging, te vervangen door een ander systeem, is gedoemd om tot rampen te leiden. Dit is ook deel van wat er in Venezuela is gebeurd.

Een linkse regering zal onvermijdelijk de nationalisatie van de bank- en financiële sector in zijn geheel moeten doorvoeren en daarnaast de oprichting van één enkele openbare kredietinstelling. Dit is de enige oplossing om de controle over het kapitaal te verzekeren en te voorkomen dat de kapitalisten de investeringen controleren. Ook andere sleutelsectoren van de economie (energie, telecom, staal, petrochemie, enz.) moeten volledig genationaliseerd worden. Zonder schadeloosstelling of compensatie behalve op basis van bewezen behoeften, en onder controle en democratische beheer van de werkende klasse en de gemeenschap. Dat is het enige effectieve antwoord op de tegenaanvallen en bedreigingen die veel grote patroons zullen ontplooien. Op basis hiervan zal een linkse regering de economie en de ecologische transitie moeten plannen, kapitaalcontroles opleggen, de terugbetaling van de schuld weigeren en een staatsmonopolie op buitenlandse handel opleggen.

Een dergelijk beleid kan niet zonder een wijdverspreide strijd om de middelen op te eisen. Rijkdom bestaat op grote schaal. Maar om ze te kunnen vrijmaken, moet er een krachtsverhouding in de samenleving worden opgebouwd: het mobiliseren van een maatschappelijke tegenmacht door middel van strijd, die ook beroep doet op werkenden uit andere landen. Op deze manier kunnen socialistische maatregelen worden toegepast en kan een ​​nieuw systeem uitgebouwd worden, een democratisch-socialistische samenleving vrij van kapitalistische hebzucht.

 

De werkende klasse en de jongeren staan voor enorme uitdagingen. De inflatie explodeert, de rente zal stijgen, het begrotingstekort zal aanzwellen en voor Macron betekent dit alles besparen, terwijl onze koopkracht al aan het instorten is. De enige uitweg is het opbouwen van strijd op straat, op het werk, in de wijken, op hogescholen en scholen. Dat is noodzakelijk om de krachtsverhouding tussen arbeid en kapitaal om te keren. Het is ook de beste manier om in de Nationale Vergadering niet alleen een linkerzijde te hebben die het verzet op het terrein vertegenwoordigt, maar ook om een permanente waakzaamheid in te stellen tegenover de krachten die de nieuwe linkse eenheidsformatie NUPES (Nouvelle Union populaire écologique et sociale, Nieuwe ecologische en sociale volkseenheid) vormen.

Door Stéphane Delcros

Jean-Luc Mélenchon en La France Insoumise (FI)zorgden in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen voor een verrassing door derde te worden met 22% van de stemmen. Dit was nipt onvoldoende om naar de tweede ronde door te stoten. Na deze verrassing volgde een nieuwe. Dit gebeurde eerst door de campagne voor de parlementsverkiezingen op te voeren met de uitdaging om Mélenchon tot premier verkozen te krijgen, vervolgens door de belangrijkste politieke krachten links van Macron te verenigen in de Nieuwe Ecologische en Sociale Volkseenheid NUPES.

De niet aflatende aanvallen van rechts, extreemrechts en de mainstream media getuigen van de angst die de dynamiek en de hoop van links de heersende klasse inboezemen. Er zijn sterke punten, maar ook gevaarlijke beperkingen in deze nieuwe linkse formatie die een breuk wil vormen met het eenzijdige beleid ten gunste van de rijken en de bazen, maar helaas zonder de ambitie om een einde te maken aan het kapitalisme.

Linkse thema’s domineren het debat

In een context van snel stijgende energie- en grondstoffenprijzen en een koopkrachtcrisis maakt de aanwezigheid van links – met sterke elementen van een breuk met het systeem – in de schijnwerpers van de media het mogelijk sociale en ecologische thema’s op de voorgrond van de discussies te plaatsen. En dit ondanks de pogingen van Macron en Le Pen om de aandacht af te leiden naar ‘identiteitskwesties’, om te proberen het momentum rond Mélenchon te breken.

Na maanden en maanden waarin migratie- en veiligheidskwesties de media overheersten om verdeeldheid te zaaien en de uitslag van de presidentsverkiezingen te beïnvloeden, stonden sociale kwesties vanaf eind februari eindelijk op de agenda, tegen de wil van de dominante media en partijen in. Dit gebeurde op basis van de razendsnelle prijsstijgingen. Door zich te baseren op de linkse elementen van zijn programma heeft Mélenchon een laag van kiezers die anders niet zou stemmen kunnen overtuigen. Le Pen van haar kant had haar campagne opgebouwd door sociale bekommernissen te instrumentaliseren voor een schijnbare breuk met het beleid van Macron.

