Tag: ongelijkheid

Bloomberg bracht begin dit jaar het nieuws dat de tien rijkste mensen ter wereld hun vermogen in 2021 met 402 miljard dollar zagen aangroeien. Samen zijn die tien mensen goed voor een vermogen van 1500 miljard dollar. Dat is ongeveer drie keer zoveel als het Bruto Binnenlands Product van België: de waarde van alle geproduceerde goederen en diensten gedurende een jaar.

De allerrijkste mens, Elon Musk, komt op zijn eentje aan een vermogen van 277 miljard dollar, een toename met 121 miljard dollar op een jaar of bijna 4000 dollar per seconde! Op de tijd dat hij een bizarre tweet de wereld instuurt, groeit het vermogen van Musk dus met enkele duizenden dollars. De nummer twee op de lijst is Jeff Bezos van Amazon (190 miljard dollar), gevolgd door Bernard Arnault (176 miljard dollar) en Bill Gates (139 miljard dollar). De volledige top tien van rijkste mensen bestaat uit witte mannen. Hoe werden ze zo rijk? Door hard werken wordt wel eens gezegd. Dat klopt in zekere zin: door het harde werk van hun personeel.

Wereldwijd zijn de tien procent rijksten goed voor meer dan de helft van het inkomen, de armste helft van de bevolking krijgt slechts 8,5% van het inkomen. De kloof tussen het vermogen van arm en rijk neemt sterk toe. De 10% rijksten zagen hun vermogen op een jaar tijd met 14% toenemen, terwijl het wereldwijde gemiddelde vermogen met slechts 1% toenam. In Latijns-Amerika zijn de 10% rijksten goed voor 77% van het totale vermogen van huishoudens. In Europa heeft de armste helft van de huishoudens nog geen 5% van het vermogen.

Het beleid van alle traditionele politici houdt deze ongelijkheid in stand en versterkt ze. Politici aarzelen niet om hun loopbaan verder te zetten in bestuurskamers van grote bedrijven. Daar doen ze hetzelfde als voordien: de patronale belangen verdedigen. Het meest recente voorbeeld is de voormalige Oostenrijkse kanselier Kürz die voor technologiebaas Peter Thiel gaat werken, een conservatieve investeerder die Trump steunde en zich in verleden uitsprak tegen vrouwenstemrecht.

Velen stellen zich de vraag hoe deze ongelijkheid kan gestopt worden. Een vermogensbelasting zou een nuttige stap zijn om de curve af te vlakken en om de nodige middelen te zoeken waar ze zitten. De grote fortuinen doen betalen, is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. De allerrijksten hebben veel macht en bovendien is hun opeenstapeling van extreme rijkdom onderdeel van hoe het kapitalistische systeem functioneert.

Elke stap om de superrijken aan te pakken, zal een krachtsverhouding vereisen en bovendien een volgende stap moeten voorbereiden. Dat zagen we de voorbije jaren in Seattle waar Jeff Bezos en co niet aarzelden om veel middelen te investeren in een campagne tegen het socialistische gemeenteraadslid Kshama Sawant. Dat het grootkapitaal er nog niet in slaagde om Sawant weg te krijgen, toont dat het mogelijk is om terug te vechten. Maar dat gaat niet vanzelf: er is nood aan organisatie, betrokkenheid, tactieken, strategie en een perspectief van maatschappijverandering.

Voor een efficiënte vermogensbelasting moet ook het opheffen van het bankgeheim, een sluitend vermogenskadaster en de mogelijkheid om te onteigenen op tafel gelegd worden. Het zou al gauw de noodzaak van de nationalisatie van de financiële sector en de grote bedrijven onder democratische controle en beheer van de werkende klasse opwerpen. Het kapitalisme ‘sociaal beheren’ is een illusie: het systeem moet volledig weg en vervangen worden door een socialistische samenleving.

Het kapitalistische systeem is een oneerlijk casino. De inherente tegenstrijdigheden ervan (waaronder extreme ongelijkheid) leiden tot steeds terugkerende crises waarvoor de kapitalistische klassen uiteindelijk verantwoordelijk zijn, maar die telkens resulteren in meer rijkdom voor henzelf ten koste van de arbeidersklasse en de arme meerderheid. De Covid-crisis is een perfect voorbeeld. Dat wordt nog eens geïllustreerd door het World Inequality Report 2022.

