Tag: Syrië

De afgelopen maanden werden gekenmerkt door toenemende internationale spanningen. Dit uit zich ook in proxy-oorlogen, zoals in Oekraïne, of in escalerende conflicten zoals in het Midden-Oosten. De vluchtelingencrisis en het milieuprobleem zitten inherent in deze situatie vervat.

[divider]

Internationale spanningen lopen op

Er zijn wel meer indicaties van getouwtrek tussen de grootmachten. Tot groot ongenoegen van de VS zijn een aantal Europese landen in het kielzog van het Verenigd Koninkrijk uiteindelijk meegestapt in de Asian International Investment Bank (AIIB), een door China opgezette tegenhanger van de Wereldbank. China heeft ook formeel aan het IMF gevraagd de yuan op te nemen in het mandje van valuta waarmee het IMF rekent, de Special Drawing Rights. Die bestaan momenteel voor 49% uit dollars, voor 33% uit euro’s, voor 11% uit ponden en voor 7% uit yen. Door toe te treden tot de AIIB hoopt Londen de eerste beurs in Europa te worden waar in yuan verhandeld wordt.[62]De centendiplomatie die China verweten wordt, lijkt dus te werken. Sinds 2005 zou China al voor 870 miljard dollar geïnvesteerd hebben, niet alleen om zich van een wereldwijde aanvoer van energie en grondstoffen te verzekeren, maar ook om andere BRICS-landen aan zich te binden en haar positie in Europa en Latijns-Amerika te versterken.

Maar China probeert niet als enige grootmacht haar positie te versterken. Het transatlantische verdrag (TTIP) zou de relaties tussen de VS en Europa moeten vastklinken. Het moet de economische NATO worden, die vermijdt dat Europa aan economische relevantie verliest en het zwaartepunt verschuift van de Atlantische naar de Stille Oceaan. Het moet ervoor zorgen dat op beide continenten de markt aan dezelfde regels is onderworpen en dat de normen en regels die er afgesproken worden de standaard zetten voor heel de wereld. “Zoniet zullen de opkomende economieën het voor ons doen. En dan zullen de normen een stuk lager liggen”, beweert Anthony Gardner, de Amerikaanse ambassadeur bij de EU.[63] Dat is larie. Het is de bedoeling een vrijhandelszone te creëren met zo weinig mogelijk handelsbelemmeringen. In Europa worden mens, dier en natuur beter beschermd dan in de VS.[64]Amerikaanse landbouwbedrijven en andere ondernemingen willen de Europese regulering terugschroeven.[65]Volgens de vakbonden en ziekenfondsen zou het verdrag een negatief effect hebben op onderwijs, gezondheidszorg en sociale bescherming.[66]En dan is er nog de geschillenprocedure die buitenlandse investeerders toelaat nationale overheden voor een private abritragerechter te dagen. Voorlopig lopen de onderhandelingen daarop vast.

In de VS roept TTIP weinig tegenstand op. Daar is men meer begaan met het Trans Pacific Partnership (TPP) tussen de VS en een dozijn Aziatische landen, China niet inbegrepen. Dat verdrag zou bijna rond zijn. Van TTIP verwacht men in de VS dat het de normen voor bescherming van mens en milieu zal optrekken, terwijl TPP het tegenovergestelde effect zou scoren. Oppositie tegen dat verdrag komt van gezondheidswerkers, milieuactivisten, vakbonden, privacy-experts en een zeldzame politicus, o.a. Sanders. Zij maken vooral bezwaar tegen de geheimhouding bij de onderhandelingen en de draagwijdte van het verdrag. Deze controverse is gelijklopend met die ten aanzien van andere handelsverdragen waarbij de VS zijn betrokken, zoals TTIP, CETA, NAFTA, enz.