Macron beweert nu begrepen te hebben dat zijn tweede termijn socialer en ecologischer moet zijn. De benoeming van Elisabeth Borne tot premier half mei is een poging om een schijn van een feministisch, ecologisch en progressiever imago hoog te houden. Het is een poging die weinig indruk maakt. Zonder lid te zijn geweest, is Borne al sinds het begin van de jaren negentig verbonden aan de PS, en werd ze zelfs adviseur inzake vervoer onder premier Lionel Jospin tussen 1997 en 2002 en kabinetschef van Ségolène Royal op het ministerie van Ecologie in 2014. Ze maakt deel uit van die golf PS-leden en naaste medewerkers die zich in 2017 bij de partij van Macron aansloten. Ze werd vervolgens minister van Vervoer en minister van ‘Ecologische en Solidaire Transitie’. In al haar functies heeft Borne een grote rol gespeeld bij de openstelling van het spoor voor concurrentie en werd tijd verloren om de klimaatcrisis effectief aan te pakken. Borne weigerde een ambitieus beleid van ecologische strijd te voeren, wat onder meer zou kunnen door gratis en meer openbaar vervoer in te voeren.

In 2020 werd Borne benoemd tot minister van Arbeid, Werkgelegenheid en Integratie en drukte zij een hervorming van de werkloosheidsuitkeringen door waardoor meer dan een miljoen werklozen hun uitkering zagen dalen. Met de sociale kwesties in het nieuws en achter het linkse momentum, is het mogelijk dat de nieuwe regering van Macron bijvoorbeeld de lage lonen en pensioenen zal indexeren. Maar de regering zal in wezen een politiek ten voordele van de rijken blijven voeren. Een nieuwe diepe recessie zal spoedig als excuus dienen om zelfs beperkte koopkrachtmaatregelen van tafel te vegen.

“Le Pen is niet aan de macht gekomen, laten we er nu voor zorgen dat Macron daar niet blijft”

Met deze slogan lanceerde La France Insoumise haar campagne om president Macron een linkse regering op te leggen door een alternatieve meerderheid in het parlement te laten verkiezen waardoor Macron een regering-Mélenchon zou moeten aanvaarden. Het idee van deze electorale ‘derde ronde’ had de verdienste een perspectief van een volgende strijd te bieden meteen na de presidentsverkiezingen. La France Insoumise probeerde zich niet te beperken tot oppositie, maar om de basis te leggen om elementen van haar programma te realiseren.

Deze benadering liet toe om de mobilisatie tussen de presidents- en de parlementsverkiezingen door te zetten, voortbouwend op het elan van de campagne en het resultaat van Mélenchon in de presidentsverkiezingen. Het doel is om bij de parlementsverkiezingen van 12 en 19 juni een meerderheid in het parlement te veroveren voor het programma dat La France Insoumise verdedigde bij de presidentsverkiezingen.

NUPES

Op basis van het resultaat in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen slaagde La France Insoumise erin om op 13 dagen een akkoord te creëren rond een linkse eenheid: de NUPES.

Parallel aan deze oproep om hem tot premier te verkiezen, sloten Mélenchon en FI een akkoord met de drie grootste formaties die zich rechts van FI en links van Macron bevinden: de Franse Communistische Partij (PCF), Europa Écologie Les Verts (EELV) en de Socialistische Partij (PS). Het doel is vooral om concurrentie tussen kandidaten van deze formaties in zowel de eerste als de tweede ronde van de parlementsverkiezingen te voorkomen. Dergelijke concurrentie zou een obstakel zijn om de drempel van 12,5% van de geregistreerde kiezers te halen die in elk kiesdistrict nodig is om de tweede ronde te behalen. Het doel van de eenheid is om zoveel mogelijk linkse verkozenen naar het parlement te sturen, in de hoop dat ze samen een meerderheid hebben en een linkse regering kunnen vormen die een ander soort politiek voert.

Bij de onderhandelingen die tot dit akkoord leidden, had FI enkele “niet-onderhandelbare” eisen uit haar programma ‘L’Avenir En Commun’ naar voren gebracht, met name pensioen op 60 jaar; de uitkering van 1063 euro per maand voor jongeren; de verhoging van het minimumloon met 15% (aanvankelijk 1400 euro netto, nu verhoogd tot 1500 euro); de bevriezing van de prijzen van eerste levensbehoeften; ecologische planning; de intrekking van de arbeidswet (“El Khomri”) die onder Hollande ten uitvoer is gelegd; 1 miljard euro tegen geweld tegen vrouwen; de 6e republiek en het referendum op volksinitiatief; de ontwikkeling van de openbare diensten en de weigering om deze te privatiseren en open te stellen voor concurrentie; en de verwerping van Europese regels die onverenigbaar zijn met deze voorstellen.

