Your cart is currently empty!
Tag: vermogensbelasting
-
Krachtsverhouding voor maatschappijverandering opbouwen. De rijken voor eens en altijd doen betalen
Artikel door Nicolas Croes
“Er zijn zakenmannen die minder worden belast dan hun poetsvrouw, dat werpt toch vragen op.” Neen, dit is geen citaat van Raoul Hedebouw (al heeft ook hij dat gezegd), maar van de econoom Etienne de Callataÿ, voormalig medewerker van premier Jean-Luc Dehaene. Het idee van een vermogensbelasting wordt nu verdedigd door 5 van de 7 partijen van de federale meerderheid. Enkel de Vlaamse en Franstalige liberalen blijven tegen.
Er is in de publieke opinie een ware vloedgolf van steun voor een miljonairstaks. De cijfers spreken voor zich. Begin 2021, dus nog voor de huidige koopkrachtcrisis, waren alleen bij de MR-kiezers de voorstanders van een belasting op de rijken in de minderheid, zij het met toch wel 49%. Het stadium van de bewustmaking is voorbij, er is nood aan een strategie om de superrijken effectief te doen betalen.
Opgepast voor rookgordijnen
Het is niet de eerste keer dat de roep om een vermogensbelasting zo populair is. Begin 2015 bleek uit een peiling dat niet minder dan 85% van de bevolking het wilde. De timing was niet onbelangrijk: die peiling kwam er in de directe nasleep van het actieplan in het najaar 2014 tegen de regering-Michel. Dat ambitieuze actieplan in een gemeenschappelijk vakbondsfront begon met een militantenconcentratie, gevolgd door een nationale betoging die tussen de 120 en 150.000 mensen verzamelde, een reeks van regionale stakingen (één dag per week gedurende 3 weken, met één Waalse en één Vlaamse provincie tegelijk, eindigend met Brussel, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant) en tenslotte een nationale algemene staking op 15 december. Dit mobilisatieschema, dat van tevoren bekend was, was zeer doeltreffend. Het was de enige keer dat de regering wankelde onder de kracht van de vakbonden. Maar de vakbondsleiders waren helaas ook bang geworden voor de machtige sociale beweging die zij in gang hadden helpen zetten en waarvan zij de controle dreigden te verliezen.
Gebruikmakend van de sterke afkeer van belastingontduiking en -ontwijking begon de CD&V te praten over een “taxshift”, d.w.z. een verschuiving in de belastingheffing van inkomen uit arbeid naar inkomen uit kapitaal, in ruil voor sociale vrede. De ACV-leiding greep dit aan om de voortzetting van het actieplan te vertragen, wat de ABVV-leiding dan weer aangreep om te zeggen dat het de strijd niet alleen kon voeren. Terwijl de indrukwekkende strijdbeweging zich richtte tegen de indexsprong, de bevriezing van de lonen, de ontmanteling van de openbare diensten, de afbraak van de sociale zekerheid, de aanvallen op het stakingsrecht, de verhoging van de (vervroegde) pensioenleeftijd en de toenemende verarming van werklozen, gepensioneerden, zieken en gehandicapten, ging het enkel nog over de befaamde taxshift. Die werd uiteindelijk in 2016 doorgevoerd met een reeks verlagingen van werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid, waardoor onze sociale zekerheid nog meer werd ondermijnd.
Nu de inflatie galoppeert, de rente stijgt en het begrotingstekort de pan uit rijst, zullen gevestigde instanties en politici spreken over een terugkeer naar besparingsmaatregelen. Tegelijk zet de dalende koopkracht de loonwet van 1996 onder druk. Veel werkenden kunnen het gewoon niet meer aan. We mogen ons niet laten vangen door een nieuw rookgordijn van het establishment. Een louter symbolische belasting op grote vermogens in ruil voor sociale vrede volstaat niet. Aangehouden actie is nodig om de druk op de ketel te houden. De vakbondsmobilisaties moeten verder opgevoerd worden om een echte miljonairstaks af te dwingen. Dat vereist de invoering van een vermogenskadaster en het opheffen van het bankgeheim. Tevens moet de mogelijkheid van onteigening voorzien worden. Tegelijk moet er werk gemaakt worden van noodmaatregelen voor onze koopkracht, zoals het intrekken van de loonwet van 1996 en veralgemeende loonsverhogingen met 2 euro per uur.