Tot open militaire conflicten tussen de grootmachten zal het voorlopig niet komen. Het zou teveel oppositie opwekken, ook al omdat een direct conflict tussen de grootmachten apocalyptische gevolgen kan hebben. Zolang de arbeidersbeweging geen reeks fundamentele nederlagen heeft opgelopen, is een derde wereldoorlog zo goed als uitgesloten. Wie daaraan twijfelt, zou beter eens terugdenken aan de massale internationale anti-oorlogsbewegingen tegen de interventies in Afghanistan en Irak. In alle andere gevallen kon het imperialisme pas ingrijpen nadat het erin geslaagd was dat te verkopen als een humanitaire interventie. Maar dat betekent niet dat de grootmachten laten betijen. Militaire afschrikking blijft een belangrijk verlengstuk van hun economische en politieke belangen. In 2014 besteedden de VS 580 miljard $ of 3,3% van het BBP aan defensieuitgaven: nog steeds net iets meer dan alle 9 andere landen uit de top tien samen. China besteedde 129 miljard $ of 1,2% van het BBP, Saoedi-Arabië stond met 80 miljard $ op de derde plaats, 10,7% van het BBP! De top tien wordt vervolledigd door Rusland, het VK, Frankrijk, Japan, India, Duitsland en Zuid-Korea, in die volgorde.[67]

Proxy-oorlog in Oekraïne

Sinds de onanfhankelijkheid in augustus 1991 werd het bestuur in Oekraïne gekenmerkt door corruptie en repressie. Onder Leonid Koutchma, president van 1994 tot 2005, werden opposanten vermoord, de pers aan banden gelegd en de economie geplunderd. Sociale voorzieningen werden geschrapt, hele delen van de economie ‘geprivatiseerd’ en een speciaal partnerschap met de NATO getekend, maar toen het Westen Koutchma omwille van de talloze schandalen moest laten vallen, zocht en kreeg hij steun bij Rusland. Wanneer diens premier Viktor Ianoukovytch de presidentsverkiezingen van 2004 wint, wordt die verdacht van verkiezingsfraude, breekt de oranje revolutie uit en moet die het uiteindelijk afleggen tegen Viktor Iouchtchenko, die trouwens ook al premier was geweest onder Koutchma. Iouchtchenko stelt teleur en in 2010 wordt Viktor Ianoukovytch dan toch verkozen. Tegen dan is de bevolking het moe de speelbal te zijn van oligarchen die nu eens aanleunen bij Rusland, dan weer bij het Westen. Het geloof in een oplossing in Oekraïne is ondermijnd en zo snel mogelijk toenadering tot de Europese Unie lijkt de kortste weg naar welvaart.

Wanneer Ianoukovytch weigert het trouwens anti-sociale associatieverdrag met de Europese Unie te tekenen, wordt dat geïnterpreteerd als een stap weg van Europese integratie. De protesten zijn massaal als ook het parlement op 21 november (2013) beslist om het geplande akkoord met de Europese Unie uit te stellen. Er zijn elementen van revolutie, nog aangevuurd door een poging om Maidan op 30 november te ontruimen waarbij talloze gewonden vallen. Bij gebrek aan grote arbeidersorganisaties met een onafhankelijk klassenstandpunt, zien reactionaire politici van de oppositie hun kans. Leden van Svoboda en de fascistische militie Rechtse Sector treden op als stoottroepen en verhinderen vakbondsmilitanten en linkse activisten het protest te vervoegen. Ianoukovytch krijgt Euromaidan niet meer onder controle. Eind februari 2014 wordt hij afgezet. Ondertussen wordt in Kiev de nieuwe pro-Westerse regering-Jatsenjoek gevormd. De anti-Russische retoriek en de betrokkenheid van extreemrechts, dat belangrijke ministerposten in handen heeft, leiden tot angst onder de etnisch Russische minderheid die vooral in het oosten en het zuiden van het land woont. Rusland speelt hierop in vanuit haar eigen economische en politieke belangen.

In de overwegend Russischtalige delen breken protesten uit. De Krim wordt feitelijk bezet door Russische troepen. In een door het Westen betwist referendum op 16 maart 2014 spreekt een overweldigende meerderheid zich er uit voor aansluiting bij Rusland. Vrije en democratische discussie was er inderdaad niet mogelijk: de Tataren en de Oekraïenstalige minderheid klaagden over intimidatie, maar wellicht was de meerderheid toch voor aansluiting bij Rusland omwille van het reactionaire karakter van de nieuwe regering. Dat zou de matige reactie van het Westen verklaren. In het oosten van Oekraïne (regio-Donbass) kwam het vervolgens tot een gewapende strijd tussen het Oekraïense leger en militieleden en separatisten, gesteund door Rusland.De spanning tussen de VS en Rusland liep op. Zo hielden de NATO en Rusland bijna gelijktijdig militaire oefeningen aan de Russisch-Europese grens, wil de VS zwaar militair materieel posteren in verschillende Oost-Europese en Baltische staten, dringt de VS aan wapens te leveren aan de Oekraïense overheid en dreigt Rusland met de uitbreiding van haar kernwapenarsenaal terwijl Russische vliegtuigen al een paar keer testten hoever ze kunnen binnendringen in het Noord-Amerikaanse en het Europese luchtruim.