Dit zijn linkse elementen die breken met de huidige politiek, maar helaas worden zij afgezwakt door een reeks belangrijke eisen te laten vallen die een grotere breuk betekenen, zoals het afzien van kernenergie en een aantal noodzakelijke concrete punten betreffende met name de gezondheidszorg, het onderwijs en het vervoer. In het door NUPES goedgekeurde akkoord werd een aantal eisen bovendien minder duidelijk geformuleerd. Zo wordt in het FI-programma gepleit voor “het garanderen van gratis schoolmaaltijden”, terwijl er in de NUPES-overeenkomst sprake is van “het streven naar gratis schoolmaaltijden.”

Een ander element dat door de tijd en de onderhandelingen met de andere partijen is afgezwakt, is de benadering van de Europese Unie. Mélenchon is gelukkig altijd verder gegaan dan ‘links Europeanisme’ met beperkte ambities om de EU beetje bij beetje van binnenuit te veranderen. Het is een illusie om deze instelling te willen hervormen. De EU is vanaf het begin een niet-democratisch instrument in handen van de kapitalistische heersende klasse om haar belangen te verdedigen. Het verbiedt bijvoorbeeld de verlaging van de BTW tot minder dan 5% op eerste levensbehoeften of de oprichting van staatsmonopolies op bepaalde goederen of diensten. De verdediging van de private eigendom van de productiemiddelen en de dictatuur van de markten zit in haar DNA.

In 2017 verdedigde Mélenchon een ‘Plan A’ (een breuk met de Europese verdragen die een sociaal en klimaatbeleid in de weg staan) en een ‘Plan B’ (uit de EU stappen). Vandaag bestaat ‘plan B’ er gewoon in de EU-regels te negeren die onverenigbaar zijn met het programma. Om dit standpunt van ongehoorzaamheid aan de verdragen te verdedigen, haalde Mélenchon de “2903 gevallen van andere landen aan waarin sprake is van schendingen” en waarover “niemand iets heeft gezegd”, of de “gouden regel” volgens welke het jaarlijkse begrotingstekort niet meer dan 3% van het bruto binnenlands product (BBP) mag bedragen, die 171 keer zou zijn geschonden, waaronder 7 keer door Duitsland. Mélenchon zelf omschreef zijn nieuwe aanpak als “minder agressief”.

Maar terwijl de ‘ongehoorzaamheid’ aan bepaalde Europese regels (met name economische en begrotingsregels zoals het stabiliteits- en groeipact, het mededingingsrecht, de neoliberale oriëntaties van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, enz.) duidelijk werd bevestigd in het gezamenlijke communiqué van EELV en FI, zijn de zaken veel vager in het gezamenlijke communiqué van FI en PS.

We moeten duidelijk zijn: we moeten niet alleen breken met dit Europa van het kapitaal, maar ook rechtstreeks opkomen voor de opbouw van een ander Europa, een Europa van de werkenden en de onderdrukten, met behulp van een socialistisch programma dat gebaseerd is op mobilisatie van onderaf om de macht van de heersende klasse aan te vallen. Het is belangrijk dat we ons daarop voorbereiden door deze noodzaak nu al uit te leggen, zelfs indien dit vandaag misschien minder begrepen wordt.

FI had nog een voorwaarde voor een akkoord met de andere partijen, namelijk dat in een akkoord de krachtsverhoudingen tussen de verschillende formaties in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen (min of meer) zouden worden gerespecteerd. Het ging om de verdeling van de 577 kiesdistricten, waarbij elke partij een ‘monopolie’ op elk van die kiesdistricten kreeg om concurrentie te voorkomen.

Zo sloot FI een akkoord met de groenen van EELV (4,6% in de eerste ronde), de PCF (2,3%) en de PS, die niet was uitgenodigd voor de eerste onderhandelingen maar door haar enorme debacle (1,7%) geen andere keuze had dan zichzelf uit te nodigen. Naar eigen zeggen verliet de NPA (Nieuwe Antikapitalistische Partij, 0,8%) de onderhandelingen wegens de aanwezigheid van de PS, maar ook wegens een meningsverschil over de verdeling van de kiesdistricten. LO (Lutte Ouvrière, 0,6%) van haar kant analyseert de huidige periode ten onrechte als één van “politieke terugtrekking en verrechtsing van het hele politieke leven.” LO verkiest zich afzijdig te houden van deze “opsmukoperatie van het reformisme.” De houding van NPA en LO, waarop we verder terugkomen, laat een boulevard open voor carrièristen, opportunisten en rechtse elementen die alle zwakheden van de NUPES zullen versterken.