Door Eddie McCabe (Socialist Party – ISA in Ierland)

Neem Elon Musk, momenteel de rijkste man ter wereld, die zijn rijkdom tijdens de pandemie heeft zien vertienvoudigen: van 28 miljard dollar begin 2020, tot meer dan 278 miljard dollar eind 2021. Hij is het meest obscene voorbeeld, maar de crisis is een goudmijn geweest voor de superrijken als geheel. De collectieve rijkdom van de 3.000 miljardairs in de wereld is alleen al in 2020 met 3,6 biljoen dollar toegenomen, wat volgens de Internationale Arbeidsorganisatie in contrast staat met de 3,7 biljoen dollar aan inkomensverlies voor werknemers wereldwijd in dezelfde periode. En naarmate de pandemie aanhoudt, met Omikron als voorbode van een nieuwe golf, zet deze trend van ongelijkheid in zowel gezondheid als rijkdom zich door.

Extreme ongelijkheid van rijkdom

Het World Inequality Report (WIR), dat gedurende vier jaar door 100 onderzoekers is opgesteld, laat zien hoe groot de ongelijkheid in inkomen en rijkdom wereldwijd is. Uit het rapport blijkt dat in de afgelopen 20 jaar “de kloof tussen de gemiddelde inkomens van de top 10% en de onderste 50% van de individuen binnen landen bijna is verdubbeld.” Maar hoewel de ongelijkheid min of meer overal is toegenomen, is zij niet uniform, wat volgens het rapport “bevestigt dat ongelijkheid niet onvermijdelijk is, maar een politieke keuze.”

Over het geheel genomen ontvangt de rijkste 10% van de volwassen wereldbevolking vandaag 52% van het wereldinkomen, terwijl de armste 50% – nu bijna 3 miljard mensen – slechts 8% ontvangt. Wat rijkdom betreft, zijn de verschillen nog schrijnender: de rijkste 10% bezit 76% van alle rijkdom, wat betekent dat 90% van de wereld minder dan een kwart onder elkaar moet delen. De armste 50% heeft nauwelijks enige rijkdom en bezit slechts 2% van het totaal.

In het rapport wordt één bijzonder vernietigend feit benadrukt: “De ongelijkheid in de wereld lijkt vandaag ongeveer even groot te zijn als op het hoogtepunt van het westerse imperialisme in het begin van de 20e eeuw. Het deel van het inkomen dat momenteel naar de armste helft van de wereldbevolking gaat, is ongeveer de helft van wat het in 1820 was, vóór de grote kloof tussen de westerse landen en hun koloniën.”

Met andere woorden, 200 jaar kapitalisme heeft de armste helft van de wereld achtergelaten met 50% minder inkomensaandeel. Een afschuwelijke mislukking naar elke maatstaf.

Decennia van neoliberalisme

Vier decennia neoliberale ideologie die wereldwijd het economisch beleid domineert, heeft duidelijk zijn sporen nagelaten. Privatisering en besparingen op openbare diensten en activa, alsmede periodieke crises waarin de staat leent om banken en bedrijven te redden die “te groot worden geacht om failliet te gaan”, hebben ertoe geleid dat: “in de afgelopen 40 jaar landen aanzienlijk rijker zijn geworden, maar hun regeringen zaanzienlijk armer. Het aandeel van de publieke actoren in de rijkdom is bijna nul of negatief in rijke landen, wat betekent dat alle rijkdom in particuliere handen is. Deze tendens is nog versterkt door de Covid-crisis, tijdens welke de regeringen het equivalent van 10-20% van het BBP hebben geleend, hoofdzakelijk van de particuliere sector.”

De cruciale rol van staatsinterventie werd benadrukt door de pandemie, waarbij triljoenen werden uitgegeven door regeringen aan Covid-maatregelen, in het bijzonder aan het ondersteunen van inkomens. Als zich opnieuw een noodsituatie van die omvang voordoet – en er dreigen meerdere noodsituaties – zal het vermogen van de staten om op dezelfde manier te reageren door deze trends worden geremd, vooral met regeringen aan de macht die weigeren om de middelen te zoeken bij de miljardairs en de grote bedrijven.