Europa – Merkel en Hollande in het bijzonder – is wel bereid tot economische sancties tegen Rusland, maar wil het conflict niet laten escaleren. Het dringt aan op het uitwerken van het politieke hoofdstuk van de akkoorden van Minsk, een speciaal statuut voor de regio’s die gecontroleerd worden door de pro-Russen, wat voorlopig door de Oekraïense regering geblokkeerd wordt. Het verzet zich ook tegen wapenleveringen aan Oekraïne omdat voor elke levering, Rusland wellicht in staat is evenveel vuurkracht te leveren aan de separatisten. Merkel en Hollande willen de relaties met Rusland normaliseren. Maar intussen vermenigvuldigen de inbreuken op het staakt-het-vuren zich, waarbij beide kampen elkaar beschuldigen een militair offensief voor te bereiden.[68] In die omstandigheden kan de mogelijkheid van een proxy-oorlog tussen de VS en Rusland niet helemaal uitgesloten worden.

ISIL hertekent de kaart van het Midden-Oosten

Maar ook voor proxy-oorlogen is het enthousiasme bekoeld door de uitkomst van de militaire interventies van de voorbije decennia. Somalië, Afghanistan, Irak, Libië, Mali en Jemen zijn één na één ten prooi gevallen aan totale desintegratie. In zijn afscheidsspeech zei de pensioengerechtigde Amerikaanse stafchef van het landleger, generaal Ray Odierno, dat Irak best opgesplitst wordt.[69]Eigenlijk erkent hij hiermee de realiteit op het terrein. Destijds heette dat een doemscenario. Het bestaan van een onafhankelijke Koerdische oliestaat in Noord-Irak en van een sjiietische staat aan de westgrens van Iran zou het machtsevenwicht in heel de regio verstoren. Het zou de positie van NAVO-lidstaat Turkije aantasten en die van het sjiietische regime in Iran versterken ten nadele van de soennitische bondgenoot Saoedi-Arabië en ook van Israël.

Gedurende decennia is Noord-Afrika en vooral het Midden-Oosten de speelbal geweest van imperialistische belangen, waar oorlogen en proxy-oorlogen werden uitgevochten, religieuze en etnische tegenstellingen werden opgeklopt en de meest reactionaire dictaturen in het zadel gehouden werden. Dat in 2011 niettemin de hele regio overspoeld werd door massaprotesten en revoluties toont de capaciteit van de arbeidersbeweging om te herstellen van nederlagen. Reactionaire krachten konden helaas van de afwezigheid van voldoende ingeplante en voorbereide arbeidersorganisaties en -partijen gebruik maken om de beweging af te leiden naar contrarevolutie. Ook hier wordt nog maar eens aangetoond waarom het opbouwen van revolutionaire partijen absoluut noodzakelijk is. Nieuwe kansen zullen zich echter voordoen: dat wordt aangetoond door de massabeweging in Libanon naar aanleiding van de afvalcrisis[70], de massale beweging in Irak naar aanleiding van de moord door de politie op een jonge betoger die protesteerde tegen het gebrek aan openbare voorzieningen[71], en de toename van het aantal stakingen en arbeidersbetogingen in Egypte in de loop van augustus en september.[72] Officieel is het aftreden van de Egyptische regering te wijten aan een corruptieschandaal, maar wellicht is de heropleving van sociale strijd er niet vreemd aan.[73]

