NL Socialisme

Tag: Wit-Rusland

  • Crisis aan grens tussen Wit-Rusland en Polen. Vluchtelingen slachtoffer van imperialistische spanningen

    Foto: Flickr/premierrp

    Gezamenlijke verklaring van ISA-leden uit Polen, Wit-Rusland, Syrië en Rusland over de crisis aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen nu duizenden vluchtelingen vastzitten in een niemandsland tussen de twee landen aan de rand van de Europese Unie

    Aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen is er nu al wekenlang een crisis doordat duizenden mensen die vluchten voor oorlog en conflicten in Syrië, Irak, Afghanistan, Jemen en elders, vast zitten in een niemandsland tussen de twee landen aan de rand van de Europese Unie. Op 16 november braken confrontaties uit toen de Poolse politie traangas, waterkanonnen en mogelijk stungranaten tegen de vluchtelingen gebruikte.

    Duizenden Wit-Russische grenswachten duwen de vluchtelingen vooruit. Twee vliegtuigen met nucleaire capaciteiten en Russische parachutisten zijn naar Wit-Rusland overgebracht. Aan de Poolse kant is de noodtoestand afgekondigd in de grensgebieden, waar 15.000 soldaten toezicht houden met technische ondersteuning van het Britse leger. De Britse aanwezigheid wordt gezien als een sneer naar de EU, aangezien de Poolse regering hulp van Frontex, de grenswacht van de EU, weigerde. Ook Letland en Litouwen hebben respectievelijk 3.000 en 5.000 soldaten naar hun grenzen met Wit-Rusland gestuurd en zijn begonnen met de bouw van honderden kilometers afsluitingsdraad van 3 meter hoog langs de grenzen.

    Helse omstandigheden

    De omstandigheden zijn hels. Veel van de vluchtelingen leven in een bos bij temperaturen onder het vriespunt. Ze zeggen geen voedsel te hebben en uit rivieren te moeten drinken. De Wit-Russische grenswachten proberen de duizenden in een 3 kilometer brede verboden zone te dwingen, achter een door de Poolse politie opgestelde afsluiting van scheermesdraad, waardoor zij in een ongewisse situatie terechtkomen. Een Koerdische vluchteling beschreef hoe de Wit-Russische bewakers “ons sloegen met houten stokken. Ze schopten en sloegen ons, niet alleen mij, maar ook vrouwen en kinderen” om te voorkomen dat ze terug Wit-Rusland in trokken.

    In deze verboden zone is de staat van beleg van kracht. Het wordt medische en andere hulpverleners onmogelijk gemaakt de vluchtelingen te bereiken met voedsel, water, extra kleding, dekens, enzovoort. Ook journalisten mogen de zone niet binnen om verslag uit te brengen over de situatie. Volgens de regering is dat om hun veiligheid te waarborgen. Jaroslaw Kaczyński, de leider van de regerende Poolse partij ‘Recht en Rechtvaardigheid’ beweert dat dit komt omdat een groot deel van de media Loekasjenko’s propaganda herhaalt, hoewel ze eigenlijk alleen maar de wreedheid en illegaliteit blootleggen van wat de Poolse staat doet. Ondanks het feit dat de zone een ernstige schending van de burgerlijke vrijheden is, met bewegingsbeperkingen voor Poolse burgers, staan de autoriteiten de jacht met geweren aan de grens toe! Aan Wit-Russische zijde wordt dit geïnterpreteerd als een groen licht om op vluchtelingen te jagen.

    Een Syrische vluchteling die vuil water had gedronken en boomschraapsel had gegeten, probeerde tot drie keer toe Wit-Rusland weer binnen te komen, maar werd door grenswachten geslagen – uiteindelijk was hij zo ziek dat de Poolse politie hem naar het ziekenhuis moest sturen, waar hij nu vreest dat de politie hem zal ophalen om terug naar het verboden gebied te sturen. Andere berichten wijzen erop dat Poolse grenswachten elektroshocks gebruiken tegen de vluchtelingen. Toen de eerste vluchtelingen in de Poolse bossen stierven, werden hun lichamen door Poolse bewakers terug over de grens naar Wit-Rusland gesleept.

    Het aantal omgekomen vluchtelingen is reeds opgelopen tot meer dan tien en zal, naarmate het weer snel kouder wordt, waarschijnlijk nog toenemen. Onder hen een onbekend aantal kinderen. Zij en hun moeders worden geconfronteerd met bijzonder erbarmelijke omstandigheden. Volgens een paramedicus: “De eerste keer dat we kinderen in het bos zagen, waren we geschokt. We zagen een vrouw gehurkt zitten terwijl ze midden in de nacht een kleine baby borstvoeding gaf terwijl een ander kind van drie jaar naast haar stond. We konden dit beeld niet uit ons hoofd krijgen: een verdwaalde, verlaten borstvoedende vrouw met twee kinderen in een koud bos in the middle of nowhere.” Er zijn berichten dat vrouwen en kinderen naar voren worden geschoven om als menselijk schild te dienen.

    Crisis veroorzaakt door imperialisme

    Net als in de crisis van 2015 is deze vluchtelingengolf het gevolg van de verwoesting en het geweld veroorzaakt door imperialistische interventies in Syrië, Irak en Jemen. De recente vernederende terugtrekking van het VS-imperialisme na zijn twintig jaar durende bezetting van Afghanistan heeft ervoor gezorgd dat nog meer mensen proberen te ontsnappen aan de verslechterende omstandigheden van repressie en de dreiging van hongersnood.

    De werkelijke situatie in Syrië blijkt bijvoorbeeld uit de tweedaagse door Rusland gesteunde conferentie die vorige week in Damascus werd gehouden met als doel “de terugkeer van miljoenen Syrische vluchtelingen” naar het land te vergemakkelijken. Veel landen weigerden deel te nemen, terwijl de Europese Unie verklaarde dat “de situatie in Syrië nog niet veilig is voor terugkeer.” De Russische interventie in Idlib creëerde daar een vluchtelingencrisis, terwijl Turkije in andere delen van Noord-Syrië voor problemen zorgde. Het westerse imperialisme en de regering-Assad zijn erin geslaagd om overal in het land vluchtelingen te maken.

    Waar er oorlog is, zullen er altijd vluchtelingen zijn, mensen proberen immers de gevechten te vermijden. Sommige contrarevolutionaire Syrische oppositiepartijen zeggen dat de vluchtelingen aan de grens niet geholpen moeten worden omdat ze niet betrokken waren bij de strijd tegen Assad. Wij verwerpen het argument dat de vluchtelingen geen steun verdienen omdat ze zich niet hebben aangesloten bij de oppositie tegen Assad. Velen die dat niet deden werden gemotiveerd door hun wantrouwen jegens de rechtse islamisten en andere reactionaire krachten in de oppositie. Dit is een humanitaire crisis die om een oplossing vraagt die gebaseerd is op de eenheid van de arbeiders en de armen.

    Het imperialisme en met name de EU hebben zich niet gericht op het oplossen van de humanitaire catastrofe, maar op het voorkomen dat vluchtelingen de Europese Unie bereiken. Bij hun pogingen te ontsnappen zijn de vluchtelingen het slachtoffer geworden van regelrechte uitbuiting door het kapitalistische systeem zelf. Er zijn mensenhandelaren opgestaan die tegen woekerprijzen visa en reizen aanbieden. Zij handelen zonder scrupules.

    Een groep Syriërs overhandigde elk $5000 aan een ‘tussenpersoon’ in Damascus voor een pakketreis die zogenaamd een verblijf van tien dagen in een hotel in Minsk omvatte. Eenmaal in Wit-Rusland verbrak hun contactpersoon alle communicatie met hen. “Die klootzak heeft tegen ons gelogen,” was het commentaar van één van hen. “Hij beloofde ons een hotel voor tien dagen, maar wij tienen zaten maar drie nachten in een piepklein kamertje naast een bordeel. En nu neemt hij zijn telefoon niet meer op.” Hotels vragen duizenden dollars voor een verblijf. Zoals een hotelbeheerder opmerkte: “Het was erg rustig tijdens de pandemie. Toeristen kwamen niet meer, maar nu is het elke dag druk. Het is goed voor de zaken.” Taxi’s vragen honderden dollars voor ritten naar de grens.

    Maar er zijn anderen die deze humanitaire crisis niet als een bron van winst zien. Gezinnen aan de Poolse kant van de grens tonen groene lichten om aan te geven dat ze bereid zijn wanhopige vluchtelingen te voeden en warmte te geven. In de afgelopen maanden hebben Duitse steden en regio’s zoals München gezegd dat zij bereid zijn vluchtelingen uit Afghanistan op te nemen. Loekasjenko maakt hier handig gebruik van door te zeggen dat hij een rechtstreekse vlucht voor vluchtelingen naar München kan regelen. Degenen die na de vorige crisis in Duitsland aankwamen, hebben daar geen gemakkelijk leven aangetroffen. Slechts de helft vond betaald werk, een situatie die nog is verergerd door de pandemie, terwijl velen het slachtoffer werden van xenofobe aanvallen.

    Fort Europa

    Toch staan deze pogingen om te helpen in schril contrast met de aanpak van de EU-functionarissen, die zich richten op het versterken van ‘Fort Europa’. Toen de Hongaarse Viktor Orban in 2015 een muur bouwde om vluchtelingen tegen te houden, dwong de massale publieke sympathie voor de vluchtelingen de EU om hem te bekritiseren. Vandaag zijn de Europese regeringen openlijk voorstander van de gemeenschappelijke financiering van buitenmuren en -hekken. De lengte van de geplande grensmuren in Oost-Europa bedraagt nu al 1200 kilometer. Dat is acht keer de lengte van de beruchte Berlijnse muur!

    De vluchtelingen bevinden zich midden in een conflict tussen de imperialistische mogendheden. Op één niveau is dit een oorlog van woorden. De Wit-Russische president Loekasjenko beschuldigt het Westen ervan een ‘hybride oorlogsvoering’ tegen zijn land te voeren, een bewering die door de Poolse regering tegen hem wordt herhaald, terwijl Europese leiders hem ervan beschuldigen de crisis te ‘bewapenen’. Dit is vervelend voor de vluchtelingen: zij ontkennen “wapens” te zijn. Zij zijn gewone mensen die zich daar bevinden om een beter leven te vinden, “niet om te vechten.” De regimes aan beide zijden van het hek behandelen de vluchtelingen alsof zij geen rechten hebben, als een probleem dat moet worden opgelost. De vluchtelingen zelf moeten zeggenschap hebben over hun eigen toekomst.

    Deze crisis weerspiegelt de tegenstrijdigheden die zich in de Europese Unie zelf ontwikkelen. De rechts-populistische anti-migrantenregering van Polen heeft onlangs bij het Grondwettelijk Hof een beslissing doorgedrukt waarin wordt verklaard dat de wetten van Polen voorrang hebben op die van de Europese Unie.

    Maar wat het grensgeschil betreft, staat de EU volledig achter de anti-migratie houding van de Poolse regering en steunt zij de pogingen van de Poolse politie om migranten terug te drijven naar Wit-Rusland. Dit is rechtstreeks in strijd met het internationale recht en het onlangs gewijzigde asielbeleid van de EU, dat een snelle beslissing over de asielstatus en een screeningprocedure voorafgaand aan binnenkomst belooft. Dit zou geen verrassing moeten zijn, want de EU heeft al steun verleend aan het terugdringen van vluchtelingen die de Middellandse Zee proberen over te steken en in haar betrekkingen met president Erdogan van Turkije. De EU wordt niet geleid, zoals zij beweert, door “humanitaire waarden”, maar gebruikt de vluchtelingen als pionnen in haar machtsstrijd met Loekasjenko en Poetin. De EU is zich ook terdege bewust van het ondemocratische en in toenemende mate autoritaire karakter van de Poolse regering, maar knijpt daarvoor graag een oogje dicht, terwijl dat regime het ‘vuile werk’ opknapt.

    De chantage van Loekasjenko

    Er bestaat weinig twijfel over dat de autoritaire Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko de crisis heeft aangewakkerd. De ‘reisbureaus’ die vluchtelingen hebben aangemoedigd om naar Wit-Rusland te reizen, kregen officiële steun en maken gebruik van een vereenvoudigde visumaanvraagprocedure. Velen zijn naar Minsk gevlogen met vluchten van de staatsluchtvaartmaatschappij Belavia, hoewel die nu heeft aangekondigd dat zij geen passagiers uit Irak, Syrië en Jemen meer zal vervoeren. Eenmaal in Minsk zijn de vluchtelingen geholpen om naar de grens te komen en naar verluidt hebben Wit-Russische troepen lasers en stroboscopen gebruikt om de Poolse bewakers af te leiden toen de vluchtelingen probeerden door te breken.

    Gedeeltelijk dient de crisis als afleiding van de echte problemen van de Wit-Russische samenleving na de opstand van vorig jaar tegen Loekasjenko. Na de mislukking van de beweging om hem af te zetten, werd de repressie in het land opgevoerd. Duizenden activisten van de oppositie zijn opgepakt. Anderen verloren hun werk en velen trokken naar het buitenland, naar landen als Polen en Litouwen. Loekasjenko ziet in de huidige situatie een kans om wraak te nemen op Polen en de EU voor hun steun aan de liberale burgerlijke oppositie die de protesten van vorig jaar aanvoerde. Hij gebruikt het ook om druk uit te oefenen op de EU om de sancties op te heffen. Daarbij stelt Loekasjenko dat indien de EU verdere actie onderneemt hij een vluchtelingengolf zal ontketenen. Zijn acties maken het bovendien moeilijker voor interne politieke tegenstanders om de grens over te geraken.

    Russische steun

    Terwijl achter Polen de EU staat, staat achter Wit-Rusland Rusland. De spanningen tussen de imperialistische mogendheden zijn de laatste maanden dramatisch toegenomen. In juli wierp een Russisch vliegtuig zelfs vier bommen af om een Brits schip in de Zwarte Zee van koers te doen veranderen. Er wordt nog steeds geruzied over de levering van Russisch gas aan Europa. Duitsland weigerde opnieuw om de NordStream 2 pijpleiding te certificeren. De NAVO, het hoofd van de CIA en hooggeplaatste Britse figuren, alsook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, hebben de dreiging die Rusland voor Oekraïne inhoudt, op de spits gedreven met verklaringen die door het Kremlin worden gebruikt om in eigen land antiwesterse gevoelens aan te wakkeren.

    Het Kremlin heeft meermaals aangetoond dat het bereid is militaire aanvallen uit te voeren om de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen. Daar zijn er momenteel veel van. Het land kende  een verwoestende vierde golf van de pandemie met één van de hoogste sterftecijfers ter wereld, terwijl de economie en de levensstandaard stagneren. Op dit moment zouden de militaire, economische en sociale kosten van een aanval op Oekraïne echter te groot zijn voor het Kremlin om een onnodig risico te nemen. In plaats daarvan zou het liever zijn huidige militaire opbouw aan de Oekraïense grens en zijn steun aan Loekasjenko gebruiken om het Westen onder druk te zetten in de hoop het ervan te weerhouden verdere actie te ondernemen.

    Tegelijkertijd is er geen vooruitgang geboekt in het proces om het conflict in Oost-Oekraïne op te lossen. De populariteitscijfers van de populistische Oekraïense president Volodymyr Zelinskiy zijn naar een historisch dieptepunt gezakt en zijn steun binnen de heersende elite ebt snel weg. Hij beloofde om het conflict met de twee afgescheiden republieken Donetsk en Lugansk voor de volgende presidentsverkiezingen in 2024 op te lossen en hij wordt door Oekraïense haviken onder druk gezet om Rusland tot een militaire confrontatie te provoceren. De instabiliteit in de bredere regio bleek ook uit een nieuwe uitbarsting van gevechten over Nagorno-Karabach.

    Rusland wil niet dat Loekasjenko te ver gaat in het conflict met het Westen, vooral niet als dat gevolgen heeft voor de Russische economie. Toen Loekasjenko dreigde de gastoevoer naar Europa af te snijden, heeft het Kremlin dit dreigement snel onderuit gehaald. De vrees in het Kremlin is dat Loekasjenko een probleem voor zichzelf heeft gecreëerd, dat hij zich niet uit deze confrontatie kan terugtrekken zonder gezichtsverlies te lijden. Zoals Loekasjenko tijdens een regeringsvergadering zei: “Ze maken ons bang met sancties. Dat is goed, laten we eens zien wat ze doen. Ze denken dat ik een grapje maak, dat ik gewoon wat met mijn tong klapper. Niets van dat alles. We zullen ons verdedigen. Dat is alles, we hebben nergens om ons terug te trekken.”

    Als Loekasjenko de confrontatie zou verliezen en de liberale oppositie wordt versterkt, dan kan Rusland mogelijk gedwongen worden om in Wit-Rusland zelf in te grijpen.

