Tag: ziekenhuizen

De pandemie heeft het belang van goedwerkende ziekenhuizen nogmaals aangetoond. Bij alle discussies over hervormingen van de ziekenhuizen wordt echter niet vertrokken vanuit de noden. Behalve het project dat minister Vandenbroucke nu op tafel legt (waarop we reageren  op socialisme.be), is er ook een privatiseringsdrang in de sector. We spraken hierover met Carine Rosteleur, vakbondssecretaris van ACOD LRB Brussel. 

door Guy Van Sinoy uit maandblad De Linkse Socialist

Terwijl de pandemie alle ziekenhuizen in een kritieke situatie heeft gebracht, lijken de openbare ziekenhuizen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op het punt te staan geprivatiseerd te worden. Wat is er aan de hand?

“Het moment dat de vakbonden in de publieke sector een protocolakkoord ondertekenden om te stoppen met het benoemen van personeel, was het startpunt voor de privatisering. Wanneer je geen benoemd personeel meer hebt, kan je met hen doen wat je wilt, omdat het contractueel personeel niet langer de bescherming van overheidspersoneel geniet.”

“Halverwege de jaren 1990 werd het Iris-netwerk opgericht, een publiekrechtelijke structuur die toezicht houdt op de Brusselse openbare ziekenhuizen die vroeger OCMW-ziekenhuizen waren (St-Pierre, Brugmann, Bordet, enz.). Dit was een stap naar privatisering.”

“Toen Maggie De Block (Open VLD) minister van Volksgezondheid was, verplichtte ze alle ziekenhuizen, zowel publiek als privaat, om zich aan te sluiten bij een netwerk dat zich als een vzw moest organiseren. De vakbonden in de publieke sector vroegen om een andere rechtsvorm dan een vzw, waardoor ze zouden kunnen samenwerken (publiek en privaat), maar het kabinet-De Block weigerde. Het kabinet Vandenbroucke (Vooruit) ging evenmin in op ons verzoek.”

Wat is het probleem met een vzw? 

“Op het eerste zicht wekt de naam vzw vertrouwen omdat men denkt dat ‘zonder winstoogmerk’ effectief betekent dat er geen winstoogmerk maar een belangeloos doel is. Maar een vzw is een privaatrechtelijke structuur waar de vakbonden geen algemeen zicht hebben op de financiën van de structuur. Wij weten niet hoe de vakbondscontrole zal worden uitgevoerd, temeer daar de koninklijke uitvoeringsbesluiten nog niet zijn uitgevaardigd.”

“Vandaag schakelen we een versnelling hoger, want we komen in het domein van de grote manoeuvres om megaziekenhuizen structuren op te leggen in de vorm van vzw’s. Drie grote ziekenhuizen zijn al gegroepeerd onder de koepel van de HUB (Brussels Universitair Ziekenhuis): Erasmus (vzw) (1) en twee ziekenhuizen die deel uitmaakten van het Iris-netwerk, het Jules Bordet Instituut en het Universitair Ziekenhuis Koningin Fabiola van het Kind (HUDERF). De voorzitter van de HUB is een hoogvlieger. Renaud Witmeur (PS) was eerder voorzitter van de Raad van Bestuur van Brugmann (van 2007 tot 2013), van Iris (sinds 2017) en van Nethys (waar hij Stéphane Moreau verving van 2019 tot 2021).”

“Het nieuwe project dat nu op tafel ligt, is de oprichting van een meganetwerk dat CHORUS zou heten en dat uit subgroepen zou bestaan: de HUB-ziekenhuizen enerzijds, Brugmann en St-Pierre anderzijds, en de Iris-ziekenhuizen in het zuiden met CHIREC. Als men weet dat de voorzitster van de Raad van Bestuur van Brugmann niemand minder is dan Laurette Onkelinx, dan kan men concluderen dat de PS achter deze grote hergroeperingsmanoeuvres zit. Deze moeten een blok van seculiere ziekenhuizen vormen die verbonden zijn met de ULB tegenover een blok van katholieke klinieken die verbonden zijn met de UCL. Bij deze herstructurering dreigen de openbare ziekenhuizen uit de boot te vallen.”

Wat zijn de reacties op dit project?