Tot dan hebben de massa’s voor de nederlaag van 2011 echter een zware prijs betaald, vooral in die landen waar de arbeidersbeweging het zwakst staat. Zelfs Tunesië, waar de heersende klasse de schijn van democratie tracht te bewaren omwille van de sterkte van de arbeidersbeweging, wordt geteisterd door terreuraanslagen. Egypte is verscheurd tussen religieus fanatisme en militaire dictatuur. De arbeidersbeweging en de revolutionaire jongeren zijn er jarenlang het initiatief kwijt geweest. In Jemen voeren Saoedi-Arabië en Iran een proxy-oorlog. Maar het is vooral ISIL (Islamitische Staat in Irak en de Levant) dat op een jaar tijd gigantische terreinwinst heeft geboekt in Syrië en Irak, met groepen jihadi in Libië, Afghanistan, Egypte en elders die zich beroepen op ISIL of een eigen kalifaat willen uitroepen zoals Boko Haram in het noordoosten van Nigeria.

Vroeger werd ervan uitgegaan dat op het einde van een gewapend conflict een vredesakkoord met de verliezer volgde. Die akkoorden waren doorgaans vernederend en plunderden de economie van de verliezer, maar men trachtte wel, al was het uit zelfbehoud, voor een maatschappelijke structuur te zorgen, als het moest een bezettingsmacht. Nu is de vernietigingskracht en de ongelijkheid in middelen zodanig dat er dikwijls geen spaander meer overeind blijft van een mogelijke structuur, terwijl een bezettingsmacht duur is en moeilijk te verdedigen in de westerse publieke opinie. Zowel in Irak, als in Afghanisten, Jemen of Libië is er ofwel geen, ofwel een zeer zwakke centrale macht die niet in staat is het hele grondgebied te controleren. Bovendien heeft het imperialisme het oorlog voeren deels geprivatiseerd, met huurlingen van privébedrijven die enkel geinteresseerd zijn in de buit, zoals Blackwater USA, Dyncorp of pakweg Kellogg, Brown & Root, het vroegere Halliburton. Die privéfirma’s ontsnappen aan elke controle en geven niet om een stabiele na-oorlogse structuur. Er moet opgemerkt worden dat de implosie van de staatsstructuren in die landen vooral te wijten is aan de crisis van de nationale burgerijen in die landen. In een context van zwakke economische groei op wereldvlak en hun eigen politieke diskrediet zijn ze niet meer in staat etnische of sectaire spanningen, die ze zelf mee hebben aangespoord, onder controle te houden. Dit proces werd verder verscherpt door de militaire interventies van het imperialisme. Met de verdere verzwakking en zelfs het uiteenvallen van de nationale burgerij verliest het imperialisme een belangrijk instrument om haar belangen te verwezenlijken.

ISIL heeft deze situatie op haar manier juist ingeschat. Het heeft gebruik gemaakt van de chaos in Irak en Syrië. Het speelde in op de haat over de brutaliteiten van het imperialisme en de dictators die het er decennialang in stand hield. Het koppelde dit aan de frustratie van talloze Maghrebijnse migranten overal ter wereld over de schrijnende en straffeloze onderdrukking van de Palestijnen, over de hypocrisie van de leiders van de Arabische landen en over de islamofobie in het Westen sinds 11 september 2001. Het instrumentaliseert de afwezigheid van enig ander perspectief, versterkt door de ontgoocheling over de uitkomst van de zogenaamde Arabische revolutie. Brutale stoerdoenerij en extreem geweld moeten tonen dat ISIL wél tot het einde wil gaan. Het uitroepen van het kalifaat was als een lokroep naar radicale moslims overal ter wereld.

Bovendien heeft ISIL geleerd van private oorlogsbedrijven. Het heeft zich tot op zekere hoogte omgevormd tot een bedrijf. Door inbeslagname van cruciale infrastructuur, bankovervallen, afpersing, de verkoop van kunstschatten, private schenkingen en vooral het uitbaten van olievelden, beschikte ISIL in augustus 2014 over naar schatting 1,13 miljard euro.[74] Met de inval in Irak benutte het niet alleen de frustraties over de communautaire politiek van Al-Maliki, maar trok het ook voormalige officieren van het Leger van Saddam aan en recupereerde het een modern wapenarsenaal op de Iraakse troepen. Een beslissingsmacht die dicht bij de lagere echelons ligt,maakt het moeilijk ISIL te onthoofden. [75]