    Onze eisen

    Zoals de meeste crises die de wereld momenteel in hun greep houden, is ook deze crisis complex en intens internationaal. In essentie is ze veroorzaakt door kapitalisme en imperialistische conflicten. Om de huidige crisis te beëindigen, hebben we solidariteit en organisatie nodig. Dat kan rond volgende eisen:

    • De onmiddellijke voorziening van voedsel, kleding, onderdak en medische diensten voor allen die momenteel vastzitten aan de grens;
    • Vrijheid voor journalisten om verslag uit te brengen vanuit de regio, ook binnen het grensgebied en met de reïntegratie van alle journalisten die door het Wit-Russische regime zijn ontslagen;
    • Terugtrekking van de grenswachten, de troepen en de politie aan beide zijden van de grens en opheffing van de verboden zone, zodat humanitaire organisaties de vluchtelingen kunnen bijstaan en hun veilige doorgang naar onderdak en warmte kunnen regelen;
    • Internationale steun, georganiseerd en gecontroleerd door vakbonden, vluchtelingen- en mensenrechtenorganisaties, alsmede de vluchtelingen zelf en de plaatselijke bevolking, om het proces van demilitarisering van het grensgebied te organiseren en te controleren en de hulp voor de vluchtelingen te beheren;
    • De onmiddellijke toelating van deze vluchtelingen tot de Europese Unie, met de snelle behandeling van alle asielaanvragen en de toekenning van de vluchtelingenstatus of een andere wettelijke status, waardoor zij onbelemmerd naar het land van hun keuze kunnen reizen;
    • De beschikbaarstelling van woningen en stabiele arbeidsplaatsen, toegang tot onderwijs en gezondheidszorg voor iedereen.

    Dit zijn eisen die betrekking hebben op de onmiddellijke problemen van degenen die lijden aan de Wit-Russisch/Poolse grens.

    We verwerpen alle pogingen om vluchtelingen uit te spelen tegen de binnenlandse bevolking. Het geld dat gebruikt wordt voor het militaire en politionele apparaat om de grenzen te ‘beveiligen’ zou in plaats daarvan gebruikt moeten worden om de veiligheid van de vluchtelingen te garanderen. De winsten die de oliemaatschappijen en wapenproducenten maken met de conflicten in het Midden-Oosten moeten door de gemeenschap worden overgenomen om ze aan te wenden voor de wederopbouw van de economieën in die regio.

    De rijkdom van de superrijken in Europa en de rest van de wereld, mee het resultaat van de uitbuiting van armere landen en de arbeidersklasse in de wereld, moet worden gebruikt ten voordele van allen. Wij begrijpen dat dit geen ‘gemakkelijke’ oplossing is – maar het is de enige echte oplossing, want zonder een radicale economische en sociale transformatie van deze landen zal geen grens, geen politie, geen scheermesdraad voldoende zijn om wanhopige vluchtelingen ervan te weerhouden weg te vluchten.

    Sancties die momenteel door het VS- en EU-imperialisme worden gebruikt tegen de autoritaire regimes van Wit-Rusland, Rusland, Syrië en Irak zijn ondoeltreffend, schaden de levensstandaard van de werkende mensen en de jongeren, terwijl ze de heersende elite nauwelijks raken. Ze stellen de regimes in staat het land af te schilderen als politiek ‘belegerd’ door westerse regeringen, terwijl ze de economische moeilijkheden aan de sancties zelf wijten. Doeltreffende sancties zouden beginnen met het openen van de rekeningen van de rijke en heersende elite uit die landen om te onthullen wie hun vrienden en collaborateurs in andere landen zijn, met de onteigening van hun rijkdommen. Dit zal alleen mogelijk zijn door de onafhankelijke actie van de wereldwijde arbeidersbeweging.

    Er is inderdaad een bredere strijd van de arbeidersklasse nodig, gebaseerd op internationale solidariteit, tegen de onderliggende oorzaak van deze crisis – tegen het autoritaire bewind van Aleksander Loekasjenko in Wit-Rusland en de reactionaire ‘wet en orde’-regering in Polen, alsook tegen het imperialisme van de VS, EU, Rusland en anderen die de catastrofe veroorzaakten in landen als Syrië, Irak, Afghanistan en Jemen. Er is met andere woorden een strijd nodig tegen het mondiale kapitalisme en voor een internationale en democratische socialistische samenleving.

  • Revolutie in Wit-Rusland: waar staan we vandaag en taken voor socialisten

    Sinds 10 augustus hebben heroïsche massaprotesten Wit-Rusland door elkaar geschud. De bevolking weigerde toe te geven aan de openlijke terreur van het regime, het politiegeweld en de massale arrestaties.  Wat is nu de weg vooruit?

    Dossier door Supratsiwlenine pratsownykh (ISA-aanhangers in Wit-Rusland)

    Sinds 10 augustus, toen de resultaten van de presidentsverkiezingen bekend werden gemaakt en Alexandr Loekasjenko beweerde meer dan 80% van de stemmen te hebben gewonnen, hebben heroïsche massaprotesten Wit-Rusland aan het wankelen gebracht. Ze werden geconfronteerd met politiegeweld en massa-arrestaties. Tot nu toe zijn er meer dan 30.000 mensen gearresteerd, veel oppositieactivisten zijn gedwongen het land te verlaten en anderen zijn gewond geraakt door het optreden van de politie.

    Het duidelijk verzonnen resultaat van de verkiezingen, gevolgd door het brutale politiegeweld in de dagen erna, waren de directie aanleidingen voor de massastrijd. Eind augustus reageerde de arbeidersklasse op het geweld met ongeorganiseerde, spontane bijeenkomsten en stakingen. Ook al is de nationale staking verzwakt nadat het politiegeweld afnam, toch hebben vele segmenten van de arbeidersklasse en de onderdrukten zich bij de protesten aangesloten: fabrieksarbeiders, vrouwen, gepensioneerden, maar ook studenten, medisch personeel en onderwijsmedewerkers. Toen de betogers op zoek gingen naar nieuwe manieren om zich te organiseren, begonnen binnenplaatscomités, gebaseerd op de mensen die in de huizen rond de binnenplaatsen woonden, een belangrijke rol te spelen.

    Crisis van het Loekasjenko-regime

    Alexandr Loekasjenko is sinds juli 1994 aan de macht. Zijn regime heeft tot nu toe nog nooit zo’n diepe crisis doorgemaakt. De tegenstrijdigheden die tot deze crisis hebben geleid, hebben zich de afgelopen twintig jaar opgehoopt. De sluipende privatisering, de besparingen op de sociale uitgaven en de gevolgen van de wereldwijde economische crisis hebben allemaal een rol gespeeld. Werknemers hebben geen zekerheid meer van werk – ze werken met een tijdelijk contract – terwijl een hervorming van het pensioenstelsel onlangs is doorgedrukt. Een grote aanval, die in 2018 tot massale protesten leidde, was de ‘belasting op parasieten’, een heffing op een half miljoen werklozen, die volgens het regime de samenleving niets te bieden hebben.

    De anti-regimegevoelens die zich opbouwden, werden verergerd door het coronavirus. Loekasjenko is een klassieke virusontkenner, die suggereert dat het voorkomen kan worden met een shot vodka.

    De duidelijke verandering in het massabewustzijn voor de verkiezingen veroorzaakte een breuk in de heersende elite. Viktor Babariko, voormalig hoofd van de BelGazprombank, een dochteronderneming van de Russische Gazprom en Valery Tsapkalo, die in 1994 de presidentiële campagne van Loekasjenko leidde en vervolgens in zijn regering diende als ambassadeur en vervolgens als hoofd van het IT-park, kondigde aan dat zij zich bij de presidentsverkiezingen tegen hem zouden verzetten. Ze kregen gezelschap van de populaire blogger Sergej Tikhanovski. Het regime reageerde door een strafrechtelijke aanklacht tegen alle drie in te dienen. Tsapkalo is het land ontvlucht, de andere twee zijn gearresteerd. Vervolgens werd het aan Svetlana Tikhanovskaja overgelaten om de vlag van de oppositie bij de verkiezingen hoog te houden.

    Het eigenaardige karakter van het Wit-Russische kapitalisme

    In tegenstelling tot andere landen van de voormalige Sovjet-Unie volgde het Loekasjenko-regime in de jaren 1990 niet de weg van de ‘schoktherapie’ op basis van massale privatiseringen. Hij kon dit alleen doen omdat Wit-Rusland een belangrijke doorvoerroute is voor Russische olie en gas naar Europa. De inkomsten hiervan werden gebruikt om de economie van het land overeind te houden. Nog steeds in 2020 werkte 40% van de werkenden in Wit-Rusland bij ‘staatsondernemingen’. Ondanks hun status was er geen enkele vorm van arbeiderscontrole of zelfs maar betrokkenheid bij het beheren van de fabrieken, en ze zijn ook niet gebonden aan enige staatsplanning, zoals in de Sovjettijd. Deze staatsbedrijven moeten in het marktsysteem overleven en zich gedragen als private bedrijven. De staatsambtenaren die ze besturen, verschillen in wezen niet veel van de oligarchen en grootkapitalisten. Ze vinden verschillende manieren om geld in hun zakken te steken, waarbij ze zo min mogelijk naar de gemeenschap overmaken.

    De werkenden, die geen echte onafhankelijke vakbonden hebben, hebben geen andere keuze dan in deze fabrieken te werken onder de door het management opgelegde voorwaarden. Het contractsysteem van Loekasjenko maakt de werkenden nog meer rechteloos, omdat ze op elk moment kunnen worden ontslagen en zelfs verplicht zijn een deel van hun inkomsten terug te geven. Werkgevers maken ten volle gebruik van deze situatie en suggereren dat werknemers de mogelijkheid hebben om een ‘eerlijkere’ werkgever te vinden als ze iets niet leuk vinden.

    De superioriteit van de Sovjeteconomie lag in het feit dat deze gebaseerd was op staatseigendom en gecentraliseerde planning, met een arbeidsdeling tussen de landen van het Sovjetblok. Op deze basis werd de Sovjet-Unie getransformeerd van een achtergebleven, semi-feodaal land tot de tweede economische wereldmacht. Maar het bureaucratische wanbeleid, de enorme uitgaven voor de wapenwedloop en het onderhoud van staatsambtenaren, en vooral het gebrek aan een arbeidersdemocratie die de onevenwichtigheden in de productie kon corrigeren en het beleid van de arbeidersstaat kon veranderen, leidde uiteindelijk tot een complete crisis. Toen de bureaucratische lagen, die ver verwijderd waren van de massa, zich realiseerden dat ze meer konden winnen bij de invoering van het kapitalisme, besloten ze tot herstel.

    De ineenstorting van het Sovjetsysteem liet de Wit-Russische economie achter zonder het sleutelelement dat de Sovjeteconomie dreef: de centrale planning. Met behoud van een grote publieke sector kon het Wit-Russische regime een economie in stand houden die gebaseerd was op winst uit de doorvoer van olie en gas, d.w.z. het daadwerkelijk ontvangen van subsidies van Rusland in ruil voor nauwe economische en diplomatieke betrekkingen. De middelen uit olie en gas werden enerzijds gebruikt om de sociale begroting te ondersteunen en anderzijds om de nieuwe oligarchen, de vrienden en verwanten van Loekasjenko, te verrijken. Dit systeem was min of meer stabiel totdat het werd getroffen door de wereldwijde economische crisis. De Russische olie- en gasoligarchen besloten de prijzen voor Wit-Rusland te verhogen, wat het begin van het einde betekende voor het hele Wit-Russische systeem.

    Het Wit-Russische kapitalisme heeft tal van dollarmiljardairs gekoesterd, waarvan A. Milnichenko, D. Mizepin, A. Klyamko, V. Kisly, V. Peftiev de bekendste zijn. Loekasjenko wordt vaak “Batska” (vader in het Wit-Russisch) genoemd – hij is zeker de vader van het Wit-Russische kapitalisme. Hoezeer liberalen zich ook een ander, eerlijk kapitalisme voorstellen en beweren dat er een verkeerd soort kapitalisme in Wit-Rusland bestaat: Loekasjenko’s kapitalisme is het echte kapitalisme.

    Vooruitzichten voor de Wit-Russische economie

    Het BBP begon al te dalen voordat de protesten begonnen. Volgens de laatste voorspellingen zal het in 2020 met ongeveer 1,5 tot 2% zijn gedaald. De investeringen in de industrie zijn gedaald omdat mensen met geld in de hand bang zijn voor instabiliteit, terwijl er de afgelopen zes maanden ten minste 1,5 miljard dollar aan contant geld uit geldautomaten is opgenomen. Dit heeft bijgedragen tot een daling van de waarde van de Wit-Russische roebel met ongeveer 10%, wat de koopkracht van de lonen en pensioenen heeft beïnvloed. De 1,5 miljard dollar aan subsidies die Rusland heeft toegekend om de regering te redden, zijn verre van voldoende om de problemen van het land op te lossen.

    Investeerders waarschuwen voor hun terughoudendheid om te investeren zolang de protesten en de instabiliteit voortduren, wat opnieuw aantoont dat het privékapitaal zich alleen maar bekommert om het maken van winst, en niet om democratische rechten. Zelfs geïsoleerd van andere invloeden van buitenaf zal de economie in deze situatie blijven stagneren.

    Als de protesten even stilvallen en Loekasjenko aan de macht blijft, zal het voor hem niet gemakkelijk zijn om uit deze stagnatie te komen. Het is onwaarschijnlijk dat Rusland zijn subsidies drastisch zal verhogen, gezien de moeilijkheden waarmee de Russische economie nu al te kampen heeft. Het is ook niet waarschijnlijk dat de olie- en gasprijzen in de nabije toekomst ernstig zullen stijgen, waardoor de regering kan profiteren van de doorvoer. Loekasjenko heeft geen instrumenten om deze crisis te boven te komen.

    Er is al een voorstel gedaan om de privatisering van belangrijke staatsbedrijven te versnellen. Maar de privatiseringen zijn de afgelopen tien jaar tot stilstand gekomen, niet omdat de regering de plannen van de Wereldbank niet wil uitvoeren, maar omdat er een algemeen gebrek is aan kapitaal dat bereid is om in Wit-Rusland te investeren. In deze situatie is de enige mogelijkheid om de economie open te stellen voor Russisch kapitaal. Dat is natuurlijk ook een optie, als iemand als Babariko, die dicht bij het Russische kapitaal staat, aan de macht komt. Dit zou de economie openstellen voor privatisering en het algemene beleid van Rusland, gebaseerd op verdere besparingen op de gezondheidszorg, het onderwijs en de sociale voorzieningen.

    Maar ook in het andere geval zou er weinig veranderd zijn: als er een meer op de EU gerichte leider aan de macht was gekomen. Dezelfde neoliberale voorschriften zouden op de agenda staan: privatiseringen en besparingen. De Wit-Russische bevolking wordt al lang gezien als dicht aanleunend bij Rusland. In tegenstelling tot buurland Oekraïne is er geen sprake van een sterk nationaal vraagstuk. Zelfs tijdens de protesten was er geen pro-EU-stemming zoals die bestond tijdens de ‘Maidan’-protesten van Kiev in 2013-2014. De interventie van het Kremlin ter ondersteuning van Loekasjenko heeft echter wel geleid tot een duidelijke groei van pro-EU-gevoelens.  Aan het eind van het jaar bleek uit een onderzoek van de ‘Belarusian Analytical Workshop’ dat 11 tot 40% van de Witrussen een alliantie met Rusland steunden en 25% van de Belarussen zich op de EU richtten.

    Wit-Rusland maakt al lang deel uit van de wereldeconomie, die momenteel een van de ergste crises in de geschiedenis doormaakt. De klassenongelijkheid, die al op een historisch hoog niveau ligt, zal zelfs in de ‘ontwikkelde landen’ blijven toenemen en landen als Wit-Rusland zullen in wijdverbreide armoede vervallen.

    Democratie, bonapartisme en kapitalisme

    Elke kapitalistische elite geeft er de voorkeur aan om met democratische middelen te regeren. Het is niet alleen goedkoper. Het hebben van democratische instellingen in de vorm van parlementen, rechtbanken om de rijken en hun eigendommen te beschermen, biedt een extra verzekering voor hun heerschappij. Een dergelijk systeem biedt meestal de mogelijkheid om de leiders van de arbeidersklasse te neutraliseren door ze te integreren in de staats- en politieke structuren.

    Maar zo’n democratie voor de elites is alleen mogelijk als de oligarchen en de verschillende lagen van de kapitalistische klasse het onderling eens kunnen worden, als ze niet bedreigd worden door stakingsbewegingen en massale ontevredenheid, als de economie in opkomst is. Anders kunnen de elites kiezen voor een Bonaparte, een dictator-scheidsrechter, die de macht in eigen handen concentreert en met zijn eigen autoritaire methoden de problemen van de heersende klasse oplost.