Gevolgen voor het klimaat

De ongelijkheid in de wereld van vandaag is extreem, en schadelijk op een aantal zeer voor de hand liggende manieren. Zoals het feit dat meer dan 1 miljard mensen in sloppenwijken wonen, of dat 690 miljoen mensen honger lijden en elke dag 25.000 mensen sterven aan honger en hongergerelateerde ziekten.

Maar deze ongelijkheid is de bron van andere, misschien minder voor de hand liggende problemen, zoals de opwarming van de planeet door het vrijkomen van CO2, waarvoor de rijksten het meest verantwoordelijk zijn. Uit het rapport blijkt dat de rijkste 10% van de bevolking verantwoordelijk is voor bijna 50% van alle emissies, terwijl de armste 50% verantwoordelijk is voor 12%.

Deze verschillen worden niet alleen aangetroffen tussen rijke landen en armere landen, maar ook tussen de rijken en armen binnen alle landen. In Europa stoot de onderste 50% van de bevolking ongeveer vijf ton per jaar per persoon uit, terwijl de bovenste 10% 29 ton uitstoot; de onderste 50% in Oost-Azië stoot ongeveer drie ton uit, terwijl de bovenste 10% 39 ton uitstoot; en de onderste 50% in Noord-Amerika stoot ongeveer 10 ton uit, terwijl de bovenste 10% maar liefst 73 ton uitstoot!

Zoals het rapport opmerkt: “Grote ongelijkheden in uitstoot suggereren dat klimaatbeleid meer gericht moet zijn op rijke vervuilers. Tot nu toe hebben klimaatbeleidsmaatregelen zoals koolstofheffingen vaak een onevenredig groot effect gehad op lage en middeninkomensgroepen, terwijl de consumptiegewoonten van de rijkste groepen ongewijzigd bleven.”

Haal het geld waar het zit

Het World Inequality Report concludeert uit al zijn analyses dat er nood is aan een herverdeling van rijkdom door middel van “bescheiden progressieve belastingen (…) om de uitdagingen van de 21^e eeuw aan te gaan”, met name “op het gebied van onderwijs, gezondheid en de ecologische overgang.” In het bijzonder wordt een vermogensbelasting van 1% op miljonairs (alle 62 miljoen) voorgesteld, die alleen al 1,7 biljoen dollar zou opleveren. Ook wordt het idee geopperd van een eenmalige belasting op het surplus aan rijkdom van miljardairs in 2020, de eerder genoemde 3,6 biljoen dollar, die, indien besteed aan gezondheidszorg “de wereldwijde uitgaven voor gezondheidszorg in een jaar bijna zou verdubbelen.”

Dit zijn inderdaad bescheiden voorstellen. Als ze daadwerkelijk worden uitgevoerd, zouden ze echter een ingrijpend effect hebben op het leven van de werkende klasse en de armen. Het probleem is dat zelfs deze bescheiden voorstellen eenvoudigweg niet zullen worden uitgevoerd door de kapitalistische regeringen en instellingen. Zij behartigen immers de belangen van de miljardairs en de grote bedrijven  en beschermen hen tegen juist dit beleid. Alleen een georganiseerde en massale beweging van de arbeidersklasse in elk land en internationaal, kan een dergelijke herverdeling van rijkdom afdwingen.

Het gaat niet alleen om grondstoffen – die zijn er genoeg, en socialisten zouden veel radicalere maatregelen bepleiten dan de bovenstaande – het gaat vooral om eigendom en controle. Een extra $5 triljoen in de handen van de kapitalistische regimes van de wereld, zelfs als dit zou moeten worden gebruikt voor openbare diensten, zou uiteindelijk op de één of andere manier toch weer bij de kapitalisten terechtkomen. Dat is waar kapitalistische staten voor dienen.