“Het project verkeert in moeilijkheden omdat de directeurs van Brugmann en St-Pierre bij de Raad van State beroep hebben aangetekend tegen deze megafusie, die volgens hen in strijd is met verschillende wettelijke bepalingen.”

“Met de vakbonden eisen we het recht op om deel te nemen aan de besprekingen over de fusieprojecten van de ziekenhuizen, maar we hebben moeite om ons te laten horen. Er staan twee zaken op het spel: toegang tot zorg voor alle lagen van de bevolking (niet alleen de rijksten) en de arbeidsvoorwaarden en lonen van het personeel.”

“Uit een recente sociale enquête (2020), gepubliceerd door Statbel, blijkt dat het risico op armoede en sociale uitsluiting het grootst is in het Brussels Gewest. Het gaat om maar liefst 37,8% van de bevolking, tegenover 20% voor heel het land. Uit het onderzoek blijkt ook dat de medische zorg voor een deel van de bevolking niet toegankelijk is. Om nog maar te zwijgen van de daklozen en de mensen zonder ziekteverzekering. Wat zal er met deze mensen gebeuren als de openbare ziekenhuizen verdwijnen?”

“De strijd voor het behoud van de openbare ziekenhuizen is dus niet alleen een strijd voor de belangen van het personeel, het is ook een belangrijke sociale kwestie.”

(1) Na de splitsing tussen de ULB en de VUB in 1969 werd besloten twee universitaire ziekenhuizen op te richten in de vorm van vzw’s: Erasmus (900 bedden in Anderlecht) voor de ULB, AZ VUB (700 bedden in Jette). Deze ziekenhuizen bestaan sinds de jaren 1970.

Benoemd of contractueel: een groot verschil voor het personeel

• Minder stabiliteit in hun job omdat contractueel personeel op elk moment kan worden ontslagen
• Pensioen berekend op dezelfde basis als dat van werknemers in de private sector (pensioen = 60% van het gemiddelde loon over de gehele loopbaan), terwijl personeel met een vaste benoeming een ambtenarenpensioen heeft: 75% van het gemiddelde van de laatste 10 arbeidsjaren.

Minister Vandenbroucke (Vooruit) werkt verder aan het plan van zijn voorganger Maggie De Block om de ziekenhuizen te hervormen. De ‘werven’ van Maggie De Block vertonen een blauwe draad waar Vandenbroucke niet mee breekt. Niemand ontkent dat er hervormingen nodig zijn: de zorgsector had het al bijzonder moeilijk voor de gezondheidscrisis en daar kwam dan de pandemie nog eens bovenop. Terwijl het personeel onder een onmogelijke werkdruk gebukt gaat en de vermoeidheid toeslaat, doen de ziekenhuizen het volgens de kapitalistische logica niet goed. Belfius publiceerde in november een studie waaruit blijkt dat ze vorig jaar meer dan 2 miljard euro verlies boekten. Het is dat financiële plaatje dat Vandenbroucke als een echte manager tot het verderzetten van de hervorming aanzet.

Het uitgangspunt van de hervorming is een zo efficiënt mogelijk zakenmodel, niet de gezondheid van de bevolking. Het klopt dat er een probleem is met de financiering van ziekenhuizen, die sterk afhankelijk is van de honoraria van artsen en de prestatiegeneeskunde, inclusief overbodige behandelingen. Zelfs Zorgnet-Icuro stelt dat er een “fundamentele redesign” nodig is, “geen zoveelste renovatie.”

Om de zorgsector volledig te hervormen in het belang van de gebruikers en het personeel, zijn er veel middelen nodig en een uitbreiding van de dienstverlening, zodat een omvattende en preventieve benadering mogelijk wordt. Er is meer personeel nodig, wat betekent dat er in arbeidsvoorwaarden en lonen moet geïnvesteerd worden zodat de job aantrekkelijk is en het personeel blijft. Voor preventie is nabijheid van de dienstverlening essentieel.