    Dat was de rol van Loekasjenko in Wit-Rusland in de jaren 1990: een bureaucraat die het herstel van het kapitalisme tot een logisch einde moest brengen. Hij volgde een strategie van langzame privatisering die geen gewelddadig verzet zou oproepen van de werkende bevolking, maar ook intellectuelen, veel zelfstandigen en studenten. Hij sprak over een sociaal georiënteerd kapitalisme met nationale kenmerken, dat de opkomst van de nieuwe kapitalistische heersende klasse mogelijk maakte, terwijl hij populistische leuzen gebruikte om te doen alsof hij de belangen van de arbeidersklasse vertegenwoordigde.

    Onder het kapitalisme bestaat er geen immuniteit voor tirannie. Zelfs in de meest ontwikkelde landen worden de democratische vrijheden van de massa’s vandaag aangevallen en nemen de autoritaire tendensen toe. Dit proces is versneld na de wereldwijde economische crisis van 2007-2008, en vooral met het uitbreken van de pandemie.

    Het staatsapparaat in moderne “burgerlijke democratieën” – dat wil zeggen zijn ambtenaren, rechters, militaire generaals, parlementaire instellingen – is alleen neutraal in de zin dat ze de belangen van de hele kapitalistische klasse dienen, en hun loyaliteit wordt gekocht met hoge salarissen, privileges en prestige. Veel van dit alles is gelegitimeerd omdat de kapitalisten voor zichzelf al gunstige spelregels hebben vastgelegd. In tijden van economische crisis begint het staatsapparaat in te grijpen tegen de verarmde massa’s of in het belang van afzonderlijke delen van de kapitalistische klasse. De illusie van “democratie voor iedereen” begint snel te verdwijnen.

    Er wordt ons verteld dat het alternatief voor het Bonapartisme van Loekasjenko de democratie is, wat een democratie voor de heersende klasse betekent. Maar het is geen uitweg, democratie op kapitalistische basis zal de sociale problemen, ongelijkheid, armoede niet oplossen.

    Eisen en leiding van het protest

    Weinig mensen verwachtten dat Loekasjenko een eerlijke verkiezing zou organiseren. Maar de bekendmaking van de resultaten, toen hij meer dan 80% van de stemmen opeiste, was de laatste druppel. Ontevredenheid over de economische situatie, de asociale tegenhervormingen en het gebrek aan basisvrijheden dwongen de massa om te protesteren. Gedreven door een verlangen naar verandering, begonnen ze de omverwerping van de dictatuur te eisen.

    Wat begon als vreedzame en relatief rustige protesten werd al snel beantwoord met gewelddadige onderdrukking. Het gebruik van politiegeweld, vooral wanneer het gericht was tegen arbeiders, lokte woede uit in de grote fabrieken. De eis om het regime te ontmantelen, ging samen met oproepen om een “tribunaal voor de vervolgers” te organiseren. De slogan “vrijheid voor politieke gevangenen” begon nog luider te klinken.

    De verschillende klassen en lagen die in het protest naar voren kwamen, hadden verschillende motieven. De liberale elite begreep dat de manipulatie van de verkiezingen een manoeuvre was om te voorkomen dat ze aan de macht zouden komen op een golf van massale ontevredenheid. Voor het overgrote deel van de bevolking, het zorgpersoneel en de arbeiders in de zware industrie, vele studenten en jongeren was het protest vooral gericht tegen het rampzalige economische en sociale beleid. Bij gebrek aan eigen organisaties van de massa, vooral die van de arbeidersklasse, was het de liberale elite die beweerde te spreken namens alle betogers.

    Vanwege hun klassenpositie heeft de liberale elite haar eigen redenen om zich te ontdoen van deze dictator. Ze doen dit desnoods door op de arbeiders te leunen. Dit gebeurt op zo’n manier dat de arbeiders niet voldoende onafhankelijk worden en zich niet organiseren, zodat ze zich morgen niet tegen de nieuwe heersende elite – de kapitalisten en oligarchen – keren zoals ze dit tegen Loekasjenko deden. De oppositie-elite organiseerde snel de Coördinerende Raad, in de hoop dat dit orgaan de macht zou overnemen zodra de dictator was verdreven. Op een gegeven moment, toen honderdduizenden mensen in het hele land de straat op gingen, leek het erop dat het slechts een kwestie van tijd was. Toen Loekasjenko de situatie begon te stabiliseren, begon de oppositie te breken, waardoor andere instrumenten ontstonden, op zoek naar manieren om zichzelf te versterken.

    De verschillende oppositie-elites die beweren namens de betogers te spreken, weerspiegelen de toestand van de liberale burgerij zelf in Wit-Rusland. Van alle politieke figuren heeft alleen Tikhanovskaja, een over het algemeen toevallig in de politiek gesleepte figuur, min of meer de stemming van de betogers kunnen vatten en een soort dialoog met hen kunnen aangaan. Ze begon te beloven dat als ze zou winnen er enkele verbeteringen zouden komen voor delen van de arbeidersklasse, maar het kwam te laat. Uiteindelijk had het publieke ultimatum dat zij eind oktober uitsprak met de oproep tot een nationale algemene staking, bedoeld om een beslissende aanval op het regime door de massa’s te lanceren als Loekasjenko niet zou aftreden, weinig effect.  De rest van de liberale elite, die de massa’s niets anders kon bieden dan verdere neoliberale beleidsmaatregelen, stelde geen sociale of economische eisen die de positie van de massa’s konden verbeteren. Met andere woorden: ze zagen eruit als protestleiders, maar in werkelijkheid waren ze dat niet.

    Had de beweging in dit stadium kunnen winnen?

    Als de overwinning wordt gedefinieerd als Loekasjenko’s afzetting of nieuwe verkiezingen, had de protestbeweging in de eerste weken of zelfs dagen kunnen winnen, mits een bekwame leiding die duidelijke oproepen deed op basis van een strategie voor de strijd. Dit zou hebben betekend dat mensen werden betrokken bij het bespreken van tactieken, strategieën en eisen, bij het verspreiden van massale onrust om nog meer mensen ervan te overtuigen zich bij de strijd aan te sluiten. Zo sprak de arbeidersklasse bij de fabrieksbijeenkomsten over de noodzaak om het contractsysteem af te schaffen en contracten voor onbepaalde tijd in te voeren die de arbeiders echt beschermen, maar geen van de liberale elites durfde te beloven deze eis in te willigen. De Coördinerende Raad bracht in stilte een document uit waarin gesproken werd over het “verbeteren” (?) van het contractsysteem. Uiteindelijk werd het protest eenvoudigweg beperkt tot een wekelijkse rituele betoging.

    Tegen het einde van het jaar, toen de protesten aan het afbrokkelen waren, begon Nexta, de populairste protestmedia, anarchistisch materiaal te publiceren dat neerkwam op oproepen tot de praktijk van kleinschalige stadsterreur tegen overheidsbeambten. Wit-Rusland heeft een zekere traditie van guerrillastrijd uit de Tweede Wereldoorlog, toen antifascistische strijders zich in de bossen verstopten toen ze acties voerden tegen de nazi-bezetting. Maar vandaag steunt niemand deze zinloze en provocerende oproepen tot guerrillastrijd, behalve de anarchisten zelf, hoewel sommigen wellicht hopen op een initiatief om de politiekantoren te bestormen.

    De berichten van Nexta tonen echter dat er onder de betogers een zekere wanhoop is. De leiding van het protest is niet in staat om met een verklaring te komen voor het falen van de strategie die op het hoogtepunt van de beweging werd gevolgd, toen de liberale leiding de strijd beperkte tot ‘vreedzaam protest en het omhelzen van de oproerpolitie door hen bloemen te geven’.

    Zelfs nu had de beweging kunnen winnen als ze een eigen structuren had gehad, strijdcomités met gekozen vertegenwoordigers van fabrieken en stakerscomités, universiteiten en binnenplaatscomités. Maar de oppositie-elite nam deze optie niet eens in overweging, omdat het hun positie in gevaar bracht.

    Supratsiwlenine pratsownykh, de aanhangers van ISA in Wit-Rusland, riepen op om Loekasjenko te laten gaan en alle politieke gevangenen vrij te laten. We eisten het einde van de privatiseringen, het contractsysteem en de pensioenhervormingen, en dat de gezondheidszorg en het onderwijs weer gratis en van goede kwaliteit worden gemaakt. Met de arbeidersklasse aan het hoofd van deze strijd zou dit de basis vormen voor de oprichting van een massale arbeiderspartij met een socialistisch programma, het presenteren van kandidaten bij komende verkiezingen en het bijeenroepen van een grondwetgevende vergadering waarin gekozen vertegenwoordigers van alle werkenden beslissen hoe Wit-Rusland democratisch moet worden bestuurd in het belang van de arbeidersklasse, een democratisch, onafhankelijk en socialistisch Wit-Rusland als onderdeel van een bredere federatie van democratische socialistische staten.

    Wat nu?

    In de afgelopen maanden waren verschillende scenario’s mogelijk geweest.

    De eerste mogelijkheid was de nederlaag van Loekasjenko en de ontmanteling van zijn regime. Dit was zeker een realistische optie als de massabeweging een echt leiderschap had, gebaseerd op de arbeidersklasse en met stakingen als belangrijk onderdeel van haar strategie. Maar zelfs zonder een dergelijk leiderschap had het regime, door het voortzetten van het geweld in de eerste dagen, de woede zodanig kunnen aanwakkeren dat geen enkele vorm van repressie de verdere verspreiding van het protest had kunnen stoppen. Dit had kunnen leiden tot een spontane omverwerping van het regime, zoals bijvoorbeeld gebeurde tijdens de bewegingen in Tunesië en Egypte tien jaar geleden.

    Wij zijn natuurlijk geen pleitbezorgers van de aanpak ‘hoe harder de repressie, hoe sterker het protest.’ Alleen degenen die de arbeidersklasse niet vertrouwen, kunnen hopen dat het geweld van het regime het volk tot actie zal aanzetten. Het is heel goed mogelijk dat zulke gewelddadige acties van het regime leiden tot de volledige vernietiging van het protest, zoals dat in 2011 in Kazachstan gebeurde na de afslachting van stakende oliearbeiders in Zhanaozen.

    De massale strijd, zoals die van de afgelopen vier maanden, ontwikkelt zich nooit lineair. Het heeft zijn ups en downs. Het is duidelijk dat er nu een periode van eb is. Dit zal een tijdelijke fase zijn, en hoe lang die zal duren zal afhangen van verdere gebeurtenissen. Loekasjenko lijkt zich voor te bereiden op een grondwetswijziging en stelt zelfs voor dat hij ontslag neemt nadat de veranderingen zijn aangenomen. Waarschijnlijk zullen de wekelijkse betogingen nog enige tijd in een of andere vorm doorgaan en de meest vastberaden activisten aantrekken.

    Er kan een zeker element van demoralisatie en vermoeidheid worden verwacht. Maar dit mag geen reden tot wanhoop zijn. Het geeft activisten juist de tijd om na te denken over wat er is gebeurd, om zich beter te organiseren en voor te bereiden op de volgende fase. Dit moet gebeuren met het begrip dat de Wit-Russische samenleving niet zal terugkeren naar haar vorige staat, de massa’s zullen zich herinneren hoe ze zich maandenlang tegen het regime hebben verzet.

    De rol van de socialisten in de “democratische” revolutie

    De oppositie-elite beperkte het protest met democratische eisen voor “eerlijke verkiezingen”, waarbij de noodzaak van sociale en economische veranderingen werd genegeerd. De liberale oppositie spreekt over de belangen van de natie en de noodzaak om het volk te verenigen, maar daarmee bedoelen ze dat ze de leiding hebben, terwijl de rest het beleid dat ze willen voeren passief moet steunen. Met name het beleid van de liberale oppositie, dat elke werknemer die wil staken aanbeveelt om het management hierover te informeren, zelfs als dit leidt tot onmiddellijk ontslag, is misdadig. Het haalt de beste arbeidersactivisten uit de fabrieken terwijl ze er beter blijven om de andere werkenden te organiseren. De arbeidersbeweging mag niet in deze valkuil trappen. In plaats daarvan moeten de linkse krachten de Wit-Russische demonstranten een socialistisch alternatief bieden voor de mislukte tactieken van de liberalen en het kapitalisme, en alles in het werk stellen om de onafhankelijke organisatie van de werkplekken te ondersteunen.

    Helaas is Wit-Russisch links erg zwak geweest en heeft het zich ernstig vergist. Anarchisten van de ‘Pramen’-groep lopen kritiekloos de liberalen achterna met het argument “eerst moet Loekasjenko weg en daarna zullen we een linkse agenda naar voren schuiven.” Anderen, zoals Pavel Katarzewski, een leider van de partij “Rechtvaardige Wereld” die zich begin september, toen de beweging op haar hoogtepunt was, voorstelde als links-sociaaldemocratisch, hebben gecapituleerd in passiviteit. Stalinisten en neomarxisten uit de verschillende ‘marxistische kringen’ weigerden een rol te spelen in de massabeweging, doorgaans met kinderachtige of ultralinkse excuses zoals ‘links mag niet meedoen omdat de liberalen het voortouw in het protest nemen.’

    De taak van de socialisten in dergelijke situaties is om te pleiten voor zelforganisatie van de werkenden om op die basis een leidende rol in het protest te spelen. Alleen de zelforganisatie van de arbeiders kan ons in staat stellen het kapitalisme te verslaan en alleen zo kan de invoering van de meest progressieve vorm van democratie worden gewaarborgd.

    We moeten de sektarische vergissing vermijden dat de arbeiders alleen in de grote fabrieken zitten. Nieuwe delen van de samenleving hebben zich aangesloten bij de arbeidersklasse. Medisch personeel heeft zichzelf in de voorste gelederen van de strijd geplaatst, studenten hebben zich georganiseerd om hun solidariteit met de arbeidersklasse te betuigen. Werknemers in de transport- en informatiesector hebben het vermogen om de economie effectief te stoppen als ze georganiseerd zijn.

    Tegelijkertijd wordt over de Wit-Russische protesten vaak gezegd dat ze een “vrouwelijk gezicht” hebben, elke zaterdag zijn er de vrouwenmarsen geweest. We moeten niet vergeten dat het grootste deel van de arbeidersklasse uit vrouwen bestaat. Het percentage werkende vrouwen in Wit-Rusland, evenals vrouwen met een tweede baan, is hoger dan in Rusland of Oekraïne, terwijl vrouwen tegenwoordig een lager loon hebben dan mannen. We moeten alles in het werk stellen om een maximale eenheid van de arbeidersklasse te waarborgen, door ervoor te zorgen dat deze kwesties in de strijd worden opgenomen.

    Het is de taak van socialisten om in de komende periode ons socialistische en revolutionaire politieke programma onder de arbeidersklasse te populariseren. We moeten de eis van de volledige ontmanteling van de dictatuur van Loekasjenko verdedigen, met de overgang naar arbeidersdemocratie op basis van de planning van de economie om de levensomstandigheden te verbeteren, en de eis dat alle fabrieken en grote ondernemingen in het land onder de controle en het beheer van de arbeidersorganisaties worden geplaatst.

    Leon Trotski omschreef de strategische taak van revolutionaire socialisten in een periode van agitatie, propaganda en organisatie als: “het overwinnen van de tegenstellingen tussen de rijpheid van de objectieve voorwaarden voor de revolutie en de onrijpheid van het proletariaat en zijn voorhoede (de ontreddering en ontgoocheling van de oude generatie, gebrek aan ervaring van de jongeren). De massa’s moeten bij hun dagelijkse strijd geholpen worden de brug te slaan tussen hun directe eisen en het programma van de socialistische revolutie. Deze brug moet bestaan uit een systeem van overgangseisen die vertrekken van de huidige situatie en het huidig bewustzijn van de brede lagen van de arbeidersklasse en onveranderlijk tot één en dezelfde conclusie voeren: de verovering van de macht door het proletariaat.”

    Hieruit volgt een begrip van de uitdagingen waar wij als revolutionaire socialisten voor staan in de komende periode, waarin de protestbeweging haar vroegere hoogtepunt niet zal bereiken en dus de mogelijkheid biedt om ons voor te bereiden op de volgende fase. In feite is het zo dat hoe meer tijd er is om zich voor te bereiden, hoe beter. Naarmate de mondiale crisis de wereld in zijn greep krijgt, zullen de taken echter dringender worden.

    Misschien staan revolutionaire socialisten in Wit-Rusland, meer dan in enig ander land, voor een ‘dubbele uitdaging’. We moeten een arbeidersbeweging opbouwen en tegelijkertijd een revolutionaire politieke organisatie, een partij. We moeten de organisatie van stakerscomités en vakbondsstrijd op de werkvloer helpen, zodat de werkenden onafhankelijk van de liberale oppositie-elite worden georganiseerd. Die oppositie zal immers steeds proberen om de belangen van de werkenden ondergeschikt te maken aan die van henzelf.