Van tijgers maak je geen vegetariërs
Zelfs het Internationaal Monetair Fonds, de OESO en de Europese Unie hebben zich onlangs uitgesproken voor een belasting op de overwinsten van de energiebedrijven. Naar aanleiding van het Economisch Forum in Davos pleitte Oxfam voor een taks op de overwinsten die tijdens de pandemie werden gemaakt. In september 2020 berekende Oxfam al dat een taks van 90% op de aan Covid gerelateerde winsten van 32 multinationals maar liefst 104 miljard dollar aan extra publieke inkomsten zou opleveren. Op Davos waren er enkele rijken die zelf vroegen om meer belastingen te betalen.
En toch is het weinig waarschijnlijk dat het ervan komt. Wat zou de reactie van multinationals en superrijken zijn indien er in België een dergelijke maatregel komt? Ze zouden een leger van advocaten en accountants inzetten om geen cent extra te moeten betalen. Desnoods zouden ze dreigen om hun productiecapaciteiten en activa te verplaatsen. Ze zouden krankzinnig bedragen storten op de rekeningen van rechtse populisten. Ze zouden een kapitaalvlucht organiseren.
Dat is geen pessimisme, integendeel. Het is net een les uit de geschiedenis die aangetoond wordt door de onmacht van president Roosevelt in de VS of premier Léon Blum in Frankrijk in de jaren 1930. Recenter was er Mitterand in Frankrijk na zijn winst in de presidentsverkiezingen van 1981. Allen probeerden ze het grootkapitaal en de rijksten wat extra te laten bijdragen. Tegelijk stelden ze het grootkapitaal gerust en werd er niet geraakt aan de private eigendom van de productiemiddelen. Hierdoor konden de kapitalisten elke poging om hen meer te doen betalen saboteren. Laten we duidelijk zijn: zonder het wapen van de nationalisatie onder democratische controle en bezit van de werkende klasse en de gemeenschap, zullen we er niet komen.
In een tijd van historische hongersnood controleert één familie (de familie Cargill) 70% van de wereldlandbouwmarkt. Dit moet stoppen! Eisen zoals voor een miljonairstaks moeten we koppelen aan de nationalisatie van de volledige financiële sector en andere sleutelsectoren van de economie (zoals energie, farma, voeding …) onder democratische controle en beheer van de werkende klasse. Zo kunnen we ervoor zorgen dat de superrijken voor eens en altijd betalen, niet als een illusie van een ‘zachter’ kapitalisme maar als overgangsmaatregel naar de noodzakelijke socialistische transformatie van de maatschappij.
-
Effectentaks: vermogensbelasting of symbolische taks?
De Vivaldi-regering is een belasting van 0,15% overeengekomen op de houders van effectenrekeningen (1) met een gecumuleerde waarde van meer dan één miljoen euro. Het wordt een ‘solidariteitsbijdrage’ genoemd naar het voorbeeld van de ‘solidariteitsbelasting op vermogens’ (ISF) in Frankrijk, een belasting die in 2019 door Macron werd afgeschaft. De belasting moet 428 miljoen euro voor de federale overheid opbrengen en zou onder meer gebruikt worden om de extra middelen voor de gezondheidszorg (die overigens nog ruim onvoldoende zijn) te betalen.