Een geïntegreerde nationale gezondheidsdienst is dan ook het meest geschikt. In Groot-Brittannië werd daar een aanzet toe gegeven na de Tweede Wereldoorlog, niet toevallig onder druk van een arbeidersbeweging die offensief voor haar belangen opkwam. Eén van de beperkingen van de Britse NHS was dat niet de volledige zorgketen in publieke handen werd genomen, onder meer de farmaceutische sector bleef in private handen. Alle besparingen en de managementlogica hebben de National Health Service zwaar ondermijnd, maar toch blijft deze tot vandaag beter scoren op vlak van preventie maar ook bijvoorbeeld wat betreft mentale gezondheidszorg. Het idee van een nationale gezondheidsdienst die een uitgebreide en geïntegreerde dienstverlening aanbiedt zonder financiële drempels, blijft bijzonder nuttig.

Vandenbroucke gaat met zijn plan een andere richting uit. Zijn vertrekpunt is niet wat nodig is voor de gezondheid van de bevolking, maar hoe de weinige middelen efficiënter kunnen ingezet worden vanuit een bedrijfslogica. Zo wil hij dat ziekenhuizen niet alle behandelingen aanbieden, maar zich specialiseren. Dat kan nuttig zijn indien er een nationale planning is. Maar Vandenbroucke lijkt zich niet te beperken tot gespecialiseerde ingrepen. Ziekenhuizen die bijvoorbeeld geen minimaal aantal bevallingen hebben, zouden hun materniteit moeten sluiten.

Inzake de financiering wil Vandenbroucke een overgang van financiering per behandeling naar een vastgelegd bedrag per aandoening. Dit is eveneens in gang gezet door De Block en  het eerste luik van deze ‘DRG- financiering’ zoals bijvoorbeeld in Duitsland is bij ons gekend  als “laagvariabele zorg”. Dit zou de overconsumptie moeten bestrijden door niet naar het aantal prestaties maar naar de aandoening te kijken. Als er een tekort aan middelen is, zal dit echter geen oplossing bieden. Gaan we straks naar een onderconsumptie omdat de voorziene middelen voor de aandoening niet volstaan voor een degelijke behandeling? Vandenbroucke wil tegen 2024 de kosten in alle ziekenhuizen in kaart brengen om een volgens hem ‘correcte’ financiering te bepalen. Wat zal daarbij het uitgangspunt zijn: de weinige middelen of de noden van patiënten?

Daar is er een eerste indicatie van in de plannen van Vandenbroucke. Zo stelt hij voor om niet langer alle scans te vergoeden, maar enkel het gemiddeld aantal dat logisch is voor de omvang van een ziekenhuis. Ook wil hij het aantal overnachtingen nog verder beperken en meer met daghospitalisatie werken. Dit is een verderzetting van het beleid van de afgelopen jaren dat ertoe geleid heeft dat één op de tien bedden in de ziekenhuizen verdween in de jaren ’10.

Het probleem van het plan van Vandenbroucke zit al bij zijn vertrekpunt: de kosten van alle ziekenhuizen, niet de noden van alle patiënten. Hierdoor blijven prestaties centraal staan en bovendien lijkt het plan vooral te zoeken naar ‘efficiëntiewinsten’, om de huidige tekorten in de sector weg te werken zonder extra middelen te voorzien, en wie weet nadien zelfs te besparen op het zorgbudget. De zieke zorgsector heeft vandaag geen behoefte aan nog meer managers, maar aan een planmatige aanpak waarin de zorgnoden centraal staan. Wie is beter geplaatst om dat in kaart te brengen en te organiseren dan het zorgpersoneel en de patiënten (de gemeenschap dus), twee groepen die tot hiertoe in de plannen van Vandenbroucke geen rol lijken te spelen.

De staking van 17 juni in de ziekenhuizen in Brussel en Wallonië was een echt succes. Het personeel – zowel verzorgenden, administratieve medewerkers, paramedici en anderen – is het grondig beu. Uitputting, algemene vermoeidheid, absenteïsme en gebrek aan vervangers, onderfinanciering, onhoudbare programma’s om alles in te halen wat niet gedaan werd tijdens de pandemie … Dat is wat het personeel in de ziekenhuizen ervaart. Chirec in Brussel is geen uitzondering.