Het imperialisme is stilaan de wanhoop nabij. De humanitaire en economische prijs die de VS moest betalen voor de interventies in Afghanistan en Irak zindert nog steeds na. Het mag er niet aan denken welk effect een conflict van die grootteorde zou hebben op een stagnerende economie. Destijds had het CWI gewaarschuwd dat het gemakkelijker is een oorlog te beginnen dan er één te eindigen; intussen wordt dat algemeen erkend. “No boots on the ground,” verklaarde Obama, of toch geen Amerikaanse. Wel door de Amerikanen bewapende Koerdische Peshmerga’s, Iraakse sjiietische milities en zelfs Iraanse Revolutionaire Wachten. Het nucleair akkoord van de 5 vetomachten van de VN en Duitsland met Iran heeft ongetwijfeld ook daarmee te maken. Netanyahu mag dan wel zijn duivels ontbinden tegen dat akkoord, maar ook hij kan niet anders dan de nieuwe situatie onder ogen zien. Zijn regering zou in het geheim onderhandelen met Hamas, tot groot ongenoegen van Abbas en de PLO. In Afghanistan zouden ook de Taliban in een strijd verwikkeld zijn met de lokale ISIL.

In de Koerdische provincies in Syrië is de PYD, de lokale tegenhanger van de PKK, er tot groot ongenoegen van Turkije in geslaagd ISIL met Amerikaanse luchtsteun te stoppen in Kobanê. LSP is het oneens met het programma van de PKK en de PYD, dat nog steeds gebaseerd is op de stalinistische tweestadiatheorie. We zijn het eveneens oneens met de methodes, met de aanslagen en met de idee dat de verdediging van Kobanê het werk moest zijn van milities terwijl de bevolking op de vlucht sloeg naar Turkije, in plaats van gewapende zelfverdedigingscomités te vormen. Maar Rojava en het expliciet seculiere model ervan vormen een directe bedreiging voor de reactionaire theocratische agenda van ISIL. Vrouwelijke strijders met AK-47’s in de strijd tegen een bijzonder vrouwonvriendelijke groepering, het is een beeld dat bij velen tot de verbeelding spreekt. De verworvenheden in Rojava en het verzet in Kobanê bieden een mogelijke brug op weg naar Koerdische zelfbeschikking en meer algemeen als mogelijk referentiepunt voor de heropleving van de strijd van arbeiders en jongeren tegen de horror van ISIL en de dictatoriale regimes in het Midden-Oosten.[76] Het heeft ongetwijfeld meegespeeld in de electorale doorbraak van HDP in de Turkse parlementsverkiezingen van 7 juni 2015. Hoe betrouwbaar het bondgenootschap met de VS wel was, ondervinden de Koerden nu Turkije met steun van de NATO groen licht heeft gekregen om niet alleen ISIL, maar ook de PKK en zelfs de PYD te bombarderen.

Migratiestromen en klimaatopwarming

Je zou verwachten dat de overwinnaar van een militair conflict tracht om zich van een sociale basis te voorzien door minstens een deel van de opbrengst van natuurlijke rijkdommen te laten terugvloeien naar de getroffen maatschappij, mogelijk door zelf te investeren in herstel van de infrastructuur. Zelfs Alexander de Grote en de eerder genoemde Manse Moussa hadden dat eeuwen geleden al begrepen. Maar onder het huidige imperialisme is de bereidheid daartoe omgekeerd evenredig met de opgebouwde vernietigingskracht. Voor heropbouw is er tijd noch middelen. De plundertocht door private aasgieren kan niet snel genoeg beginnen. Het gevolg is dat de getroffen landen maar niet gestabiliseerd raken en conflicten blijvend aanslepen. Dat stemt ook de imperialisten tot nadenken vooraleer ze zich in een nieuw avontuur storten. Het verklaart wellicht waarom het aantal gewapende conflicten wereldwijd tussen het begin van de crisis in 2008 en 2014 voortdurend is afgenomen, van 62 naar 42. Let wel, in diezelfde periode nam het aantal dodelijke slachtoffers nog veel sneller toe, van 56.000 in 2008 naar 180.000 in 2014.[77]