    Naarmate dit proces zich ontwikkelt, wat bijzonder snel kan gebeuren, zal het klassenbewustzijn, een bewustzijn van hoe de arbeidersklasse wordt uitgebuit door het kapitalisme, groeien. Het is noodzakelijk om ons programma openlijk en rechtstreeks onder de werkenden te populariseren, waarbij de klassenbelangen van de liberale elite worden blootgelegd en ervoor wordt gezorgd dat de arbeidersklasse een politiek en een socialistisch programma heeft dat in staat is om de maatschappij vooruit te helpen als de dictator wordt afgezet en het kapitalisme omver wordt geworpen.

    Tegelijkertijd moeten we ons vooral richten op het aantrekken van mensen uit die lagen van de arbeidersklasse, in het bijzonder de jongeren, die voorop lopen in de strijd tegen het regime en het kapitalisme zelf, zoals degenen die met progressieve eisen deelnemen aan de protesten, aan stakingen, aan bijeenkomsten op de binnenplaatsen. We doen dit met het doel een op politieke kaders gebaseerde revolutionaire socialistische organisatie op te bouwen, onafhankelijk van de elite. Een organisatie die in staat is om toekomstige bewegingen te wapenen met een strategie en een revolutionair socialistisch programma waarmee een overwinning mogelijk wordt.

    Voorlopig neemt het protest af, maar de woede van het Wit-Russische volk tegen het regime is niet verdwenen. De deelname aan de regelmatige betogingen is riskanter geworden, omdat de repressie is opgevoerd en de marsen kleiner zijn geworden. Het is niet langer mogelijk om openlijk politiek tussen te komen in deze activiteiten. Daarom is het noodzakelijk om het werk tijdelijk over te brengen naar de werkplaatsen, om contacten te leggen en een dialoog te voeren met de op protest gerichte collectieven.

    Daarbij zullen we ons concentreren op de taken van partijvorming, het aantrekken van nieuwe mensen, het cultiveren van een politiek (theoretisch en hedendaags) begrip, het ontwikkelen van onze kaders gewapend met een perspectief, een programma en het eisen van een energieke interventie wanneer de volgende fase van deze beweging zich onvermijdelijk ontwikkelt.

  • Solidariteitsoproep van stakerscomité van mijnwerkers in Wit-Rusland

    “De besnorde koning moet weg”

    Artikel op basis van een gesprek met Petr Pechkurov, lid van het stakerscomité bij Belaruskali. 

    Een van de meest effectieve stakingen in Wit-Rusland vond plaats in Belaruskali, waar de mijnwerkers een vijfde van de wereldvoorraad aan potas produceren. Vervolgens werden vijf leden van het stakingscomité gearresteerd en zitten sindsdien in de gevangenis. Het stakingscomité heeft een oproep tot solidariteit gedaan.

    Sinds begin augustus en de verklaring van de frauduleuze verkiezingsuitslag waarbij Alexandr Loekasjenko de overwinning opeiste, hebben de massale protesten Wit-Rusland op zijn kop gezet. Betogers botsen op geweld, onderdrukking en arrestaties. Een keerpunt in de protesten, toen het politieregime gedwongen werd zijn gewelddadige onderdrukking te versoepelen, kwam toen arbeiders in meer dan honderd fabrieken stakingscomités oprichtten en stakingen afkondigden. Een van de meest effectieve stakingen vond plaats in Belaruskali in de stad Soligorsk, waar de mijnwerkers een vijfde van de wereldvoorraad aan potas produceren. Vijf leden van het stakingscomité werden nadien opgepakt: Anatolij Bokun, Joeri Korzun, Sergej Tsjerkasov, Sergej Taras en Pavel Puchenya.

    Op 14 augustus kwamen de arbeiders van mijn nummer één bijeen om een eisenbundel op te stellen. Later die avond kwamen alle arbeiders van het bedrijf samen met plaatselijke bewoners. Ze verzamelden voor de kantoren van Belaruskali en legden de eisen voor aan de directie. De algemeen directeur werd meteen gewaarschuwd dat er een staking zou volgen als de eisen niet voor 17 augustus waren ingewilligd. Op dat ogenblik werden er op alle locaties van het bedrijf stakingscomités opgezet. Anatoly Bokun werd verkozen als voorzitter van het stakingscomité van de mijn nummer één en medevoorzitter van het overkoepelende stakingscomité. Hij werd tevens het publiek gezicht van de staking.

    Pamflet van het stakingscomité

    Een pamflet van het stakingscomité stelde: “Gorbaty [de algemeen directeur] en co doen er alles aan om ons zoveel mogelijk uit te persen. We krijgen net genoeg loon om te overleven en medicijnen te kopen. De lijst van ziektes waaraan mijnwerkers lijden, is immers lang. Het is moeilijk om te bewijzen dat het om beroepsziektes gaat. Is het de moeite waard om daarvoor te strijden, als we weten dat velen van ons het pensioen niet halen aangezien de gemiddelde levensverwachting van een mijnwerker 46,5 jaar is?

    “De staat knijpt wat ze uit ons kan persen en gooit ons dan gewoon weg. Ze hoeven niet eens het armzalige pensioen te betalen. Ondertussen hebben de pennenlikkers hun luxehuizen en huisjes, de ‘besnorde’ alleen al heeft 18 woningen!

    “Maar ‘wat kan ik veranderen’ vraag je? Alles! Maar alleen als je stopt met rustig te blijven of alleen maar te klagen bij je maten tijdens het roken. Alleen als we voor onze rechten opkomen zoals we dat op 17-18 augustus hebben gedaan. Vergeet niet hoe alle bureaucraten en hun medestanders bang waren. Weet je nog hoe bang de besnorde koning was!

    “Ze maken ons bang door te zeggen dat als we niet teruggaan naar ons werk, we een situatie zoals in Oekraïne zullen kennen. Maar tijdens Maidan in 2015 was er geen enkele staking. Het resultaat is dat in 2019 het gemiddelde loon van een mijnwerker 15.000 grivna [$600] was. Nu moeten de mijnwerkers staken omdat ze niet genoeg hebben om zich te voeden – al vijf maanden lang worden ze niet betaald. Ze hebben toen gezwegen, nu moeten ze vechten.

    “Als je denkt dat dat hier niet zal gebeuren… Er is net een nieuwe wet aangenomen die laattijdige betaling van het loon mogelijk maakt. Het is beter om nu te handelen. Of we gaan met dit regime naar het einde van de weg – we hoeven niet lang te wachten tot we bij de Russische Federatie zijn, de besnorde heeft geen andere uitweg. Denkt u dat dat goed zal zijn? In 2019 verdiende een arbeider in een mijnbouwbedrijf daar 43-45.000 roebel [562 dollar]. Als we ons nu niet met de politiek gaan bemoeien, dan zal de politiek zich met ons gaan bemoeien!

    “Doe mee met de strijd vrienden. Laat oom ons land niet verkopen! Niemand zegt dat we moeten opstaan en Tikhanovskaja moeten omhelzen, we weten niet eens wat ze echt wil. Maar als we samen opstaan, in alle rust, dan weten we wat we moeten doen als deze dame ineens besluit iets anders te doen dan nieuwe, vrije en eerlijke verkiezingen te organiseren!”

    Eisen van het stakingscomité en repressie

    De eisen van het stakingscomité zijn:

    • Een onmiddellijk einde aan het politiegeweld;
    • Het ontslag van Loekasjenko;
    • Straf degenen die de verkiezingsuitslag hebben vervalst;
    • De vrijlating van alle politieke gevangenen en hun volledige rehabilitatie;
    • Bestraffing van degenen die verantwoordelijk zijn voor het aanvallen van vreedzame demonstranten op straat en in de gevangenissen, en van de rechters die ermee hebben ingestemd een aanklacht in te dienen.

    Zodra de staking begon, daalde het productieniveau tot 10%. Onmiddellijk begon het management de stakers te bedreigen met ontslag, verlies van bonussen, strafrechtelijke aanklachten en met het aanklagen van verliezen als gevolg van de staking. Ze probeerden anderen te overtuigen om niet mee te doen aan de staking, maar tegen de 18e had het stakingscomité meer dan 6.000 handtekeningen verzameld. Tegen de 20e begon de echte repressie.

    Dmitry Kudelevich, een lid van het stakingscomité, stopte met het beantwoorden van GSM-oproepen. Hij legde later uit dat hij door de KGB was gearresteerd, wat niet meer gebeurd was sinds de Sovjettijd, maar dat hij wist te ontsnappen en naar Oekraïne vluchtte. Wit-Russische aanhangers die in Oslo wonen, voerden actie aan het hoofdkwartier van YARA International, de grootste klant van Belaruskali. Tegelijkertijd vroegen de wereldwijde vakbond IndustriALL en de onafhankelijke Wit-Russische vakbond hun leden in Noorwegen om tussenbeide te komen en vroegen zij Yara om hun zakenpartners in Wit-Rusland uit te nodigen voor onderhandelingen.

    De volgende dag raakten Alesya en Vladimir Loginov, leden van het stakingscomité, vermist. Zij werden gearresteerd door de politie van Soligorsk. Anatoliya Bokun, die door de stad reed, werd met zijn auto geblokkeerd door de politie en werd vastgehouden op basis van valse beschuldigingen. Onder druk van de politie werd een ander lid van het stakingscomité, Pavel Sechko, gedwongen zich terug te trekken uit het comité. Op de 23e werd Roman Leonchika aan zijn huis gearresteerd.

    De meerderheid van de arbeiders die weer aan het werk gingen, vonden dat de beloftes van het management werden gebroken – hun jaarlijkse bonussen werden stopgezet en een aantal werd ontslagen. Op 24 augustus riep het stakingscomité degenen die weer aan het werk waren gegaan op om alle veiligheids- en hygiëne-instructies op te volgen. We kregen informatie dat 20 stakers zouden worden ontslagen. Onder hen waren veel leden van het stakingscomité.

    Op 31 augustus werd Anatoly Bokun opnieuw gearresteerd en dit keer voor 15 dagen naar de gevangenis gestuurd. In de rechtbank liet hij de rechter weten dat hij aan een chronische longziekte leed, maar hij werd naar de gevangenis gestuurd waar hij zonder schoenen op een koude betonnen vloer werd achtergelaten. Hij werd ontslagen omdat hij afwezig was op het werk.

    Deze acties zijn typerend voor de acties die tot midden september werden voortgezet, daarna werd het nog erger. Op 9 en 10 september werden de leiders van de arbeiders ‘uitgenodigd’ op het ‘Departement voor de strijd tegen de georganiseerde misdaad en corruptie’ voor een ‘discussie’. Tijdens hun bezoek werden ze gewaarschuwd voor de wet tegen het terrorisme en de gewelddadige omverwerping van de regering. De autoriteiten stellen een vreedzame staking gelijk aan ‘terrorisme’.

    Protest gaat door

    Ondanks al deze bedreigingen bleven de arbeiders protesteren. Op 10 september ging Yuri Korzuna de mijn in en bond zich bij de 305 meter lange markering vast aan de mijnbouwapparatuur. Hij voegde daar zijn eigen eisen aan toe, waaronder de vrijlating van alle gearresteerde leden van het stakerscomité en het einde van de onderdrukking van de stakende mijnwerkers. Hij werd met geweld bedreigd en uiteindelijk hardhandig uit de mijn verwijderd. Een kolonne voertuigen ter ondersteuning van Korzuna volgde hem naar het ziekenhuis.

    Nu begonnen de gearresteerden langere straffen te krijgen. Petr Pechkurov kreeg zeven dagen voor steun aan Yuri Korzuna. Toen werd de voormalige voorzitter van de onafhankelijke mijnwerkersbond, Sergej Tsjerkasov, voor 15 dagen naar de gevangenis gestuurd nadat hij had deelgenomen aan een vreedzaam protest. Zo ook Roman Leonchik. Alekandr Novik en Pavel Puchenya zaten een maand in de gevangenis voor twee aanklachten wegens deelname aan vreedzame protesten. Een andere mijnwerker, Oleg Kudyelka, besloot zichzelf ondergronds te boeien. Hij werd vrijgelaten en naar een psychiatrisch ziekenhuis gebracht ‘ter observatie’. 22 mijnwerkers die hem steunden werden gearresteerd. Deze keer kreeg Anatoly Bokun een straf van 25 dagen.

    Op 3 oktober was er de massale arrestatie van mensen die deelnamen aan een bijeenkomst in één van de stadsparken. Van de opgepakte mensen kregen de leden van het stakingscomité Nina Tulajeva en Aleksej Kryzj zware boetes, Yuri Korzun, Sergej Tsjerkasov en Pavel Puchenja werden veroordeeld tot een gevangenisstraf van 7 tot 15 dagen.

    De autoriteiten hebben geen uitweg uit deze crisis. Hun enige antwoord is brutale repressie. Na de eerste dagen van gewelddadige aanvallen door de oproerpolitie werden ze door onze staking gedwongen zich terug te trekken. Toen begonnen ze mensen voor de rechter te brengen en hen te beboeten voor deelname aan de protesten. Toen ze zich realiseerden dat mensen de boetes niet zouden betalen, begonnen ze mensen gevangen te zetten. Elke keer gebruiken ze dezelfde methoden, dezelfde getuigen, meestal de politie en zonder rekening te houden met de vraag of de zaken al dan niet gerechtvaardigd zijn.

    Natuurlijk is er nog steeds een laag van mensen die ver van de politiek staan. Er zijn ook verschillende houdingen ten opzichte van Svetlana Tikhanovskaja. Sommigen vinden dat ze erkend moet worden als president. Maar de meerderheid van de arbeiders vertrouwt haar niet. Daarom was de staking nodig, een staking die zich spontaan ontwikkelde. Als gevolg van deze acties is de massa meer gepolitiseerd en velen begrijpen nu dat Tikhanovskaja slechts een marionet is. Als we onze boodschap nu kunnen overbrengen, om aan de arbeiders uit te leggen waarom we moeten vechten en waarvoor, zullen we meer stakingen zien.

    Een lid van het stakerscomité zegt: “We hebben nu een staking nodig in alle fabrieken en op alle werkplekken, dat zou de arbeiders voor eens en altijd laten zien dat we de macht hebben, dat we kunnen aandringen op onze eisen en rechten. We zijn ervan overtuigd dat als er zo’n nationale staking zou komen, de politie en het leger ook aan de kant van het volk zouden komen te staan.

    “We eisen de onmiddellijke vrijlating van al degenen die zijn gearresteerd bij vreedzame protesten, een einde aan de repressie – we mogen zelfs geen bijeenkomsten met arbeiders organiseren om ons standpunt uit te leggen zonder te worden gearresteerd. Wij eisen de onmiddellijke vrijlating van onze kameraden Anatoly Bakun, Yuri Korzun, Sergey Cherkasov, Sergey Taras en Pavel Puchenya.”

    Solidariteit gevraagd

    We roepen op om het stakerscomité van Belaruskali te steunen. Hoe?

    1. Door te protesteren bij de directeur-generaal Ivan Golovaty, met de eis dat Belaruskali alle ontslagen arbeiders weer in dienst neemt, bonussen toekent en een einde maakt aan alle discriminerende acties tegen arbeiders die tegen het autoritaire regime protesteren.

    Hij kan worden gecontacteerd op I.Golovaty@kali.by en Belaruskali.office@kali.by.

    of telefonisch op +375 17 426 01 11 of +375 17 426 20 20.

    Een kopie van protestberichten kan worden gestuurd naar Cira Holm, Chief Ethics Compliance Officer bij Yara International op Cira.Holm@yara.com of rechtstreeks op de Yara International Ethics hotline aan het einde van de pagina https://www.yara.com/this-is-yara/ethics-and-compliance/contact-us/.

    1. Door bij de Wit-Russische ambassade in uw land te protesteren om de onmiddellijke vrijlating te eisen van alle gearresteerden, met name de leden van het Belaruskali stakerscomité Anatoly Bakun, Yuri Korzun, Sergey Cherkasov, Sergey Taras en Pavel Puchenya. De contactgegevens zijn te vinden op de site van het Wit-Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op https://mfa.gov.by/en/ministry/.
    2. Door foto’s en solidariteitsberichten te sturen naar het stakingscomité op stackombelaruskalij@gmail.com met kopieën naar rodkille@gmail.com.

  • Wit-Rusland. Patstelling kan enkel doorbroken worden door arbeidersactie

    Na een wekenlange patstelling tussen het massaprotest en het regime van Loekasjenko in Wit-Rusland kan de huidige impasse alleen worden doorbroken ten gunste van de gewone mensen als de arbeidersklasse door middel van stakingen teruggrijpt naar onafhankelijke acties.