Door een verpleegkundige van Chirec

De stakingsoproep werd massaal opgevolgd: het operatiekwartier moest het grootste deel van zijn programma afgelasten, de endoscopiedienst draaide als een zondag, verschillende verpleegeenheden werden beperkt tot een minimale dienstverlening. Veel collega’s werden opgeëist. Op de intensive care en op de spoed wilde het merendeel van het personeel staken, maar kon dat niet. Waarom? Omdat deze afdelingen al op minimale dienstverlening draaien op normale dagen!

Het personeel van het Delta-ziekenhuis en enkele collega’s van andere vestigingen van Chirec verzamelden zich voor de hoofdingang van het ziekenhuis om te eisen dat de zwaarte van de zorgberoepen wordt erkend, dat er meer collega’s komen en dat de zorgberoepen worden verbeterd om het beroep aantrekkelijk te maken.

Ongeveer 200 mensen namen deel aan de actie en marcheerden naar het kerkhof van Elsene. De opgeëiste collega’s sloten zich aan bij de actie die tussen 12 en 14 uur plaatsvond.

Naast het personeel dat georganiseerd is in de drie belangrijkste vakbonden (CNE en SETCa Non Marchand en CGSLB), waren ook veel niet-georganiseerde werknemers solidair met de beweging.

Door Jeremy (Namen)

De vakbondsleiders die donderdagmorgen tijdens de actie voor het Universitair Ziekenhuis St. Elisabeth spraken, wezen op de kloof tussen de middelen die nodig zijn om een kwaliteitsvolle patiëntenzorg te garanderen en de middelen die daadwerkelijk door de directie worden toegekend. Een kloof die het personeel naar een hels tempo drijft om de nodige zorg aan te bieden.

“Ik heb maar 4 minuten per patiënt,” zegt een verpleegster van de radiologie. “Dat is inclusief het volledig desinfecteren van de kamer tot aan de deurklinken. Laatst barstte een patiënte die voor een oncologisch onderzoek kwam voor mijn neus in tranen uit vanwege de stress van twee weken wachten op een plekje voor een preventieve röntgencontrole. Terwijl ik haar probeerde te steunen, tikte de dokter achter in de kamer op de wijzerplaat van zijn horloge om me te laten weten dat de tijd bijna om was. We hebben geen tijd meer om ons met de mens bezig te houden.”

Iemand anders op de actie vertelde over de reactie van zijn afdelingshoofd toen hij hem vertelde over vermoeidheid als gevolg van overwerk. “Waar ben je moe van? Je zal het nu toch wel gewend zijn, toch?” Voor de managers is de noodtoestand het nieuwe normaal geworden.

Het personeel betreurt dat de extra middelen tot dusver niet gebruikt zijn om de arbeidsomstandigheden structureel te verbeteren door personeel aan te werven in functies die op de werkvloer echt nuttig zijn. Het wanbeheer wordt verergerd door een gebrek aan langetermijnvisie om de moeilijkheden bij het aanwerven van nieuwe verpleegkundigen te overkomen door de functie op te waarderen en ondersteunend personeel aan te werven. Dit zou jongeren aantrekken in de job van verpleegkundige.

Er is een ongekende steun voor het protest. De directie was gedwongen om over te gaan tot formele opvorderingen van personeel om aan een minimumbezetting te komen. Dit hield het opgevorderde personeel niet tegen om tijdens pauzes deel te nemen aan het protest en te laten zien dat het zorgpersoneel dan wel moe is, maar ook vastberaden en strijdbaar!

De stakingsdag in Wallonië en Brussel werd goed opgevolgd. Het is een succes waarop kan worden voortgebouwd om drastisch meer publieke middelen voor de zorg af te dwingen.

De directe aanleiding tot de acties op 24 oktober  was de blokkeringspolitiek van de werkgevers met betrekking tot de uitvoering van het sociaal akkoord voor de private federale gezondheidsdiensten. Dat akkoord werd op 25 oktober 2017 getekend door alle sociale partners. De champagne werd destijds echter niet ontkurkt omdat er toen al ernstige bedenkingen bestonden bij de basis van sommige vakbonden. Het was kristalhelder dat het akkoord té mager uitviel om de zich aankondigende zorgcrisis kordaat aan te pakken. Het budget voor de invoering van het nieuw functieclassificatie- en baremasysteem IF-IC trok uiteindelijk alle partners (aarzelend) over de streep.

• Lees meer op de blog Polsslag