Zowel wat het programma als wat het aantal kiesdistricten betreft, zijn de krachtsverhoudingen zeer gunstig voor FI. De formaties zijn uiteindelijk tot deze verdeling van kiesdistricten gekomen: 326 voor FI, 100 voor EELV en haar bondgenoten, 70 voor de PS en 50 voor de PCF (over 31 kiesdistricten, op Corsica en in de overzeese gebieden, is geen overeenstemming bereikt of is later een akkoord bereikt). Elk onderdeel van de NUPES zal de mogelijkheid hebben zijn eigen fractie te vormen in het parlement.

Helaas is dit alles nog steeds een kwestie van top-down onderhandelingen tussen apparaten die, in het geval van de PS en EELV, gepokt en gemazeld zijn in het meebesturen van het systeem en daar sterk door aangetast zijn. Het zou uiterst verbazingwekkend zijn indien deze laatsten in een crisissituatie bereid zouden zijn de nodige maatregelen te nemen door ondubbelzinnig de kant van de werknemers te kiezen boven die van de bazen en de markt. De voorstanders van het kapitalisme zullen weten met wie ze moeten praten. NUPES is gevormd door apparaten, maar kan verder geduwd worden door het enthousiasme te mobiliseren dat gelukkig niet ontbreekt onder grote delen van de bevolking.

Golf van hoop voor een breuk met het beleid van Macron

Het akkoord dat een (zij het kleine) kans op een ‘linkse’ regering biedt, wekte in het land een golf van hoop op. Dat is uiteraard het geval bij de linkse partijen, waar er een spontane neiging tot eenheid bestaat, maar ook bij bredere lagen van de werkende klasse en de jongeren die actief werden in de dynamiek van de campagne van Mélenchon. Dit is vooral het geval in de steden, waaronder in de arme wijken waar veel mensen met een migratie-achtergrond leven, en ook in de overzeese departementen.

Deze golf van enthousiasme is gebaseerd op de mogelijkheid om te voorkomen dat het programma van Macron nog vijf jaar wordt toegepast; om te voorkomen dat mensen pas op 65 jaar met pensioen gaan of nog om het idee van 20 uur dwangarbeid per week voor mensen met een uitkering tegen te houden.  Mélenchon spreekt van een “eenheidsreflex tegenover een aangekondigde episode van verergerde sociale mishandeling.”

Begin mei beschouwde 37% van de mensen Mélenchon als de belangrijkste tegenstander van Macron, tegen 33% voor Le Pen. In de eerste ronde van de presidentsverkiezingen had hij veruit de meeste stemmen verzameld onder jongeren van 18-24 jaar en 25-34 jaar (na onthoudingen). Dit momentum lijkt zich nog te versterken naar de parlementsverkiezingen toe: volgens een enquête van begin mei zou 59% van de jongeren van 18-24 jaar (onthoudingen niet meegerekend) op NUPES stemmen (+9%), tegen 13% voor zowel Macron en zijn bondgenoten (-6%) als voor het extreemrechtse Rassemblement National.

Om een idee te krijgen van het potentieel van deze eenheid (en natuurlijk wetende dat het geen mechanische herhaling zal zijn), zou NUPES in een projectie op basis van de resultaten van de presidentsverkiezingen de grootste worden in 261 kiesdistricten en in 471 doorstoten naar de tweede ronde. Macron en zijn bondgenoten zouden de grootste worden in 155 en in 448 districten naar de tweede ronde gaan. Het Rassemblement National zou de grootste worden in 161 districten en in 296 naar de tweede ronde gaan.

Volgens peilingen half mei staat NUPES op 28-34% van de stemmen, tegenover 24-27% voor Macron en zijn bondgenoten, 19-24% voor het Rassemblement Nationale en 9-12% vaan Les Républicains. Dit geeft op zich geen volledig beeld aangezien er geen rekening wordt gehouden met de kiesdistricten en het feit dat er verkiezingen in twee ronden zijn.

Ondanks deze peilingen en de bevraging waaruit bleek dat 68% voorstander is van een cohabitatie (president en regering die niet tot dezelfde politieke formatie behoren), is een scenario van een linkse meerderheid niet het meest waarschijnlijke. Het kan niet worden uitgesloten, zeker niet indien de verkiezingen gepaard gaan met een dynamiek van strijd op de werkplaatsen, in de straten en in de wijken. Het is waarschijnlijker dat Macron en zijn bondgenoten dankzij de tweede ronde de meeste kiesdistricten winnen, ook al zullen zij misschien de handen ineen moeten slaan met bijvoorbeeld een deel van de Republikeinse parlementsleden (traditioneel rechts) om een absolute meerderheid te behalen, wat de interne crisis bij hen nog zou kunnen verergeren.