    Artikel door Rob Jones (Sotsialisticheskaya Alternativa – ISA in Rusland)

    In het weekend verzamelden zich opnieuw betogers in Minsk en andere steden die eisten dat Loekasjenko zou aftreden. Op zaterdag was er een vrouwenmars. In de aanloop naar de betogingen voerde Loekasjenko zijn dreigende retoriek op. De afgelopen weken hield de politie zich in, maar nu zijn er opnieuw meer arrestaties. Afgelopen weekend zijn er meer dan 440 mensen opgepakt. Er werden politie- en legervoertuigen uit heel het land gemobiliseerd. De voorbije week trokken er ook ‘tikhari’ op straat: bendes van politie-agenten en geheime politie die in burgerkledij en soms gemaskerd op straat komen en met stokken groepen betogers aanvallen als ze zich verzamelen.

    Er verschijnen nieuwe strijdmethoden. Heel wat activisten trainen zich in zelfverdediging voor de betogingen. Er duiken groepen betogers op met jongeren die zich vooraan opstellen om het protest te beschermen, waarbij ze inhaken bij elkaar. Ook op de vrouwenmars van zaterdag gebeurde dit. Ondertussen probeerde de oproerpolitie wanhopig om betogers op te pakken en uit het protest te slepen.

    Zowel de ‘tikhari’ als de ‘kosmonauten’ – de oproerpolitie in vol ornaat – zijn enkel sterk in hun anonimiteit. Betogers proberen nu de maskers van de politie te verscheuren als ze worden aangevallen. Via sociale media werd een database gepubliceerd met namen en adressen van oproeragenten. Er werd gedreigd om deze lijst te publiceren als het politiegeweld niet stopte.

    Het grootste keerpunt in de strijd was toen de arbeiders in staking gingen. Sommigen staakten een uur, anderen een dag of langer om te eisen dat Loekasjenko zou aftreden. Het regime moest een stap terug doen en het politiegeweld en de martelingen in de gevangenissen staken. De werkende klasse toonde dat zij de macht had om het land plat te leggen. In sommige bedrijven werden stakerscomités opgezet, maar voorlopig heeft deze beweging zich nog niet tot de logische conclusie ontwikkeld: de verwijdering van Loekasjenko en zijn kliek en de vestiging van een nieuwe regering die de belangen van de arbeidersklasse verdedigt.

    Er waren gevallen van arbeiders die massaal ontslag namen uit de overheidsvakbonden. De structuren van de stakerscomités zijn echter nog zeer beperkt en stellen eisen die nauwelijks te onderscheiden zijn van de algemene oppositie. Het laat de oppositieleiders, het ongekozen ‘coördinatiecomité’, toe om de werkende klasse te misbruiken om haar eigen eisen te bevorderen zonder dat die werkende klasse een eigen onafhankelijke rol ontwikkelt.

    Er zijn wel onafhankelijke vakbonden, maar zij worden sterk beïnvloed door de internationale vakbondsstructuren. Dit betekent dat er een druk is om deel te nemen aan ‘sociale partnerschapsprojecten’ en om onderhandelingen te starten met Loekasjenko. Het is opmerkelijk dat zelfs in conferenties van de onafhankelijke vakbonden vandaag meer nadruk wordt gelegd op hun toekomstige organisatie in plaats van eisen voor de huidige mobilisatie te bespreken.

    Toen de arbeiders weer aan het werk gingen, kregen ze te maken met massale repressie op de werkplek. Er werd opgemerkt: “We werden onder bedreiging gedwongen om te werken. De meest actieve collega’s zijn afgedankt. Er wordt zelfs met fysiek geweld gedreigd tegen de families van diegenen die voor de staking hadden gepleit. De managers en de vakbonden hebben druk uitgeoefend, ze hebben geen morele steun meer over. Ze zullen er echter niet mee wegkomen. Het is nodig dat de hele fabriek stopt met werken opdat een staking effectief is.”

    In de Zhlobin suikerraffinaderij heeft het management drie arbeiders ontslagen, die toevallig verantwoordelijk waren voor het opstarten van de orders, zodat de hele fabriek niet kon werken. Toen ze werden vervangen, begon de apparatuur plotseling te haperen. Tien arbeiders werden ontslagen uit de autofabriek in Minsk en de transportband stopte. Toen brak de verstuiver voor het sproeisysteem en moesten de auto’s met de hand worden geschilderd. Nu duurt het een week om evenveel auto’s te produceren als er voorheen gedurende een dag werden gemaakt. Hoe meer druk er op de arbeiders wordt gezet, hoe meer lopende banden plots kapot gaan of hoe meer elektriciteitscentrales in bedrijven haperen. In de mijnen in het westen van het land gaan de arbeiders effectief ondergronds, maar op de een of andere manier worden de productieplannen niet gehaald en worden de contracten niet nagekomen. Een mijnwerker, Yuri, werd een nationale held toen hij ondergronds ging en zichzelf aan de uitrusting vastbond. Nu volgen anderen dit voorbeeld.

     

    Aantal voertuigen dat dagelijks wordt geproduceerd in de autofabriek van Minsk – de verticale lijn is de dag van de verkiezingen.

    Dit is de paradox van de huidige situatie. De massa’s zijn bereid om grote risico’s te nemen en worden geconfronteerd met arrestaties, mishandelingen, martelingen en het verlies van hun baan om te protesteren tegen het autoritaire regime van Loekasjenko. Velen beweren dat spontaniteit en zelforganisatie positieve kenmerken van de beweging zijn, en dat zijn ze ook. Op sociale netwerken organiseren mensen zich per flatgebouw om hun deelname aan acties te regelen. Dit laat de beweging echter zonder strategie voor een overwinning achter, of een plan voor wat volgt op de omverwerping van Loekasjenko.

    Het door Svetlana Tikhanovskaja, de kandidaat die tegen Loekasjenko opkwam en won, opgezette initiatief wordt gesteund door zakenlieden, media-adviseurs en voormalige ministers. Het is naar eigen zeggen het “enige representatieve orgaan van de Wit-Russische samenleving dat is opgericht om de politieke crisis te boven te komen en overeenstemming in de samenleving te waarborgen, en om de soevereiniteit en onafhankelijkheid van Wit-Rusland te garanderen.” Het is echter geen gekozen orgaan en de leiders zijn ofwel gearresteerd ofwel naar het buitenland gevlucht. Veel betogers zouden desgevraagd Tikhanovskaja als president steunen, maar ze kijken niet naar haar, of naar de Coördinatieraad als geheel, voor leiderschap.

    Het belangrijkste werk van die raad is nu het lobbyen bij westerse machten om steun te krijgen. De drie Baltische staten die aan Wit-Rusland grenzen hebben sancties tegen Loekasjenko en zijn aanhangers afgekondigd. Dit was deels om de EU onder druk te zetten om strengere maatregelen te nemen. Het plan van de EU was om Loekasjenko zelf geen sancties op te leggen, in de hoop op een dialoog met hem en uit angst om Rusland nog meer voor de borst te stoten. In een niet-bindende stemming riep het Europees Parlement opgeroepen tot sancties, maar Cyprus blokkeert het besluit totdat de EU ermee instemt om ook sancties tegen Turkije te nemen.

    Loekasjenko heeft Rusland om meer steun gevraagd. In een vergadering met Vladimir Poetin in Sotsji heeft Rusland ermee ingestemd Wit-Rusland met 1,5 miljard dollar te steunen, wat niet genoeg is om de schuld van het land van 8 miljard dollar te dekken, en om gezamenlijke militaire oefeningen binnen Wit-Rusland te houden. Andere delen van de overeenkomst worden geheim gehouden, maar dat betekent waarschijnlijk dat Rusland deelneemt aan het privatiseringsprogramma van Loekasjenko. Na jaren van gedraal lijkt Loekasjenko nu een krachtiger “Unie-overeenkomst” tussen de twee staten te aanvaarden, waardoor Rusland in feite een hoge mate van controle krijgt.

    Rusland wil Wit-Rusland wanhopig te vriend houden als buffer tussen het land en de EU en de NAVO. Als de protesten in Wit-Rusland voortduren, kunnen ze tegelijkertijd de groeiende oppositie in Rusland zelf inspireren. Rusland wil tegelijk voorkomen dat Loekasjenko brutaal optreedt, omdat dit zou leiden tot een verder isolement van de twee landen.

    Plannen zijn één zaak, wat er daadwerkelijk gebeurt is iets anders. De mate van agressie die Loekasjenko tegen de oppositie gebruikt, neemt toe. De oppositie heeft benadrukt dat de protesten noch “pro-EU” noch “anti-Rusland” zijn. Het Wit-Russische volk stond altijd dicht bij de Russen, er ontstond pas een breuk toen Rusland in Oekraïne tussenkwam. Loekasjenko zag dit als een bedreiging voor de Wit-Russische soevereiniteit. Op de protesten verschijnen er zelden Europese of Russische vlaggen.

    Maar nu denken veel Wit-Russen dat Rusland de impopulaire dictator overeind houdt. Tikhinovskaja heeft er openlijk voor gewaarschuwd dat de overeenkomst tussen Poetin en Loekasjenko zou worden genegeerd als zij aan de macht komt. Hoewel zij een toevallige leider van de oppositie is, weerspiegelt zij de stemming van de massa’s nauwkeuriger dan de openlijk pro-kapitalistische figuren, die door de EU worden gesteund. Terwijl ze pleiten voor onderhandelingen met Loekasjenko en zelfs verkiezingen met zijn deelname mogelijk maken, stelt Tikhonovskaja dat het hele doel van de protesten is om Loekasjenko en zijn kliek volledig kwijt te raken.

    Als de agressie van Loekasjenko met steun van Rusland sterk escaleert, kan de pro-EU-stemming in het land snel toenemen. Het extreemrechtse nationalisme heeft geen sterke basis in Wit-Rusland, maar in deze situatie zou het zich met behulp van de zelfverdedigingsteams als basis kunnen ontwikkelen.

    Er is een sterk links alternatief nodig dat tussenkomt met de juiste eisen en een strategie om te winnen, om het enorme politieke vacuüm dat nu bestaat op te vullen. Het feit dat zoveel mensen hebben laten zien dat ze niet meer bang zijn, heeft veel mensen, die jarenlang in stilte hebben geleden onder onderdrukking en discriminatie, ertoe aangezet zich aan te sluiten bij de massabeweging. Slachtoffers van geweld binnen het gezin hebben steungroepen voor vrouwen overspoeld, goed georganiseerde groepen LGBT-activisten hebben deelgenomen aan de protesten. De organisaties die wel bestaan worden echter overweldigd.

    De zogenaamde linkse organisaties proberen niet eens tussen te komen. De mensen rond de neo-stalinistische groepen stellen dat Loekasjenko een groot deel van het staatseigendom heeft behouden en dat het land bijna tot bloei is gekomen onder een vorm van staatskapitalisme. Afgezien van het feit dat de gemiddelde lonen in Wit-Rusland ongeveer de helft zijn van die in het naburige Oekraïne of een kwart van die in Polen, hebben de arbeiders geleden onder het feit dat Loekasjenko een massaal privatiseringsprogramma heeft uitgevoerd, naast brutale pensioenhervormingen, een belasting op de werklozen en arbeiders een precair jaarcontract heeft opgezadeld. Nu, na zijn akkoord met Poetin, zal de privatisering brutaler zijn, met overnames door Russisch kapitaal.

    De niet-stalinistische linkerzijde, die beweert aanhangers te hebben in zowel de “Rechtvaardige Wereld” als de “Groene Partij”, stelt dat het te gevaarlijk is om tussen te komen in deze bewegingen. Beide groepen kijken naar Rusland om de situatie op te lossen.

    Maar er zijn goede activisten die op zoek zijn naar een manier om vooruit te komen. Er is organisatie nodig op de betogingen om een duidelijk socialistisch profiel te creëren.

    Zelfverdediging moet worden gecoördineerd op een internationalistische basis, waarbij het zelfbeschikkingsrecht van Wit-Rusland moet worden verdedigd, terwijl pogingen om mensen op nationalistische wijze te verdelen, worden tegengegaan. Er moeten banden worden aangeknoopt met groepen arbeiders en studenten. De huidige impasse kan alleen worden doorbroken als de arbeidersklasse door middel van stakingen teruggrijpt naar eigen onafhankelijke acties.

    De oproep om Loekasjenko af te zetten en alle politieke gevangenen vrij te laten, moet worden gekoppeld aan de eis dat er een einde komt aan de privatiseringen, het contractsysteem en de pensioenhervormingen, en dat de gezondheidszorg en het onderwijs weer gratis en van goede kwaliteit worden. De arbeidersklasse moet zich aan het hoofd van deze strijd plaatsen en een democratische en verantwoordelijke nationale stakingscoördinatie tot stand brengen. Dit zou de basis vormen voor een massale arbeiderspartij met een socialistisch programma, het presenteren van kandidaten bij komende verkiezingen en het bijeenroepen van een constituerende vergadering waarin gekozen vertegenwoordigers van alle werkenden beslissen hoe Wit-Rusland moet worden bestuurd in het belang van de werkende klasse, een democratisch, onafhankelijk en socialistisch Wit-Rusland als onderdeel van een bredere federatie van democratische socialistische staten.

  • Wit-Rusland: eindspel voor Loekasjenko ingezet

    Gisteren bleven de stakingen zich verspreiden. Loekasjenko sprak in een fabriek in Minsk en zei: “We hebben onze verkiezingen gehad. Alleen over mijn lijk zullen er nieuwe verkiezingen worden gehouden.” Maar de beslissing is niet meer aan hem. De komende dagen zal de kwestie op een of andere manier worden beslist.

    Artikel door Rob Jones (ISA-Rusland)

    Met de prachtige ironische humor die meestal gepaard gaat met massale opstanden en revoluties, is er een video verschenen van Alexandr Loekasjenko die in een berline wagen rijdt die wordt achtervolgd door een enorme vrachtwagen, die duidelijk op het punt staat de auto te verpletteren, en die symboliseert hoe snel de massabeweging hem en zijn heerschappij aan het verpletteren is. De arbeiders van de ‘Belaz’-fabriek die de vrachtwagens maken, behoren tot degenen die in staking zijn gegaan.

    In het weekend werden de krachtsverhouding gemeten. In Minsk verzamelde Loekasjenko zijn troepen. Konvooien van touringcars kwamen uit de verschillende regio’s en toch kon hij slechts tienduizend mensen verzamelen, volgens de hoogste schatting dan nog. Zelfs een aantal van de sprekers zei dat er wat verbeelding nodig is om te denken dat hij 80% van de stemmen haalde.

    In elke grote stad in het land kwamen daarentegen tienduizenden mensen bijeen in oppositie tegen Loekasjenko. Alleen al in Minsk verzamelden zich tot 200.000 mensen in het centrum van de stad. In een aantal steden is het lokale bestuur met de rood-witte vlag van de oppositie gaan wapperen. De menigte begon het protest goedgezind, met slogans als “Blijf staken tot het einde”, “Je bent de beul van je eigen volk, neem ontslag” of nog: “Grootvader, blijf je pilletjes nemen.” De vraag naar een ‘rechtbank’ dook op onder betogers. Een vrouw reageerde: “Ik zou hem direct neerschieten.” Een andere vrouw antwoordde: “Neen, dat is te gemakkelijk. Er moet een tribunaal komen.” De eerste vrouw reageerde: “Ik ben menselijker, ik zou hem neerschieten.”

    Stakingen en nu een algemene staking

    Eind vorige week was er een sterke opgang van het protest. Donderdag en vrijdag gingen steeds meer werkenden in staking. Van de grote industriële reuzen die duizenden, en soms tienduizenden arbeiders in dienst hebben, tot de ziekenhuizen en de IT-sector. Zelfs het personeel van de staatsomroep schaarde zich aan de kant van de oppositie. Dit volgde op een toespraak van Loekasjenko waarin die alle betogers ervan beschuldigde “schapen” te zijn die buitenlandse mogendheden achternalopen en “mensen met een crimineel verleden die nu werkloos zijn.”

    Deze onwetende en provocerende uitspraken goten olie op het vuur. Als reactie verscheen aan de tractorfabriek van Minsk een reusachtig spandoek met daarop: “We zijn geen schapen, geen vee, geen niet-personen. We zijn arbeiders van de tractorfabriek van Minsk. We zijn niet met 20 maar met 16.000.” Op vrijdag trokken ze massaal achter dat spandoek naar het parlementsgebouw in het stadscentrum. De oproerpolitie liet de schilden zakken toen ze daar aankwamen.