Het kan niet anders of dat brengt een vluchtelingenstroom op gang. De jongste maanden wordt Europa ‘overspoeld’. Als we de media moeten geloven zijn hele hordes vluchtelingen op weg naar West-Europa. Vluchtelingenorganisaties nuanceren dat. Voor 2014 meldde de VN een recordaantal van bijna 60 miljoen ontheemden of mensen op de vlucht voor oorlogsgeweld of vervolging. Daarvan vluchtten 38 miljoen binnen de grenzen van hun land. Van de 19,5 miljoen vluchtelingen die niet meer in hun eigen land zijn, is ruim vijf miljoen Palestijn. Van de 12 miljoen vluchtelingen van Syrië zijn goed vier miljoen hun land ontvlucht.[78] Van die 4 miljoen bevinden er zich 1,2 miljoen in Libanon dat zelf een bevolking heeft van 6,8 miljoen en een BBP van 48 miljard $ (vgl. België 528 miljard $), 1,7 miljoen in Turkijë en meer dan 600.000 in Jordanië. Het aantal Syrische vluchtelingen in Europa bleef tot nu toe al bij al beperkt tot 130.000, maar dat zou wel eens snel kunnen oplopen.

Het onvermogen van het imperialisme om de situatie te stabiliseren, het eindeloos aanslepen van conflicten, de totale vernietiging van huizen en infrastructuur, dooft voor velen de hoop om ooit nog terug te keren. Overleven in een tentenkamp is enkel draaglijk als er een perspectief is om weldra terug naar huis te kunnen. Naarmate dat perspectief zich verwijdert, zullen steeds meer vluchtelingen overwegen hun leven elders op te bouwen. Waarom dan het risico lopen om dat in een buurland te doen dat misschien weldra eveneens gedestabiliseerd wordt? Waarom niet meteen trachten het stabiele West-Europa te bereiken? Wat we nu zien, zou wel eens het begin kunnen worden van een massale doorstroming van vluchtelingen die nu in Turkije en Libanon verblijven. En wat zou vluchtelingen uit Irak, Somalië en talloze andere brandhaarden in de wereld kunnen tegenhouden om dezelfde weg te kiezen?

Dat dit in een omgeving van sociale afbraak, structurele werkloosheid en tekorten op zowat alle vlakken door velen wordt aangevoeld als een bedreiging voor hun levensstandaard, hoeft niet te verwonderen. Wie gelooft er nu dat de kapitalisten dit niet zullen aangrijpen om de lonen en arbeidscondities nog verder onder druk te zetten? Wie gelooft er dat de regeringen de uitgaven voor de opvang van de vluchtelingen niet zullen recupereren op andere sociale uitgaven? Rechtse politici grijpen dit aan om verplichte gemeenschapsdienst, een speciaal statuut voor vluchtelingen, etc. te promoten.“Bouw nu een muur rond je sociaal zekerheidssysteem of bouw een muur rond je land”,zegt N-VA kamerlid Sarah Smeyers in De Zevende Dag.[79] De grootste afbreker van de sociale zekerheid profiteert van de situatie om zich voor te doen als de grootste verdediger ervan.

Het klopt dat 350.000 vluchtelingen maar 0,07% vertegenwoordigen van de bevolking van de Europese Unie, maar dat wordt niet noodzakelijk zo aangevoeld door wie ermee in concurrentie gezet wordt in de zoektocht naar een job, een woning etc. Het is ook juist dat die mensen vluchten voor afschuwelijk geweld. Maar ondermijnen die ‘gemakkelijke’, moraliserende argumenten niet meteen onze argumentatie als de aantallen verder zullen toenemen? Als het morgen niet langer gaat om mensen die vluchten voor oorlog, maar ‘slechts’ voor extreme uitbuiting? Er is niets verkeerd aan medeleven, maar we moeten tegelijk begrijpen dat dit snel op de limieten van het kapitalisme zal stoten. Vandaar het belang van een klassenbenadering. Onze sociale zekerheid en al onze democratische en andere rechten zijn afgedwongen door gezamenlijke strijd van alle arbeiders, inclusief migranten. Die rechten vandaag verdedigen zal eveneens een programma vereisen van eenheid van de volledige arbeidersbeweging voor gelijke rechten en gelijke lonen, voor het recht op werk en huisvesting, voor een maatschappij waarin de productie gericht is op het welzijn van allen en niet op de winsten van enkelen.