Akkoord leidt tot verdeeldheid bij de andere NUPES-partijen

De verhoudingen binnen NUPES, die zeer gunstig zijn voor La France Insoumise, en het programma van de linkse eenheid, zorgen voor spanningen binnen de andere formaties. Binnen de PCF vooral met diegenen die op basis van het akkoord geen kandidaat kunnen zijn in hun kiesdistrict. De groenen zijn verdeeld tussen verschillende stromingen. Dit bleek al in de voorverkiezingen in september die gewonnen werden door Yannick Jadot van de meer liberale vleugel. Hij haalde 51% tegen Sandrine Rousseau, die een meer sociaal programma verdedigde.

Maar het is natuurlijk in de PS dat de spanningen het meest explosief zijn, tussen de leiding rond partijsecretaris Olivier Faure en de meest rechtse en carrièristische elementen (althans onder degenen die de afgelopen jaren de PS nog niet hadden verlaten), met name in de entourage van François Hollande, Macrons voorganger als president. Binnen de PS-leiding werd het akkoord goedgekeurd met 57% tegen 35% (van de 292 stemmers). De meerderheid staat kritisch tegenover het onder Hollande gevoerde beleid, zoals wordt verwoord door Stéphane Troussel, één van de nationale secretarissen: “een periode van vijf jaar gekenmerkt door de CICE [belastingverlaging voor bedrijven] en het stabiliteitspact zonder enige tegenprestatie op het gebied van jobs, lonen, arbeidsvoorwaarden, dat is één van onze problemen. Het misselijkmakende debat over het verlies van nationaliteit is één van onze moeilijkheden. De Arbeidswet is één van onze moeilijkheden.” De nieuwe periode die we wereldwijd zijn ingegaan en die breekt met het tijdperk van het neoliberalisme – het “tijdperk van de wanorde”, waarin de meervoudige crises van het kapitalisme leiden tot een proces van verdieping van de sociale en politieke polarisatie – dwingt een meerderheid in de PS ertoe kritisch te zijn over haar beleid in het verleden.

Tijdens het mandaat van Hollande werden degenen binnen de PS die tegen zijn beleid waren de “frondeurs” genoemd; vandaag zijn de frondeurs de “olifanten” van de PS in de entourage van Hollande geworden. Voormalig partijsecretaris Jean-Christophe Cambadélis riep op tot zelfontbinding van de partij om in de herfst een heroprichtingscongres te houden. Hij waarschuwde dat Frankrijk zich met een overwinning van Mélenchon “in de positie van Noord-Korea zou bevinden.” Jean-Marc Ayrault en Bernard Cazeneuve, twee voormalige premiers onder Hollande, waren fel tegen het akkoord gekant en de laatste verliet zelfs de partij. De federale voorzitter van de PS in Bourgogne-Franche-Comté verklaarde: “Wat Mélenchon wil, is dat de PS de suiker in de koffie is en oplost.”

Dissidente kandidaturen werden rechtstreeks aangekondigd door degenen die gefrustreerd waren over het akkoord, met name uit de PS. De voorzitter van de regio Occitanie (Zuid-West) en voormalig staatssecretaris Carole Delga en de voormalige minister Stéphane Le Foll willen alle dissidente kandidaten van de partij – die met uitsluiting bedreigd zijn – bijeenbrengen. Terloops moet nog opgemerkt worden dat de PS amper tien jaar geleden de verkiezingen op alle niveaus won: van de gemeenten tot de presidentsverkiezingen.

In reactie op de lancering van NUPES heeft Macron zijn eigen alliantie opgericht: “Ensemble”, waarin zijn Renaissance-partij (ex-LREM) en haar bondgenoten Horizon en MoDem zijn verenigd. Hij heeft ook een campagne gelanceerd om te proberen elementen van de PS en de Groenen aan te trekken die de deal met FI afwijzen. Eén van de leiders van Renaissance, Stanislas Guerini, nodigde de “sociaaldemocraten” uit die teleurgesteld zijn in de PS “die haar overtuigingen voor sommige kiesdistricten heeft verloochend.”

Sommige dissidenten zullen de partij inderdaad verlaten, anderen zullen worden uitgesloten, maar vele anderen zullen zich gewoon stil houden, en eerst wachten tot zij na de parlementsverkiezingen een verkozen plaats hebben, en dan een gunstiger moment om te proberen de interne verhoudingen te keren.