    Bij de eerste betogers was er heel wat zorgpersoneel. Sommigen hielden protestborden vast met de slogan: “Patiënt #1 is gedoemd.” Naar verluidt werden agenten die de eerste dagen in de ziekenhuizen werden binnengebracht voor verzorging zodanig ernstig gediagnosticeerd dat ze de eerstkomende dagen niet terug op straat mochten… De artsen sloten zich bij de arbeiders aan. Op heel wat massabijeenkomsten werd gevraagd wie op Loekasjenko had gestemd, waarbij niemand reageerde. Op de vraag wie voor Tikhonovskaja stemde, reageerde iedereen. IT’ers die doorgaans op kleine werkplekken actief zijn, vervoegden eveneens het straatprotest om hun solidariteit te tonen.

    Het karakter van de opstand veranderde in de loop van de week. Aanvankelijk waren er massale betogingen in heel het land, met veel aanvallen door de politie. Meer dan 6000 mensen werden opgepakt. Wie sindsdien vrijkwam, getuigt over overbevolking van de cellen, martelingen, bedreiging met verkrachting van vrouwelijke gevangenen … Terwijl het nieuws van het staatsgeweld zich verspreidde, zwol het protest verder aan. In de voorsteden van Minsk, waar veel gewone werkenden wonen, weerklonk de slogan ‘Skhodi, skhodi’. Dat betekent: ‘neem ontslag.’

    Toen de stakingen zich verspreidden, had de politie er geen vertrouwen meer in dat ze de situatie onder controle kon houden en kondigde het Nationale Hoofd van de Politie aan dat alle gedetineerden zouden worden vrijgelaten. Toen de gevangenen naar buiten kwamen, vertelden ze wat er gebeurde terwijl ze vastzaten, wat de woede nog verder aanwakkerde. Op zondag kwamen duizenden mensen naar de begrafenis van Aleksandr Taraikovsky, die eerder in de week stierf. De politie beweerde dat hij op het punt stond om met een explosief te gooien maar dat het te vroeg afging. Videobeelden tonen evenwel aan dat Taraikovsky niets in zijn handen hield.

    Gebrek aan echte leiding

    Een andere factor die de sfeer op de protestacties veranderde, was de directe betrokkenheid van vrouwen die in heel het land mensenkettingen organiseerden. Ze deden dit vaak met hun kinderen en ze eisten het einde van het geweld. Tikhonovskaja speelde daar een zekere rol in. Ze sloot zich aan bij de oproepen van Veronika Tsepkalo en Maria Kolesnikova, echtgenoten van de andere gediskwalificeerde kandidaten. De westerse media legt nadruk op de rol van deze vrouwen. Er moet echter opgemerkt worden dat het protest van de vrouwen begon op de dag dat Tikhonovskaja de mensen nog opriep om het protest te stoppen.

    Tegen vrijdag ontstonden er massale protestacties van scholieren, waarbij ze weigerden om hun diploma’s te accepteren. Ze hadden protestborden bij met slogans als ‘Er zijn mensen vermoord’. Ze stelden dat de examencommissies zich moesten schamen voor hun daden. Leraars worden vaak gezien als kanalen voor de staatspropaganda. Nu beginnen leraars zich echter aan te sluiten bij het protest. De wijze waarop het protest zich ontwikkelt, maakt dat de staat zich moest terugtrekken uit angst om nog meer vastberaden protest uit te lokken.

    Loekasjenko en zijn regime geven de schuld van alle problemen aan ‘buitenlandse oproerkraaiers’. Waar vandaan is niet altijd duidelijk, maar hij beweert soms dat er onruststokers zijn aangekomen uit Oekraïne, Polen en Rusland, de drie grote landen rondom Wit-Rusland. Terwijl het Kremlin natuurlijk de Russische betrokkenheid ontkent, geeft het de schuld aan westerse invloeden. Zowat alle stalinistische en voormalige stalinistische groeperingen haastten zich om Loekasjenko te steunen. Om de één of andere reden zien ze de dictatuur in Wit-Rusland als een bolwerk van ‘sovjet-heerschappij’. Het is niet verwonderlijk dat er zondag op de betoging voor Loekasjenko ook enkele aanwezigen waren met communistische vlaggen.

    Van spontaniteit naar organisatie

    De waarheid is dat er een zeer grote mate van spontaniteit zat in het protest. De partijen die zich de laatste jaren als oppositie positioneerden – voornamelijk van rechtse sociaaldemocratische of milde nationalistische strekking – doken volledig onder toen Covid-19 zijn intrede in het land deed. Svetlana Tikhonovskaja was een toevallig figuur. Begin vorige week riep ze nog op tot onderhandelingen met Loekasjenko. Ze diende klacht in bij de kiescommissie, maar kwam nooit terug van de kantoren van die commissie. Wat er exact gebeurde, is onduidelijk. Ze werd bedreigd in die kantoren en dook nadien op in Litouwen. Ze verklaarde aanvankelijk dat het protest te ver ging en dat ze zelf prioriteit zou geven aan haar gezin. Nu kondigde ze aan dat ze bereid is om de rol van ‘nationaal leider’ op te nemen tot aan nieuwe verkiezingen.

    In Wit-Rusland is er geen noemenswaardige vakbondsorganisatie. Net als in andere voormalige Sovjetrepublieken bestaat de voormalige staatsvakbond nog in veel fabrieken, maar deze is volledig loyaal aan Loekasjenko. Zij waarschuwt voor de economische gevolgen als de protesten voortduren. De kleine onafhankelijke vakbonden die vooral in de jaren 1997-1998 werden opgericht, verloren hun invloed. In hun officiële verklaring over de gebeurtenissen roept de federatie van onafhankelijke vakbonden op om een petitie te organiseren. Individuele of groepen activisten van deze vakbond waren echter wel betrokken bij de organisatie van het protest.

    Als iemand is die het protest ‘organiseert’ dan is het de economische crisis, Covid-19 en de verkiezingsfraude, naast de provocerende uitspraken van Loekasjenko zelf natuurlijk. Zondag beweerde hij nog dat de stakers daarvoor waren betaald en moesten worden ontslagen.

    Eisen

    Het spontane karakter van de protesten verklaart waarom er geen politieke spandoeken en zeer weinig slogans door de betogers worden meegedragen. Soms wordt de rood-witte vlag gebruikt die in de periode 1991-94 het symbool van Wit-Rusland was. Deze werd verboden toen Loekasjenko aan de macht kwam en enkele symbolen uit de Sovjetperiode herstelde. Vaak is de slogan ‘Zhivi Belarus’ – Leve Wit-Rusland – te horen.

    Wanneer er eisen worden gesteld, bestaan die meestal uit de noodzaak van nieuwe verkiezingen, een einde aan het politiegeweld en de vrijlating van politieke gevangenen. Nu is voor het eerst de roep om een ‘tribunaal’ opgekomen. Misschien wel het verst gevorderd zijn de voorstellen van het stakingscomité van de Tractorfabriek in Minsk. Dit comité eist een hervorming van de politie en het leger, het ontslag van al wie betrokken is bij het geweld tegen betogers, de komst van een andere regering, een hervorming van de kiescommissie en een volledige rehabilitatie van de politieke gevangenen. Nu stakerscomités beginnen te ontstaan, duiken er ook eisen op zoals het einde van onzekere contracten, het stoppen van de aanvallen op de werklozen en het terugdraaien van de pensioenhervormingen.

    Deze eisen gaan in tegen wat voorgesteld wordt door de oppositietrojka of wat voorgesteld wordt door de Europese machten die uit zijn op een compromis met het regime. Valery Tsepkalo stelt zelfs voor om Loekasjenko immuniteit van vervolging te verlenen en hem zes maanden aan de macht te laten blijven, tot er nieuwe ‘eerlijke’ verkiezingen kunnen gehouden worden waarin Loekasjenko opnieuw kandidaat kan zijn. Tikhonovskaja wil een commissie instellen om de machtsoverdracht meteen te waarborgen.

    Nu het protest de vorm van een arbeidersopstand begint aan te nemen, raakt de liberale oppositie in paniek. De EU eist niet eens het ontslag van Loekasjenko, maar slechts een “ronde tafel van nationale eenheid.”

    De rol van Rusland

    Tegelijkertijd is Loekasjenko op zoek naar steun van Poetin. Na een telefoongesprek op zondag meldde Loekasjenko dat Poetin bereid was om steun te verlenen, wat betekent dat het om militaire steun gaat. Hij waarschuwde de betogers om zich niet tot “kanonnenvoer” te laten maken, wat erop wijst dat hij extreme maatregelen zou nemen.

    Poetin maakte echter duidelijk dat er enkel steun zou komen indien er een militaire interventie door Polen of een ander EU-land zou plaatsvinden. Het maakt dat de acties van Tsepkalo, die ontmoetingen had met Amerikaanse senatoren en EU-vertegenwoordigers en probeert een hoorzitting over Wit-Rusland in het Amerikaanse parlement op te zetten, bijzonder schadelijk kunnen zijn. Dergelijke inmenging door westerse imperialistische mogendheden kan door Poetin als excuus gebruikt worden om in te grijpen.

    Het voorbeeld van de mogelijke omverwerping van Loekasjenko schept een gevaarlijk precedent voor Poetin. Maar een openlijke inmenging is mogelijk nog gevaarlijker. De onrust in Rusland neemt immers eveneens toe. Er is al zes weken lang massaal protest in de stad Chabarovsk in het Verre Oosten en ook in de Oeral-republiek Basjkirië is er protest rond een milieukwestie. In beide gevallen verschijnen er al spandoeken met de tekst: “Van Chabarovsk tot Brest: geen plaats voor dictatuur” (in het Russisch rijmt die slogan). De Russische media hebben het niet alleen over een groeiend politiek karakter van dit protest, maar ook over een ‘Wit-Ruslandisering’. Er zijn maandag berichten over Russische troepen die naar de grens gestuurd worden, mogelijk is het doel om de grens te bewaken indien de gebeurtenissen in Wit-Rusland uit de hand lopen en niet zozeer om de grens over te steken.

    Wat er nu nodig is

    International Socialist Alternative is solidair met de betogingen en stakingen in Wit-Rusland. We hebben er geen vertrouwen in dat bankiers en gevestigde diplomaten, die zelf jarenlang deel uitmaakten van het Loekasjenko-regime, het lot van het land zullen bepalen. Zowel de westerse imperialistische mogendheden als Rusland moeten zich afzijdig houden van Wit-Russische aangelegenheden.

    De stakingen moeten door verkozen stakerscomités worden doorgezet totdat Loekasjenko weg is en alle politieke gevangenen worden vrijgelaten. De stakerscomités moeten zich onderling coördineren en samenwerken met vertegenwoordigers van studenten en burgers om een revolutionaire constituerende vergadering te organiseren die beslist hoe het land in het belang van de werkende bevolking wordt bestuurd.

    In de afgelopen dagen heeft de ‘trojka’ van de oppositie rond Tikhonovskaja voorgesteld een overgangscomité te organiseren en werkenden uit te nodigen om vertegenwoordigers te sturen om toezicht te houden op de machtsoverdracht. Dit is niet hetzelfde. Veranderen wie aan het hoofd van het systeem staat, zal het systeem zelf niet veranderen. In de strijd voor politieke verandering moet de economische situatie worden veranderd: de aanvallen op de werklozen en pensioenen moeten samen met onzekere arbeidscontracten verdwijnen. De begroting moet omgegooid worden om onderwijs en gezondheidszorg te financieren in plaats van de politie en de staatsbureaucratie. Om dit te waarborgen is er nood aan een politieke partij van de werkenden die ervoor kan zorgen dat de economie onder democratische controle van de werkenden komt te staan en die een socialistische regering kan vormen als onderdeel van een federatie van democratische socialistische staten.

    Eindspel is ingezet

    Op het moment van schrijven worden de krachtsverhoudingen in het hele land gemeten. Zondag verzamelde de oppositie alleen al in Minsk minstens tien keer meer mensen dan Loekasjenko er op de been kon brengen. Er waren bovendien ook nog grote protestacties in andere steden.

    Maandag zijn de stakingen zich blijven verspreiden. Het internet werd opnieuw afgesloten. Loekasjenko besloot om met een helikopter naar de Volat-fabriek in Minsk te trekken om daar te spreken: “We hebben onze verkiezingen gehad. Alleen over mijn lijk zullen er nieuwe verkiezingen komen.” Arbeiders van nabijgelegen bedrijven betoogden naar de Volat-fabriek met de slogan ‘Ontslag, ontslag’. Loekasjenko heeft de situatie niet langer in de hand. De komende dagen zal de kwestie op één of andere wijze beslecht worden.

  • Wit-Rusland. Verkiezingsfraude leidt tot straatprotest

    Protest aan de Wit-Russische ambassade in Kiev met activisten van Socialistisch Alternatief.

    De presidentsverkiezingen van zondag werden duidelijk vervalst. Wit-Russische werkenden en jongeren moeten zich organiseren in oppositie en een socialistisch alternatief opbouwen.

    Artikel door Rob Jones, Sotsialisticheskaya Alternativa – ISA in Rusland

    Op het moment van schrijven lijken de protesten in Wit-Rusland tegen de overduidelijke vervalsing van de resultaten van de presidentsverkiezingen zich te verspreiden en stuiten ze op toenemende repressie.

    In Minsk, Brest, Grodno en een twaalftal andere steden zijn duizenden op straat gekomen en op veel plaatsen zijn er barricades opgericht. Als reactie daarop maakt het regime gebruik van de oproerpolitie en nu zelfs van de elitaire antiterreurtroepen ‘Almaz’.

    Video’s laten zien dat de politie de betogers met geweld slaat, terwijl traangas en verdovingsgranaten op grote schaal worden gebruikt. Velen zijn gewond geraakt door rubberen kogels. Maandag zijn naar verluidt duizenden mensen opgepakt, waaronder ten minste 17, voornamelijk Russische, journalisten. In een scène die doet denken aan die op het Plein van de Hemelse Vrede, China, is één betoger door een politiebus overreden.

    Bestuurders in Minsk rijden door de stad om de oppositie te steunen en proberen in veel gevallen verkeersopstoppingen te veroorzaken om de doortocht van politievoertuigen tegen te houden. Op andere plaatsen cirkelen chauffeurs rond politievoertuigen heen om hun bewegingsruimte te beperken. Maandag gebruikt de oproerpolitie taxi’s en ambulances om in de menigte van betogers te komen.

    Arbeiders staken

    De arbeiders van de Wit-Russische Metallurgische Fabriek (BMZ) hebben een staking uitgeroepen onder het ordewoord dat ze willen “leven, niet alleen maar bestaan.” Zodra de aankondiging werd gedaan, trok de oproerpolitie de fabriek binnen en werden naar verluidt minstens 60 arbeiders opgepakt. Er volgde een oproep om de staking te verspreiden.

    Intussen is er melding gemaakt dat Svetlana Tikhanovskaja, de enige oppositiekandidaat die aan de verkiezingen mocht deelnemen, in de vijf uur na haar bezoek aan de kiescommissie niet meer is gezien. Nadien raakte bekend dat ze in Litouwen zou zijn.

    Deze protesten zijn uitgelokt door de aankondiging dat Alexandr Loekasjenko 80% van de had ‘gewonnen’. Dit duidelijk verzonnen cijfer staat in schril contrast met de stemming onder de bevolking, die steeds kwader wordt op Loekasjenko, die sinds 1994 aan de macht is. Niet alleen heeft zich in het land een verwoestende economische crisis ontwikkeld, Loekasjenko is ook een ‘corona-ontkenner’, die beweert dat een glas wodka per dag het virus op afstand houdt. Het aantal besmettingen per hoofd van de bevolking ligt dan ook vier keer zo hoog als in het naburige Oekraïne.

    Waar is de oppositie?

    De traditionele oppositie heeft bij deze verkiezingen geen enkel alternatief geboden, omdat zij beweerde zich zorgen te maken over de veiligheid van de mensen tijdens de pandemie. De groeiende oppositie in de samenleving, een deel van de heersende elite – een voormalig ambassadeur en een bankier – kondigde echter aan zich kandidaat te stellen. Dit leidde tot een massale opkomst van mensen die hun nominatiepapieren wilden ondertekenen. Om te voorkomen dat deze steun zou worden omgezet in stemmen, werd de een gearresteerd en de ander gedwongen in ballingschap te gaan. Een derde kandidaat, een bekende blogger, werd ook gearresteerd. Het was zijn vrouw, Svetlana Tikhanovskaja, die vervolgens haar kandidatuur aankondigde.

    Deze toevallige oppositieleider zag al snel duizenden mensen gemobiliseerd ter ondersteuning van haar campagne, waarbij ze eenvoudigweg beloofde dat ze, als ze werd gekozen, alle politieke gevangenen zou vrijlaten en nieuwe, democratische verkiezingen zou organiseren. Loekasjenko geloofde dat ze als vrouw niet in staat was om president te worden. Maar alles wijst erop dat de bevolking het daar niet mee eens was. Waar de resultaten van individuele kiesbureaus naar buiten kwamen, zien we dat niet Loekasjenko maar Tikhanovskaja 80% van de stemmen haalde.