Dat is dan nog gerekend zonder een ander gigantisch probleem dat op ons afkomt, dat van de leefbaarheid van onze planeet. Oceanograaf en klimaatwetenschapper Katherine Richardson is niet overtuigd door slogans als “save the planet” of “save the climate”. “De planeet redt zichzelf wel,” zegt ze, “we moeten de mens redden.” De planeet bevindt zich zo’n 12.000 jaar in een toestand van klimaatrust, waardoor de homo sapiens die al 200.000 jaar rondtrekt zich eindelijk kon settelen en de menselijke beschaving tot wasdom kon komen. Die periode kan zich nog zeker 15.000 jaar doorzetten, tenzij menselijke activiteit die staat van rust doorkruist. Onze voorouders konden tijdens heftige klimaatschommelingen nog rondtrekken, maar met 7 miljard wordt dat moeilijk. (Deze hypothese over klimaatrust wordt vandaag door wetenschappers echter als achterhaald beschouwd.) Volgens Richardson verstoren de aantasting van de biosfeer en de stikstof- en fosforvervuiling dat evenwicht nu al, wordt het gevaarlijk bedreigd door het landgebruik en de klimaatverandering en vormt ook de zoetwaterconsumptie, de verzuring van de oceanen, de concentratie van aerosol, de ozonlaag en de impact van nieuwe chemische stoffen en andere entiteiten op termijn een probleem.[80]

De discussie over de schadelijke impact van de menselijke activiteit op de capaciteit van de planeet om zich te herstellen, lijkt beslecht. Het tijdperk waarin tegenover iedere studie over verstoring van het klimaat een andere klimaatsceptische stond, doorgaans betaald door bedrijven of lobbyisten van bedrijven die daar belang bij hadden, is over haar hoogtepunt heen. Dat het klimaat sinds het begin van de industriële revolutie met 0,85°C is opgewarmd en de extreme droogtes en stormen die we recent ondervonden er een rechtstreeks gevolg van zijn, wordt niet meer betwist. Dat er nog dramatischere veranderingen op til staan evenmin. Een graad opwarming in de komende 50 jaar kan leiden tot een verhoging van de zeespiegel met 2 meter. Voor de dichtbevolkte kustgebieden is dit een ramp. Toch slagen politici er niet in om tot een akkoord te komen om de opwarming beperken.

De grootschalige uitbuiting van de landbouwgrond botst eveneens op haar grenzen: over 60 jaar zouden de belangrijkste landbouwgronden uitgeput zijn. “Binnenkort is het te laat (…) Onze consumptiepatronen zijn niet verenigbaar met de gezondheid van de planeet,” verklaarde Ban Ki-moon, algemeen secretaris van de VN,in een reactie op de studies van het Internationaal Klimaatpanel (IPCC).[81] Over wiens consumptiepatroon hij het had, lichtte hij niet nader toe, maar het is wel handig: zo wordt iedereen op gelijke voet verantwoordelijk gesteld. Veel milieuorganisaties en -activisten gaan daarin mee: als we onze levensstijl maar aanpassen en genoegen zouden nemen met een lagere levensstandaard, zouden de problemen opgelost zijn. Dat is een illusie. Twee derden van alle CH4- (methaangas) en CO2-uitstoot (koolstofdioxide) sinds het begin van de industriële revolutie werd veroorzaakt door slechts 90 bedrijven.[82] Zolang deze niet worden aangepakt, zal er wezenlijk niets veranderen.[83]

De echte inzet van de discussie bevindt zich niet op het vlak van consumptie, maar van de productie. ‘We kunnen vandaag nog de honger in de wereld oplossen’, beweert Hilal Elver, VN-rapporteur voor het recht op voedsel, ‘maar dan moeten we ingrijpen in de vrije markt.’[84]“We moeten de reden voor de aantasting van de planneet zoeken in de intrinsieke onrechtvaardigheid van ons ontwikkelingsmodel en de extreme en selectieve consumptie van een minderheid van de wereldbevolking”, adus de pauselijke encycliek over de obsessie van groei.[85]‘Het probleem is niet technisch, maar cultureel en ideologisch,’ beweert Naomi Klein. ‘Er valt nog teveel te verdienen aan de onontgonnen fossiele brandstoffen.’ Doet de uitstoot van broeikasgassen het ijs aan de Noordpool smelten, dan heeft dat alleen een rush veroorzaakt van meerdere landen die met elkaar strijden om daar als eerste naar petroleum te kunnen boren. “Ofwel redden we de aarde, ofwel het kapitalisme,” besluit Klein, “maar beide samen, dat zal niet lukken.”[86]