Sommige kandidaten in het NUPES-akkoord dragen de breuk met het beleid van de afgelopen decennia duidelijk niet in zich. Dit is met name het geval voor Cécile Untermaier, uittredend PS-parlementslid voor het kiesdistrict Bresse, die van plan was zich aan te sluiten bij de gelederen van Macron. Het is niet alleen in de PS dat er zulke kandidaten zijn. Tot de bondgenoten van EELV behoren Les Nouveaux Démocrates (LND), een partij gevormd door parlementsleden die in 2017 in het kamp van Macron werden verkozen.

Het is niet verwonderlijk dat er, terecht, dissidente kandidaturen uit de sociale beweging zijn. Dit is met name het geval voor Raphaël Arnault, van de antifascistische beweging Jeune Garde, in het 2e kiesdistrict van Lyon (waarschijnlijk de grote Franse stad waar extreemrechts in al zijn vormen het meest actief is), tegenover een NUPES-kandidaat van Génération Ecologie die tussen 2017 en 2020 Macronistisch parlementslid was.

Een overeenkomst en een campagne met sterktes, maar ook gevaarlijke zwaktes

Het enthousiasme en de hoop onder brede lagen van de bevolking worden niet door iedereen ter linkerzijde of in de volkswijken gedeeld.

Zo sprak de activiste Zouina op televisie over de oproep ‘On s’en mêle’ die in de volkswijken campagne voerde voor Mélenchon. Ze stelde: “Het is moeilijk de allianties te verteren met de PCF, met de PS, met de Groenen, met al diegenen die hebben deelgenomen aan het tot stand brengen van een groot verraad, een verschuiving in de richting van racisme. Het is moeilijk deze allianties te aanvaarden, maar ze worden gesloten op basis van een programma en ze worden gesloten opdat het parlement van morgen zal worden bezet door een meerderheid van linkse afgevaardigden.” Ze wees er ook op dat verscheidene activisten uit arbeiderswijken die bij deze parlementsverkiezingen kandidaat hadden kunnen zijn, niet zijn geselecteerd, met name omdat er ruimte moest worden gelaten voor de nieuwe FI-bondgenoten.

Het is waar dat met deze eenheid de campagne meer gericht is op de logica van het partijapparaat en minder op bepaalde lagen die nochtans de campagne voor de presidentsverkiezingen tot een succes hadden gemaakt. Veel jongeren en arbeiders, vooral onder de meest precaire en onderdrukte groepen, zijn terecht van mening dat de PS, zelfs ‘gezuiverd’ van haar meest rechtse elementen, en grote delen van de EELV, en zelfs binnen de PCF, deel uitmaken van het probleem en dus niet van de oplossing. Op gemeentelijk niveau voeren de meerderheden die aan de macht zijn, waaronder PS, EELV en PCF, geen echt ander beleid. En bovenal hebben zij het neoliberale beleid geleid in de regeringen Jospin tussen 1997 en 2002 en onder Hollande tussen 2012 en 2017. Zij zijn medeplichtig aan de electorale successen van vader en dochter Le Pen in 2002 en 2017. Het zal moeilijk zijn om Macron en Le Pen te verslaan door zich aan te sluiten bij degenen die het beleid hebben uitgevoerd dat de weg voor hen heeft vrijgemaakt…

Toch heeft deze campagne een groot belang en wekt hij hoop op. De campagne is gebaseerd op een programma van breuk, ook al is het afgezwakt, en een intern machtsevenwicht binnen de NUPES dat zeer gunstig is voor FI, met de kleine mogelijkheid van een regering die zeker niet ver genoeg zou gaan, maar wel in de goede richting. De campagne omvat kandidaten die belangrijke strijdfiguren zijn, zoals Rachel Keke, woordvoerster van de stakers van het hotel Ibis Batignolles die na meer dan een jaar van strijd een overwinning boekten. Maar hoewel er duidelijke sterke punten zijn, zijn er ook zwakheden in de campagne en in deze eenheid. Het programma is afgezwakt en de waakzaamheid tegen interne en externe gevaren moet worden opgevoerd, in het bijzonder door de strijd van onderaf tegen Macron en co te organiseren.

Wat is de houding van ‘revolutionair links’?

LO en de NPA hadden een rol kunnen spelen, maar deze formaties (vooral LO) hebben ervoor gekozen aan de zijlijn te blijven staan, alsof ideale situaties uit de lucht komen vallen. Tussenkomen in de klassenstrijd betekent uitgaan van de situatie zoals die is, waarbij moeilijkheden worden onderkend en niet weggemoffeld, maar ook waarin het potentieel wordt gezien en aangegrepen om het te versterken.