    Links alternatief nodig

    Het feit dat de enige oppositiekandidaat toevallig was, en dat degenen die oorspronkelijk bereid waren zich kandidaat te stellen tot de heersende elite behoren, toont aan dat er dringend behoefte is aan een echt links alternatief voor de arbeidersklasse, met democratisch gekozen actiecomités om een rol te spelen in de protesten met eisen die de werkelijke belangen van de arbeiders weerspiegelen, voor democratische rechten en een einde aan het dictatoriale regime, voor degelijke lonen en steun voor gratis gezondheidszorg en onderwijs, voor een democratisch en onafhankelijk socialistisch Wit-Rusland. Natuurlijk moet de staking die in de BMZ is begonnen, worden omgezet in een nationale staking onder leiding van democratisch gekozen arbeiderscomités.

    Dit is de les die we hebben geleerd van de gebeurtenissen in het naburige Oekraïne, toen tijdens Euromaidan, bij gebrek aan een links alternatief, de oprechte zorgen van de gewone mensen werden uitgebuit door de burgerlijke oppositie en uiterst rechts.

    Imperialistische hypocrisie

    Zoals verwacht hebben de westerse mogendheden de verkiezingsuitslag snel publiekelijk bekritiseerd. Nog maar enkele maanden geleden heeft de EU de ogen gesloten voor het autoritarisme van Loekasjenko, toen zij probeerden hem van Rusland los te weken. Nu roept de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, Minsk eenvoudigweg op “ervoor te zorgen dat de stemmen nauwkeurig worden geteld en gepubliceerd.” Dit gaat natuurlijk voorbij aan het feit dat het hele verkiezingsproces vanaf het begin is gemanipuleerd en dat het niet anders kan in een ondemocratische autoritaire staat.

    Autoritaire leiders van andere landen zoals China en Kazachstan hebben Loekasjenko snel gefeliciteerd. En natuurlijk volgden ook snel felicitaties vanuit Moskou. De reactie van Rusland lijkt echter genuanceerder. Het laatste wat Rusland wil is een herhaling van de Oekraïense Euromaidan, toen de pro-Russische president in Kiev werd omvergeworpen ten gunste van een pro-EU-regering.

    De boodschap van het Kremlin aan Loekasjenko zag uit naar samenwerking binnen de “Uniestaat” – een voortzetting van de Unie tussen Rusland en Wit-Rusland. Loekasjenko heeft sinds Euromaidan een steeds onafhankelijker koers gevolgd ten opzichte van Rusland. Dat blijkt tot op zekere hoogte uit het aantal Russische journalisten dat momenteel wordt vastgehouden en uit het schandaal in de aanloop naar de verkiezingen rond de arrestatie van een groep Russische huurlingen in Wit-Rusland. Ook in het meestal trouwe parlement van het Russische Kremlin zijn er stemmen opgegaan om de onderdrukking door Loekasjenko te bekritiseren. Ze wekken de indruk dat de steun aan Loekasjenko slechts zo ver zal gaan als hij bereid is om zich terug volledig op de Russische lijn te plaatsen. Desnoods kan het Kremlin een andere kandidaat steunen. Misschien wordt dat Viktor Babariko, de voormalige bankier die dicht bij de Russische Gasprom staat. Om de druk op te voeren is er in een van de regio’s van Wit-Rusland een comité verschenen dat beweert zich bij Rusland te willen aansluiten. Hetzelfde gebeurde in Oekraïne in 2014.

    Sotsialisticheskaya Alternativa in Rusland en Oekraïne zijn natuurlijk volledig solidair met de strijd van Wit-Russische arbeiders en jongeren tegen het dictatoriale regime van Loekasjenko en hebben protesten georganiseerd bij de Wit-Russische ambassades in Kiev en Moskou rond de slogan: “Loekasjenko moet weg – voor democratie voor arbeiders en alle onderdrukten.”

  • Wit-Rusland: massaprotest tegen autoritaire bewind van Loekasjenko

    Loekasjenko (foto: Wikimedia)

    Dreiging van geweld, leugens, hysterie en politieke onderdrukking. Zo probeert het autoritaire bewind van Alexander Loekasjenko het massaprotest in Wit-Rusland te onderdrukken. Op 9 augustus zijn er presidentsverkiezingen die Loekasjenko wellicht zal verliezen.

    Door Denis Razumovsky, Sotsialisticheskya Alternativa – ISA in Rusland

    Vanaf de eerste verschijning van COVID-19 in Wit-Rusland heeft Alexander Loekasjenko, president van de republiek sinds 1994, geweigerd om maatregelen te nemen om de verspreiding van het virus te voorkomen. Hij omschreef het virus als “een les voor druggebruikers en rokers.” Het ontbreken van enige maatregel maakte dat het virus zich kon verspreiden als een wildvuur. Zelfs officiële statistieken tonen aan dat tot nu toe 68.000 mensen besmet zijn, bijna evenveel als in het naburige Oekraïne, dat een bevolking heeft die vier keer zo groot is, maar waar wel quarantainemaatregelen werden toegepast.

    De economische situatie in het land is bijna catastrofaal. De sluiting van de grenzen heeft de stagnatie, die al enkele jaren duurt, alleen maar verergerd. In de eerste zes maanden van dit jaar is de buitenlandse handel met 20% gedaald. Onlangs heeft de Wereldbank een “optimistische prognose” gepubliceerd, waarin wordt voorspeld dat de economie van Wit-Rusland een “zware schok” zal ondergaan en in 2020 met ten minste 4% zal krimpen. De realiteit is waarschijnlijk nog veel erger. De verwachting is dat dit jaar meer dan 1,2 miljoen mensen, op een bevolking van tien miljoen, hun werk zullen verliezen.

    Een hedendaagse Bonaparte

    De ontevredenheid over de heerschappij van deze moderne Bonaparte groeit al enige tijd. Om een groeiend gat in de begroting van het land te dichten voerde Loekasjenko in 2017 een belasting in op de werklozen, die hij ‘parasieten’ noemde. Als antwoord daarop verspreidde het spontane protest van ‘niet-parasieten’ zich over het land en werd de belastinghervorming niet ingevoerd.

    Zijn weigering om de dreiging van het virus te erkennen en de daaruit voortvloeiende problemen in het gezondheidsstelsel ondermijnden de steun voor Loekasjenko nog verder. Zijn besluit om door te gaan met een parade op de ‘Dag van de Overwinning’ in Minsk, om de 75e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog te vieren, net toen de epidemie haar hoogtepunt bereikte, leidde tot een zodanige daling van zijn steun dat de Wit-Russische autoriteiten de publicatie van opiniepeilingen in de massamedia verbood.

    Voor het verschijnen van het virus werd augustus van dit jaar vastgesteld als datum voor de volgende presidentsverkiezingen. Alle deskundigen voorspelden dat de campagne niet veel zou opleveren en zou eindigen met de herverkiezing van Loekasjenko voor nog een termijn. Toen COVID-19 toesloeg, kwam de hele Wit-Russische oppositie, van de sociaaldemocratische “Een rechtvaardige wereld” tot de liberalen en nationalisten, op de proppen. Ze namen een moralistisch standpunt in: ze riepen op tot een boycot van de verkiezingen om een toename van de besmettingen te voorkomen. Alle voormalige “traditionele” oppositiepartijen weigerden kandidaten voor te dragen.

    Elite is verdeeld

    Volgens de Wit-Russische kieswet is het nodig om 100.000 handtekeningen te verzamelen om presidentskandidaat te worden. Toen de groei van de oppositie tegen Loekasjenko voor een deel van het establishment duidelijk werd, besloot zij dit te gebruiken. Met name de voormalige ambassadeur in de VS en hoofd van het door de staat gefinancierde High-Tech Park, de grootste IT-cluster in Midden- en Oost-Europa, Valery Tsepkalo en de bankier Viktor Babariko bevestigden de openlijke verdeeldheid binnen de heersende elite door campagnes te lanceren om als kandidaat te worden voorgedragen. De nieuwe stemming van verzet en oppositie werd ook gebruikt door de bekende blogger Sergej Tikhanovski.

    De afkeer van Loekasjenko en de wens om onder zijn 26 jaar durende heerschappij uit te breken, vonden een weerklank in de oproep van de nieuwe kandidaten om hun nominaties te ondertekenen. Er vond een massale mobilisatie plaats, ongezien in omvang, die door de media de ‘revolutie van de handtekeningen’ werd genoemd. Ondanks het virus bleken dagelijks duizenden mensen in de rij te staan om te tekenen, vaak kilometers lang rond verschillende stadsblokken.

    Deze mobilisaties stuitten al snel op een reactie van het regime. De politie begon zich te bemoeien met het verzamelen van handtekeningen en arresteerde activisten. Er werd een politieprovocatie georganiseerd tegen de videoblogger Sergej Tikhanovsk, die nu strafrechtelijk wordt vervolgd. De regimegezinde media lanceerden een massale campagne waarin de andere kandidaten werden beschuldigd van allerlei dodelijke zonden, van een herhaling van de Oekraïense Maidan in Minsk tot financiering door de VS of de EU. Toen Viktor Babariko zich tot de kiescommissie wendde om de 300.000 handtekeningen die hij had verzameld in te dienen, werden deze afgewezen en werd hij gearresteerd. Hij wordt nu strafrechtelijk vervolgd en zijn huis is doorzocht. Valery Tsepalo vluchtte naar Rusland om te voorkomen dat hij gearresteerd zou worden.

    Bloeddorstige bedreigingen

    Al voor deze arrestaties had Loekasjenko hysterisch gedreigd met massaschietpartijen: “Mijn vriend Rahmon [president van Tadjikistan], kwam de hoofdstad binnen met een machinegeweer in gereedheid om de orde te herstellen – veel mensen kwamen om. We mogen niet vergeten hoe president Karimov in Oezbekistan in Andijan een putsch heeft gestopt en duizenden mensen heeft neergeschoten. Iedereen beschuldigde hem toen, maar toen hij stierf vielen ze allemaal huilend op hun knieën. We moesten dit niet te doen, dus we begrijpen het niet. Sommigen van ons. Nu, we zullen het wel begrijpen!”

    Maar zulke uitspraken lokten alleen maar meer Wit-Russen uit om op straat te komen uit protest. Midden juni protesteerden tienduizenden mensen tegen de politieke onderdrukking. En sindsdien zijn de protesten alleen maar groter geworden, met als slogan “Laat het gaan!”. De mensen staan in “solidariteitsketens” in de centrale straten van hun steden. Overal proberen de politie of oproertroepen de vreedzame betogers vast te houden en in verschillende steden zijn ze geconfronteerd met fysiek verzet.

    Svetlana Eduardovna, een gepensioneerde uit Minsk, drukt de stemming van velen uit als ze zegt: “Wat is er gebeurd met al hun beloften? Lonen van 500 roebel [200 euro]? Wie krijgt zoveel? Steun voor leraren en medisch personeel – dat is een leugen. Nu moeten de leerkrachten werken in klassen met meer dan 30 kinderen, maar ze krijgen geen extra loon voor overwerk. En hoe zit het met het coronavirus. Waarom vecht de hele wereld ertegen? Ze vertellen ons dat er hier geen probleem is. Het is beangstigend om het nieuws te lezen – elke dag zijn er meer arrestaties. Als we in de jaren negentig wisten waar ze het land in zouden veranderen, zouden we nooit voor hebben gestemd.”

    Nu Loekasjenko nog steeds dreigt met meer geweld, wat de mensen nog woedender maakt, zijn ze er nog meer van overtuigd dat ‘Sasha 3%’, zijn bijnaam na een peiling begin juni die hem op slechts 3% plaatste, weg moet.

    Is dit het einde van Loekasjenko?

    Na de arrestatie van Sergej Tikhanovski stemde zijn vrouw Svetlana Tikhanovskaja ermee in om genomineerd te worden. Op 30 juli namen 63.000 mensen deel aan een betoging in Minsk om haar te steunen. Zelfs in kleinere steden zoals Brest kwamen tienduizenden op straat. Dit zijn de grootste protesten in Wit-Rusland sinds 30 jaar.

    Loekasjenko dacht dat hij veilig was door alle mannelijke kandidaten uit de verkiezingen te verwijderen. Op volstrekt seksistische wijze heeft hij het vermogen van Svetlana Tikhanovskaja om president te worden veracht. “Onze grondwet is niet voor vrouwen, onze maatschappij is nog steeds niet klaar om op een vrouw te stemmen, daarom is onze grondwet zo geschreven dat de president een sterk gezag heeft. Wit-Rusland is niet Litouwen, waar de president Dalya Gribauskaite was, die opdook, glimlachte, ging zitten en dan naar links ging. Zij was nergens verantwoordelijk voor omdat Litouwen een parlementaire republiek is. Maar voor ons – nee, de president moet een man zijn – ben ik daar absoluut van overtuigd.” Loekasjenko dacht dat dit genoeg zou zijn om Svetlana in diskrediet te brengen als kandidaat, maar ze verzamelde al snel genoeg handtekeningen om zich als kandidaat te laten registreren. De Centrale Kiescommissie heeft haar geregistreerd.

    Zijn patriarchale stommiteit en seksisme hebben Loekasjenko in een kwaad daglicht gesteld. De maatschappij is veranderd. Niemand denkt nu bij zijn volle verstand dat een vrouw op de een of andere manier minder capabel is dan een man. Zowel Wit-Russische vrouwen als mannen die vastbesloten zijn om te protesteren, steunen Svetlana openlijk. Zij heeft beloofd slechts een ‘technische’ kandidaat te zijn, die na het winnen van de verkiezingen een fatsoenlijke verkiezing zal organiseren waaraan iedereen die dit wil, kan deelnemen.

    De campagneteams van de gearresteerde Babariko en de verbannen Tsepkalo steunen Tikhanovskaja en vormen in feite een coalitie tegen Loekasjenko.

    Russische huurlingen

    Nu is Loekasjenko in paniek. Op 29 juli, vlak voor de grootste protestmobilisatie, arresteerde hij 33 soldaten van de Russische privé-huurlingengroep “Wagner”, geleid door Jevgeni Prigozhin, een zakenman die dicht bij president Poetin staat. Zij beweerden dat zij op doorreis waren door Wit-Rusland, een van de weinige landen die geen internationale vluchten heeft verboden, naar Turkije om de Hagia Sofia-kathedraal te bezoeken. De stap van Loekasjenko was een wanhoopsdaad, bedoeld om mensen bang te maken met de dreiging van een ‘Maidan’, en een herhaling van wat er in Oekraïne is gebeurd.

    Tot voor deze arrestaties had het Kremlin sympathie voor Loekasjenko’s onderdrukking van de protesten. Het laatste wat ze willen is een Wit-Russische ‘Maidan’ in wat tot nu toe de meest loyale partner van Rusland is geweest. Het Kremlin heeft al genoeg binnenlandse problemen: van het virus tot de economische ineenstorting en de daarmee gepaard gaande afkalvende steun voor Poetin. Sinds vier weken zijn er massale protesten in de stad Chabarovsk in het Verre Oosten nadat het Kremlin de verkozen regionale gouverneur had afgezet. Deze kwesties hangen als een zwaard van Damocles boven het regime van Poetin. Als de dictatuur van Loekasjenko valt, zouden ontevreden Russen daar wel eens inspiratie uit kunnen opdoen voor hun strijd tegen Poetin.

    Zijn onbedoelde ruzie met Moskou zou ernstige gevolgen kunnen hebben voor Loekasjenko. Door de huurlingen te arresteren heeft hij het Kremlin in een zeer delicate situatie gebracht. In een poging om hun aanwezigheid in Minsk uit te leggen, moest Poetins woordvoerder zich door allerhande bochten wringen. Iedereen herinnert zich nog hoe dezelfde huurlingen betrokken waren bij de overname van de Krim en het conflict in Oost-Oekraïne.

    Het regime van Poetin begrijpt dat de Wit-Russische dictator oncontroleerbaar is geworden. Als er een groeiende politieke revolutie tegen Loekasjenko plaatsvindt die leidt tot een conflict tussen de ontevreden massa’s en de politie en troepen in Minsk, is er geen garantie dat het Kremlin Loekasjenko zal steunen. Ze zouden gemakkelijk tot een overeenkomst kunnen komen met Babariko, die eerder verbonden was met het Russische gasbedrijf Gazprom, in plaats van met de nu onstabiele Loekasjenko.

    Om de presidentsverkiezingen in de eerste ronde te winnen, moet een kandidaat meer dan 50% krijgen. In maart stond Loekasjenko volgens de peilingen op 27% en sindsdien is dit alleen maar verder gedaald. Dit maakt het onwaarschijnlijk dat Loekasjenko wint, tenzij op basis van massale fraude die dan voor iedereen duidelijk zou zijn.