Enkel al de bestaande ideeën en mogelijkheden optimaal benutten, zou tot een grote vooruitgang leiden. Denk maar aan passiefhuizen, recyclage, hernieuwbare energie, versterking van openbaar vervoer, … Vandaag zijn veel ecologische mogelijkheden enkel toegankelijk voor wie voldoende middelen heeft en zich tegelijk een goed geweten kan kopen. Maar de uitdaging van de klimaatopwarming zal de mobilisatie van het volledige technische en wetenschappelijke potentieel vereisen. Dat kan enkel door de sleutelsectoren van de economie te nationaliseren en de productie democratisch te plannen. Enkel zo kan de overgang naar uitsluitend gebruik van hernieuwbare energie gerealiseerd worden. “Is het realistisch erop te hopen dat wie geobsedeerd is door winstmaximalisatie stil blijft staan bij de milieu-effecten die hij aan de volgende generaties zal nalaten?” vraagt paus Franciscus zich af in bovenvermelde encycliek.

[divider]
Voetnoten

[62] China grijpt financiële wereldmacht tegen 2050, De Standaard 9 april 2015

[63] Trojaans paard of Marshallplan? De Standaard 1 maart 2015

[64] ‘Hier gaat iets gevaarlijk mis’, De Standaard 5 mei 2015

[65] ‘Publiek belang moet wijken voor winst’, De Standaard 2 april 2015

[66] ‘Gezondheid dreigt koopwaar te worden’, De standaard 5 februari 2015

[67] International Institute for Strategic Studies, Military Balance 2015 Press Statement 11 February 2015 http://www.iiss.org/en/about%20us/press%20room/press%20releases/press%20releases/archive/2015-4fe9/february-0592/military-balance-2015-press-statement-40a1

[68] Bras de fer décisifs en vue sur l’Ukraine, Le Soir 23 août 2015

[69]“Opsplitsen Irak mogelijk enige oplossing”, De Redactie 13 augustus 2015

[70] Le mouvement citoyen ne mollit pas, Le Soir 2 september 2015

[71] Révolution citoyenne inédite – Le Soir 28 aug 2015

[72]Egypt, Workers start to take action again, socialistworld.net September 9, 2015

[73]Egyptische regering neemt ontslag, De Standaard 12 september 2015

[74] Oorlogsatlas Syrië, vloedgolf IS, stromen vluchtelingen, De Morgen, 22 augustus 2015

[75] No boots on the ground, De Morgen 23 augustus 2014

[76]Koerdistan. Strijd voor Kobanê op een keerpunt, socialisme.be, 1 november 2014

[77] Meer slachtoffers, minder conflicten, De Tijd, 23 mei 2015

[78]VN meldt record aantal vluchtelingen, De Telegraaf, 18 juni 2015

[79] De zevende dag, Eén 12 september 2015

[80] ‘De planeet redt zichzelf wel. We moeten de mens redden’, De Standaard26 april 2015

[81]Ecologie: tegen de kapitalistische verspilling, socialistische planning, socialisme.be, 22 juli 2015

[82] Volgens een studie van Richard Heede, gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Climatic Change. Het gaat om de wereldwijde methaan en koolstofuitstoot tussen 1751 en 2010. Op 7 cementbedrijven na, zijn het alle energieproducenten (Gas, kolen, olie)

[83]Nieuwe technologie: redder of grafdelver van het kapitalisme?, socialime.be, 2 augustus 2015

[84] ‘We kunnen vandaag nog de honger in de wereld oplossen’, De Standaard 26 april 2015

[85] Le pape François prône un retour à la Terre, Le Soir, 19 juin 2015

[86] ‘Ofwel redden we de aarde, ofwel het kapitalisme’, De Standaard 26 november 2014