Zoals gezegd heeft de NPA uiteindelijk de deur voor de NUPES-onderhandelingen dichtgeslagen: “naarmate de besprekingen met de andere politieke krachten vorderden, verschoof het politieke evenwicht van de coalitie, waardoor het karakter van breuk met het liberale beleid, dat haar kracht was, werd afgezwakt.” De NPA hekelt de “problematische” overeenkomst met de PS en vele elementen van de EELV “die geen breuk met het liberalisme betekenen”, en zij heeft niet helemaal ongelijk, ook al menen wij dat het zwaartepunt van NUPES grotendeels blijft liggen bij een linkerzijde die wel wil breken met het gevoerde beleid.

De NPA zegt ook dat zij zich uit de onderhandelingen heeft teruggetrokken wegens het geringe aantal kiesdistricten dat haar werd toegekend (5), en het feit dat zij geen kiesdistrict in de Gironde kreeg om Philippe Poutou verkozen te krijgen. Poutou in het parlement zou inderdaad een welkome versterking van NUPES geweest zijn. We  begrijpen de frustratie van de NPA, maar moeten tegelijk opmerken dat de houding van Besancenot en Poutou de afgelopen tien jaar op geen enkele manier de weg heeft bereid voor een akkoord.

LSP/PSL heeft uiteraard meer programmatische affiniteit met Poutou dan met Mélenchon. Net als in 2012 en 2017 ging het er echter niet om deze verkiezingen te benaderen vanuit de invalshoek van een kandidatuur ‘om te bestaan’. Een kandidatuur die enkel dient om een programma en ideeën te promoten, kan op bepaalde momenten een belang hebben. De vraag vandaag is echter wat de klassenstrijd kan versterken en de noodzaak van maatschappijverandering het beste kan profileren.

Mélenchon’s kandidatuur droeg een programma van breuk, verhoging van het klassenbewustzijn, dat zich tot zeer brede lagen richtte en deze probeerde te mobiliseren, en dat mogelijk de tweede ronde van de verkiezingen kon bereiken. Dit programma voor een breuk met het gevoerde beleid en deze campagne waren een stap vooruit, waarop een antikapitalistische formatie kon steunen om constructieve voorstellen te doen, deel te nemen aan de opbouw van de maatschappelijke krachtsverhouding en een socialistisch alternatief voor het kapitalisme kon populariseren.

De NPA, evenals LO en de PCF, lieten zich vangen in de val van het pessimisme en gaven er de voorkeur aan een kandidatuur te presenteren en te handhaven ‘om te bestaan’ in plaats van de dynamiek van de campagne van Mélenchon te versterken. Zij dragen een zeer zware verantwoordelijkheid voor de valse keuze van de tweede ronde van Macron vs Le Pen. Een oproep om voor Mélenchon te stemmen en bijvoorbeeld het terugtrekken van de eigen kandidaten in de laatste fase van de campagne, had niet alleen een deel van hun kiezers kunnen mobiliseren maar ook mensen die anders niet zouden stemmen. Opnieuw werd een kans gemist, zelfs na de ervaring van 2017.

Het was mogelijk om deel te nemen aan de NUPES-dynamiek, niet alleen om kritische steun te geven, maar ook om de noodzaak van strijd en waakzaamheid van onderaf te stimuleren. Dit zou de NPA in een veel betere positie hebben geplaatst om op te roepen tot de oprichting van waakzaamheidscomités aan de basis tegen elke mogelijkheid van verraad over het programma, door een beroep te doen op en voorstellen te doen voor actie bij de plaatselijke NUPES-groepen die bijvoorbeeld de presidentscampagne van Mélenchon hadden geleid, en door te proberen vakbondsmensen aan de basis, huisvestingsactivisten, activisten zonder papieren en al diegenen die een einde willen maken aan de politiek van de rijken, te betrekken. Een dergelijke dynamiek, gericht op werkenden en jongeren in de strijd, kan de druk opvoeren om een programma van een breuk met het beleid te handhaven en om de meer rechtse en carrièristische elementen te verdringen. In geval van verraad aan de belangen van de werkenden en de onderdrukten, had de NPA als onderdeel van NUPES nog uit het akkoord kunnen stappen en een ander ambitieus initiatief lanceren samen met anderen die teleurgesteld zijn in de wending van NUPES.

Heersende klasse in het offensief tegen Mélenchon en NUPES

Het is niet alleen uit de entourage van Hollande dat de aanvallen op NUPES komen. Ze zijn ook brutaal van rechts en uiterst rechts, geholpen door de mainstream media, en weerspiegelen de vrees dat een door La France Insoumise geleide linkerzijde kan winnen, en mogelijk zelfs een regering kan vormen.