Alleen door met de arbeidersklasse de rijkdom in handen te nemen, en het gebruik ervan democratisch te plannen om in de behoeften van alle mensen en de planeet te voorzien, zou de ongelijkheid werkelijk kunnen worden beëindigd. Een dergelijk socialistisch alternatief is niet alleen mogelijk, maar ook dringend noodzakelijk – in het belang van alle mensen en de planeet. Op dit punt schiet het rapport natuurlijk tekort. Maar de bevindingen van het rapport zijn nuttig, ook al zijn ze niet bijzonder onthullend.

Het jaarlijkse Oxfam-rapport heeft goed en slecht nieuws voor de wereldbevolking terwijl Covid-19 verder toeslaat. Goed nieuws is er enkel voor de superrijken. De tien rijkste mannen ter wereld zagen hun gezamenlijke rijkdom met 500 miljard dollar toenemen tijdens de pandemie. De duizend rijkste mensen ter wereld zijn vandaag rijker dan voor het begin van de pandemie. Voor de rest is er slecht nieuws: hun rijkdom van voor de pandemie zullen ze gemiddeld pas binnen 14 jaar terug bereiken.

Absurd en grotesk

Het rapport legt de absurde en groteske kloof in onze samenleving bloot. Terwijl de rijksten hun reeds obscene vermogen zagen aangroeien, hebben de meeste essentiële werkenden te kampen met de dubbele druk van lage lonen en gevaarlijke werkomstandigheden. De werkenden die de voedseldistributie in stand houden, zieken verzorgen en al wie de samenleving recht houdt, lopen een onevenredig groot risico om in armoede te vervallen. Ondertussen leunen de superrijken achterover terwijl hun vermogen toeneemt.

De barsten en onrechtvaardigheden in het kapitalistische systeem worden steeds zichtbaarder. Jongeren, migranten en gemarginaliseerde raciale en etnische groepen zijn sterk oververtegenwoordigd in de lage loonsectoren. Dit wordt gecombineerd met het feit dat de overgrote meerderheid van het betaalde en onbetaalde zorgwerk wordt overgelaten aan vrouwen, die een groter risico lopen om in armoede af te glijden dan mannen. Terwijl België nu 29 dollarmiljardairs kent, wordt ook een ander record gebroken: die van de wachtrijen aan de voedselbanken.

Inkomensongelijkheid neemt toe

Het rapport schat dat de pandemie de inkomensongelijkheid sterk zal vergroten. Voor het eerst in 100 jaar, sinds er cijfers beschikbaar zijn, zou dit simultaan in elk land gebeuren. Oxfam heeft een enquête gehouden onder economen in 79 landen met de vraag of ze dachten dat de ongelijkheid in hun land zou toenemen. Van de 295 respondenten verwacht 87% een toename of zelfs sterke toename van de inkomensongelijkheid. 56% verwacht een toename van genderongelijkheid en 66% van raciale ongelijkheid.

De 500 miljard dollar die de rijksten het afgelopen jaar bij hun reeds obsceen grote vermogen zagen komen, zou volstaan om de hele wereldbevolking te vaccineren (tegen de prijzen bepaald door de farma-multinationals). Het zou volstaan om iedereen uit de armoede te halen. Onder het huidige economische stelsel in dienst van de bazen en superrijken zal dit echter niet gebeuren. De werkende klasse en de armsten, de overgrote meerderheid van de bevolking, zal achteruitgaan terwijl een kleine toplaag van superrijken met de miljarden gaat lopen.

Democratische socialistische verandering

De noodzaak van een socialistische verandering van de maatschappij kon niet dringender zijn. De rijkdom van de plutocraten en miljardair-parasieten moet in beslag worden genomen en worden gebruikt om een einde te maken aan de huidige en dreigende crises waar de mensheid mee te maken heeft. Niets van de schade en massale sterfte veroorzaakt tijdens deze pandemie was onvermijdelijk. We moeten ons verzetten en terugvechten tegen het kapitalistische systeem, dat het grootste deel van de wereldbevolking in de ellende duwt. De strijd van de uitgebuite massa van de bevolking zal nog intenser worden, naarmate de Covid-nachtmerrie langer duurt. We hebben een sterke en georganiseerde beweging nodig van arbeiders, jongeren en onderdrukten, om de dringende en cruciale verandering teweeg te brengen die we nodig hebben.