    Loekasjenko is in een val gelopen die hij zelf heeft gezet, en hij heeft praktisch geen ruimte om er zich uit te manoeuvreren. Als hij Tikhanovskaja uit de kiesstrijd haalt, en er is al een strafzaak tegen haar geopend, zou dat een beweging kunnen uitlokken met boze Wit-Russen die massaal de pleinen in de steden bezetten. Er is al enige ervaring met een dergelijke beweging in 2006. Toen ging de oproerpolitie over tot het opruimen van de pleinen. Als Loekasjenko de kandidatuur van Tikhanovskaja niet kan stoppen, zullen veel Wit-Russen op 9 augustus voor haar stemmen.

    Een kat in het nauw is gevaarlijk en kan rare sprongen maken. In de jaren negentig heeft Loekasjenko zelfs zijn tegenstanders gedood. Het is onwaarschijnlijk dat hij vreedzaam zal optreden. In de afgelopen dagen hebben arbeiders in verschillende fabrieken gedreigd met een staking. Dat is een heel goed teken. Het regime kan alleen ten val worden gebracht met de actieve en massale deelname van de arbeidersklasse aan de strijd. Een algemene staking tegen Loekasjenko is een absolute noodzaak.

    Socialisten eisen dat er een einde komt aan de repressie. Loekasjenko moet gaan, en zijn regime moet ten val worden gebracht. Wij betuigen onze solidariteit met alle Wit-Russen die strijden voor hun democratische rechten.

    We begrijpen dat veel Wit-Russen denken dat ze via andere kandidaten van de heersende elite verandering kunnen bekomen. We moeten echter meteen waarschuwen dat dezelfde mensen Loekasjenko jarenlang hebben gesteund en uiteindelijk de belangen van hun klasse zullen verdedigen, niet die van de meerderheid van de Wit-Russen. De werkenden en de onderdrukte massa’s hebben hun eigen partij en organisaties op de werkvloer nodig, die stakingen en betogingen tegen het Loekasjenko-regime kunnen organiseren. De werkenden hebben hun eigen vertegenwoordigers nodig die strijden voor de belangen van de 99% en de strijd voor de politieke macht in het land. Dit is de enige garantie dat we niet gewoon een andere Loekasjenko, of een nieuwe neoliberale ‘hervormer’ krijgen.

    Socialistisch Alternatief in Wit-Rusland eist:

    • Democratie voor werkenden en alle onderdrukten
    • Vrijheid voor alle politieke gevangenen. Weg met de repressie van het Loekasjenko-regime!
    • De uitweg uit de crisis is de oprichting van een arbeiderspartij om te strijden voor een democratische planeconomie en socialistische samenleving.

  • Afgelopen weekend waren er grote protestacties in Wit-Rusland en Rusland

    Foto vanop socialist.news

    Verslag door onze correspondenten van Socialistisch Alternatief (CWI in Rusland)

    Zaterdag 25 maart: protest in Wit-Rusland

    Protest was verboden, maar op de ‘dag van de wil’ – de 85ste verjaardag van de vestiging van de Wit-Russische ‘Volksrepubliek’, waren er toch acties tegen de zogenaamde ‘wet op de parasieten,’ een aanval op de werklozen. Vorige week beloofde Loekasjenko om de wet uit te stellen en alles werd eraan gedaan om protest te vermijden. Het nieuws op televisie bracht tal van ‘onthullingen’ over hoe de organisatoren een nieuwe ‘oranje revolutie’ wilden veroorzaken. Daarmee verwezen ze naar Oekraïne. Er werd beweerd dat buitenlandse machten, de VS of Rusland, het protest zouden aangrijpen en er werd gewaarschuwd voor de dreiging van een opmars van het “fascisme” vanuit Oekraïne. Tegelijk was er een golf van preventieve arrestaties waarbij tot 500 mensen werden opgepakt. Het doel was duidelijk: mensen aanzetten om niet te betogen.

    Eerder dit jaar waren er bijna spontane acties toen de regering een nieuwe taks invoerde die de armen en werklozen laat betalen. Die acties gingen volledig voorbij aan de oppositiepartijen, zowel de pro-Europese als de pro-Russische. Nu proberen de oppositieleiders om de controle over het protest te nemen en door dit te doen verzwakken ze het. In heel wat steden in het land ging de regering over tot onderhandelingen met de gematigde oppositie die toelating kreeg om activiteiten te houden in het kader van de nationale feestdag. Maar heel wat betogers waren niet bereid om de acties op deze manier af te blazen. Er waren niet-toegelaten betogingen in de grootste steden.

    Zoals in alle landen van de voormalige Sovjet-Unie proberen verschillende imperialistische machten tussen te komen om hun eigen belangen te verdedigen. Op 21 maart was er een coördinatiecomité van de gematigde oppositie voorzien, maar de vergadering had onvoldoende aanwezigen om iets te beslissen. Een aantal leden was opgepakt, maar er waren volgens onze informatie ook twee oppositieleiders die 30 minuten voor de start van de bijeenkomst naar de Amerikaanse ambassade werden geroepen. De Amerikaanse adviseurs waren bezorgd dat de nationale feestdag zou leiden tot een nieuw Maidan en een nieuw front van confrontatie met Rusland zou openen, terwijl de VS dit momenteel wil vermijden. Zowel het Westen als Rusland lijken te willen dat Loekasjenko aan de macht blijft.

    Ondertussen waren er toch duizenden mensen die probeerden te betogen in Minsk. Ze botsten op de oproerpolitie en het waterkanon. Er werden honderden mensen opgepakt. Wie een protestbord bijhad of verdacht werd van deelname aan het protest, werd opgepakt. Toen op zondag familieleden en vrienden voor politiekantoren eisten dat de gearresteerden vrij zouden komen, werden ze zelf opgepakt.

    Afgelopen zondag: protest tegen corruptie in Rusland

    De gebeurtenissen in Minsk waren beperkt in vergelijking met de protestbeweging in Rusland op zondag. Naarmate de klok verschoof in de negen tijdzones die Rusland telt, werd duidelijk dat er in honderden steden werd betoogd. Het begon in de steden in het uiterste oosten: Vladivostok, Khabarovsk en Komsmolsk-na-Amur. Er waren telkens honderden en soms duizenden betogers op de niet-toegelaten acties. Er werd geprotesteerd tegen de corruptie van de heersende elite. De activisten botsten op de oproerpolitie die tientallen en soms honderden betogers oppakte. In Vladivostok ging het om 40 arrestanten. Maar het protest ging verder: in Irkoetsk in Siberië en in de Siberische hoofdstad Novosibirsk waren er 4.000 betogers. In Jekaterinenburg in de Oeral waren er 2.000 betogers en in Tsjeljabinsk in de Volga nog eens 2.000. In Samara, Voronez en Kazan waren er telkens tussen de 1.000 en 2.000 betogers.

    Er waren acties in steden waar zo’n oppositie niet verwacht werd, zoals in de noordelijke Kaukasus in Krasnodar of in de hoofdstad van Dagestan, Machatsjkala. Er waren zelfs kleine protestacties in Simferopol en Sevastopol, de twee grootste steden van de Krim. In het kleine stadje Gatsjina, nabij St Petersburg, waren er 15 betogers waarvan er 7 opgepakt werden.

    Maar de hoofdprijs ging naar de twee grootste steden. In St Petersburg waren er 10.000 tot 15.000 mensen die voor het Winterpaleis verzamelden om langs de Nevskii Prospect te betogen. Volgens de politie werden 130 mensen opgepakt. In Moskou waren er eveneens 15.000 aanwezigen in de hoofdstraat van de stad, Tverskoi prospect, die naar het Kremlin leidt. De politie hield zich niet in. Tegen de avond zaten er meer dan 1.030 mensen in politiecellen. Heel wat journalisten en fotografen, ook van de Britse krant The Guardian, werden opgepakt. Er waren verslagen van mensen die slecht behandeld werden in de cel, sommigen hielden er zelfs een schedelbreuk aan over.

    De officiële Russische media hadden geen aandacht voor deze acties. Ze werden op voorhand gewaarschuwd om ervoor te zorgen dat hun berichtgeving ‘professioneel’ zou zijn. Maandag werd er uiteindelijk toch over gesproken met politieke commentatoren die de vergelijking maakten met de ‘Bolotny protestacties’ van vijf jaar geleden in Moskou, toen geprotesteerd werd tegen de vervalste kiesresultaten. De media gebruikten de vergelijking om te beweren dat het protest wel zou uitdoven en het regime dit gemakkelijk kan uitzitten.

    Maar er zijn belangrijke verschillen tussen deze explosie van woede en het protest van vijf jaar geleden. De protestacties van zondag kwamen er na een oproep door oppositieleider Alexei Navalny. Dat is een advocaat met een neoliberale en Russisch-nationalistische visie. Navalny werd bekend door zijn blogs tegen corruptie en het onderzoek van zijn ‘Stichting tegen corruptie.’ Zijn campagnes leverden hem ongeveer vijf jaar gevangenisstraf op. Hij kondigde aan dat hij in de presidentsverkiezingen van volgend jaar tegen Poetin zal aantreden.

    Door zijn kandidatuur aan te kondigen, kiest Navalny voor een totaal nieuwe strategie voor de Russische oppositie. Het Bolotni protest was beperkt tot Moskou. Dit protest kreeg de steun van een brede laag van jongere werkenden en werd geleid door een coalitie van neoliberale politici zoals Boris Nemtsov (die nadien in het centrum van Moskou werd neergeschoten) en de oligarch Prokhorov. Het heersende regime gebruikte die banden om het protest voor te stellen als gericht tegen de werkende klasse. Het regime organiseerde bovendien acties in steden als Tsjeljabinsk uit verzet tegen het protest in Moskou.

    Navalny trok de conclusie dat de oppositie zich niet alleen geografisch moet verspreiden, maar ook dat het een meer directe oproep naar de werkende klasse moet doen. Hij benadrukt thema’s als de verdediging van onderwijs en gezondheidszorg en roept op tot een nationaal minimumloon. De pamfletten van zijn campagne in aanloop naar de protestacties van zondag gingen vooral hierover. Het leverde Navalny banbliksems van de andere neoliberale oppositiegroepen en leiders op: opkomen voor de rechten van werkenden is immers ‘not done’ voor deze mensen. Navalny trok doorheen Rusland om kantoren van zijn campagne te openen. Zijn stichting heeft een video gemaakt over de enorme corruptie rond premier Medvedev. De gevestigde media negeren deze corruptieschandalen. De video van Navalny werd al 11 miljoen keer bekeken op Facebook.

    Een ander belangrijk aspect van deze protestacties was het feit dat ze gedomineerd werden door jongeren. Het Bolotni-protest van vijf jaar geleden werd gedomineerd door oude voormalige anti-Sovjet dissidenten en de gebruikelijke oudere aanhangers van de traditionele liberale oppositie. Daarnaast was er steun van een laag van studenten en jonge werkenden. De protesten nu bestonden vooral uit jongeren met ook heel wat scholieren die op straat kwamen. Scholieren werden opgepakt en geslagen door de politie. De sociale netwerken staan vol met getuigenissen van deze jongeren.

    Een 17-jarige uit Krasnodar legde bijvoorbeeld uit dat hij niet met politiek bezig was en enkel met muziek. Maar drie jaar geleden veranderde dit na de eenmaking van de Krim met Rusland. “Weet je,” zei hij, “ik dacht niet over politiek na en de politiek hield zich niet met mij bezig. Maar dit veranderde met de waanzin rond de campagne dat de Krim van ‘ons’ was. Op school begonnen al die vieringen over de eenmaking met de Krim. Urenlang werd ons verteld over die ‘slechte mensen uit Amerika’ en de geschiedenisles kwam er in essentie op neer dat het westen Rusland wilde vernietigen. De school werd dan nog eens bezocht door een eindeloze stroom van priesters en Kozakken. Ik besefte dat er iets fout was en begon politieke talkshows op televisie te volgen. Maar die zette ik snel af, niet alleen omdat het pure propaganda was maar ook omdat er enkel naar elkaar geroepen werd. Ik trok de conclusie dat we misschien in deze situatie terechtgekomen zijn omdat mensen zich niet interesseren in politiek. Misschien is dat waarom ik als 17-jarige slechts één president heb gekend. Zal ik naar de betoging gaan? Als de autoriteiten toelating geven, twijfel ik. Maar als ze het verbieden, dan ga ik zeker.”

    De eerste protestacties vijf jaar geleden waren niet toegelaten, maar tienduizenden mensen kwamen op straat om hun politieke ideeën te tonen met spandoeken en pamfletten. Er waren lange toespraken vanop de podia. De repressie begon pas toen de betogers vermoeid raakten. De politie viel de betogingen aan en begon zelfs omstaanders op te pakken. Vorig weekend begon de repressie van bij het begin. Maar de woede is zo groot dat het de mensen enkel aanmoedigt om meer te protesteren.

    Toen Alexei Navalny opgepakt werd op een protestactie, probeerden andere betogers geparkeerde wagens te verslepen om de politievoertuigen te blokkeren. Het feit dat het om verboden protesten ging, gaf er een ander karakter aan. Navalny riep zijn aanhangers aan om naar Tverskoi te gaan alsof ze er gewoon zouden wandelen. Er waren geen protestborden, spandoeken, pamfletten of toespraken. Zodra iemand anderen hinderde of een protestbord bovenhaalde, werd die opgepakt. Een video toont hoe de oproerpolitie op een groep chargeert om een jonge man op te pakken die een zelfgemaakt protestbord aan het standbeeld van Poesjkin had bevestigd. De angst voor repressie heeft niet gewerkt. Toen enkele mensen opgepakt werden, riepen omstaanders: “Je kan ons niet allemaal oppakken.” In St Petersburg trok het protest over de Nevski Prospect. Een journalist tweette dat de politie de betoging omsingelde, maar daar al snel van moest afzien. “Nu omsingelen de betogers de politie,” schreef hij.

    Mensen wachten nu af om te zien wat de volgende acties zullen zijn. Voor het eerst sinds lang is er een figuur die gezien wordt als een alternatief op Poetin. Verslagen uit het Kremlin geven aan dat de heersende kliek niet zeker is over wat ze zal doen met de verkiezingen van volgend jaar. Een leider op de Krim verklaarde dat een ‘tsaar’ nog de beste optie voor Rusland zou zijn, waarna hij zichzelf snel corrigeerde en zei dat Poetin de ‘beste tsaar’ zou zijn. Een andere commentator suggereerde dat de verkiezingen bij gebrek aan een ernstige tegenkandidaat een referendum over de verderzetting van het bewind van Poetin worden. Uit de laatste informatie vanuit het Kremlin kan opgemaakt worden dat Navalny niet zal toegelaten worden in de presidentsverkiezingen. Maar dat is een erg risicovolle strategie gezien het enorme ongenoegen in de samenleving als gevolg van de economische crisis en het steeds meer reactionaire sociale beleid van het regime.

    Politiek vacuüm

    Protestactie in Moskou op 26 maart – activisten van Socialistisch Alternatief verspreiden politiek materiaal

    Het probleem met Navalny is dat hij geen oprechte voorvechter van de rechten van werkenden en jongeren is. Het is een understatement om te zeggen dat de protesten vorig weekend aantoonden dat er een politiek vacuüm is. In Moskou, waar de politiecontrole veel strikter was dan in andere steden, was er geen enkele politieke groep aanwezig (behalve Socialistisch Alternatief), er werd geen enkel pamflet uitgedeeld en geen enkele partijvlag verscheen. Voor een protestactie met zoveel jongeren was het ongewoon om zelfs geen anarchistische aanwezigheid te zien. Dit komt deels omdat de politie iedereen oppakte die zichtbaar betoogde. Maar het komt ook door de hopeloos sectaire opstelling van heel wat linkse groepen die geen idee hebben van hoe ze op dergelijke evenementen kunnen tussenkomen. Socialistisch Alternatief was op de betoging in Moskou met een speciale editie van onze krant. We verdeelden er honderden exemplaren van op een kwartiertje tot twintig minuten tijd. ’s Avonds gingen honderden mensen op zoek naar onze site voor meer informatie. Deze beweging kan enkel oprechte antwoorden op de problemen van corruptie, onderwijs, gezondheidszorg, lage lonen en pensioenen ontwikkelen indien de bredere arbeidersklasse wordt verenigd. Dit begint met jongeren die in actie komen tegen corruptie en tegen de macht van de miljardairs. Het is onlosmakelijk verbonden met de opbouw van een democratische socialistische organisatie die ook de strijd voor de politieke macht aangaat.

0
    0
    Your Cart
    Your cart is emptyReturn to Shop
    Continue Shopping