Maar de huidige aanvallen van de bazen zijn niets vergeleken met wat er van hun kant zal gebeuren indien NUPES effectief wint en er een regering-Mélenchon komt. Het beleid dat een dergelijke regering zou willen voeren, zal onmiddellijk op een “kapitaalstaking” botsen, een totale sabotage van elke poging om een links beleid uit te voeren. We zullen rechts horen roepen dat “Mélenchon Frankrijk in de schulden wil steken.” Indien er geen krachtsverhouding opgebouwd is om die argumenten te weerleggen, zou het kunnen pakken en NUPES terugdringen. Dat is wat SYRIZA in 2015 overkwam – in een land als Griekenland dat economisch helemaal niet op hetzelfde niveau staat als Frankrijk. Zes maanden na de vorming van een regering moest SYRIZA inbinden en werd het gedwongen een beleid te voeren dat gunstig was voor de belangen van de Griekse en Europese heersende klasse.

Zonder een krachtsverhouding zal de reactie van de werkgever het zeer moeilijk maken om het (zelfs beperkte) programma van NUPES concreet uit te voeren. De herinvoering van de vermogensbelasting, de oprichting van publieke polen in bepaalde sleutelsectoren van de economie (naast private ondernemingen), of de verwachting van gunstige effecten van een beleid ter stimulering van de vraag: deze maatregelen zullen niet alleen moeilijk toe te passen zijn, maar zullen ook grotendeels ontoereikend zijn om een beleid te voeren dat werkelijk aan de behoeften beantwoordt.

Het voorbeeld van Griekenland en de SYRIZA-regering heeft duidelijk aangetoond dat het kamp van het kapitaal nog liever een economische ramp ondergaat dan ruimte te laten voor een links politiek alternatief. Een links beleid vereist dat het wapen van de nationalisatie onder controle van de werkenden en de gemeenschap wordt gebruikt, alsook de controle op kapitaalstromen en het staatsmonopolie op buitenlandse handel.

Dit zullen slechts de eerste stappen zijn in de richting van de nationalisatie van sleutelsectoren van de economie, met name de financiële sector en het bankwezen, maar ook de energiesector – hetgeen echte prijsbevriezing mogelijk zal maken, maar ook de financiering en de verwezenlijking van de noodzakelijke ecologische planning. Om de aanvallen van de heersende klasse af te slaan, moet een tegenmacht worden gemobiliseerd: een oproep aan de werkenden en jongeren elders in Europa om het voorbeeld te volgen en een krachtsverhouding op te bouwen voor de uitvoering van de noodzakelijke maatregelen.

Doorheen strijd een echte krachtsverhouding opbouwen

De derde ronde is uiteraard ook electoraal, maar moet vooral sociaal zijn: een krachtsverhouding opbouwen ten gunste van de werkende klasse en de jongeren. Dat kan doorheen strijd op de werkplaatsen, op straat en in de wijken. Er is een offensievere benadering nodig naar de georganiseerde arbeidersbeweging, waarvan de kracht niet hoeft aangetoond te worden (denk maar aan de massale vakbondsbewegingen tegen de wet-El Khomri in 2016 of tegen de pensioenhervorming in 2019). Tegelijk laat de linkse eenheid geen excuus meer over voor de vakbondsleiders om de strijd niet te organiseren.

Een grootscheepse strijd om deze verkiezingscampagne te begeleiden, zou het mogelijk maken voldoende kiezers te mobiliseren die anders niet zouden stemmen. Dit is nodig om een zo groot mogelijke overwinning bij de verkiezingen te behalen. Het zou ons ook in staat stellen om een links programma af te dwingen indien er een meerderheid wordt behaald en om, indien dit niet het geval is, de parlementaire aanwezigheid en zichtbaarheid in de media te gebruiken om de strijd van de werkende klasse te versterken. Het zou ons versterken in het gevecht tegen elke aanval die een regering op aandringen van Macron zal doen. Een gunstige krachtsverhouding voor de werkenden en jongeren is de belangrijkste uitdaging.

Het zou bovendien een permanente waakzaamheid van onderaf creëren tegen het onvermijdelijke verraad van die elementen binnen NUPES die niet voor een breuk met gevoerde beleid staan. Het zou ons in staat stellen om het potentieel voor systeemverandering duidelijker te maken: de vestiging van een democratisch socialistische samenleving waar de productiemiddelen collectief gepland worden en gericht zijn op de behoeften van mens en planeet.