Artikel door Boris (Brussel) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Begin oktober kondigde Paul Magnette aan dat de PS een vermogensbelasting op roerende zaken had verkregen vanaf één miljoen euro. Dit werd ontkend door MR-voorzitter George-Louis Bouchez die verklaarde dat het akkoord erop gericht was om de effectenbelasting van de Zweedse coalitie te herstellen, nadat de eerste versie door het Grondwettelijk Hof werd vernietigd. Wat is het verschil? Het belangrijkste verschil is dat aandelen op naam, waarbij de aandeelhouder wordt geïdentificeerd, doorgaans niet in de effectenrekeningen zijn opgenomen en dus niet worden belast. Deze aandelen op naam worden vooral gebruikt door grote investeerders in grote ondernemingen. Kortom, over het algemeen zijn het de rijksten die ze bezitten. Dit was één van de redenen waarom het Grondwettelijk Hof oordeelde dat de belasting op effectenrekeningen van de regering-Michel discriminerend was.
Waar de Zweedse belasting op effectenrekeningen naar schatting 252 miljoen euro zou opleveren, moet de nieuwe versie ervan meer dan 400 miljoen euro opbrengen. In tegenstelling tot de vorige versie is de drempel opgetrokken van 500.000 tot 1 miljoen euro: enkel wie daarboven uitkomt, moet de taks betalen. Het verschil wordt verklaard door het feit dat de belasting niet alleen geldt voor particulieren, maar ook voor bedrijven. Daarnaast wordt een antimisbruiksysteem ingevoerd met terugwerkende kracht tot 30 oktober. L’Echo, de Franstalige tegenhanger van De Tijd, sprak met een private bankier die doodleuk verklaarde dat sommige klanten niet zullen aarzelen om te manoeuvreren zodat ze de belasting kunnen ontduiken. Dat doen ze nu al. De banken zullen de belasting zelf moeten innen, maar zijn niet verantwoordelijk voor fiscaal misbruik. Als het bankgeheim niet wordt opgeheven, wordt het dus heel moeilijk om inbreuken vast te stellen.
In de concurrentiestrijd met de PTB/PVDA stelde de PS deze belasting voor als een grote stap vooruit, terwijl de PVDA in de oppositie blijft. De vermogensbelasting uit het verkiezingsprogramma van de PS moest echter 2,3 miljard euro opbrengen, ongeveer evenveel als de Zweedse regering bespaarde op gezondheidszorg. 400 miljoen euro is niet veel voor een belasting die de 30 miljardairsfamilies in ons land minder raakt dan de miljonairs. Het is een zeer beperkte belasting die vooral een grote symbolische waarde heeft. Deze taks moet het imago van de PS herstellen en haar deelname aan deze regering rechtvaardigen, ook al is het een regering die de crisis voor de kapitalisten beheert en geen regering die echte verandering voor de werkenden en hun gezinnen brengt.
Er is een breed maatschappelijk draagvlak voor een miljonairstaks. De strijd ervoor blijft dus actueel. Als de PVDA dat wenst, is LSP bereid om mee te bouwen aan de buitenparlementaire krachtsverhouding die nodig is om de miljonairstaks af te dwingen.
Tijdens een televisiedebat op de dag dat de Vivaldi-regering aan het publiek werd voorgesteld, verklaarde George-Louis Bouchez dat de Franse vermogensbelasting 3 tot 4 miljoen euro opbracht (het ging om 4,2 miljoen euro in 2018) in een economie die zes keer zo groot is als de Belgische. Hij gebruikt dat cijfer om te zeggen dat de miljonairstaks van de PVDA in ons land tussen 500.000 en een miljoen euro zou opbrengen, ruim onvoldoende om het PVDA-programma te financieren. Raoul Hedebouw antwoordde dat de Franse vermogensbelasting in de loop der jaren was afgebouwd en dat de PVDA had berekend dat een miljonairstaks in ons land 7 tot 8 miljard euro per jaar kan opbrengen.
We moeten ons ook voorbereiden op het onvermijdelijke tegenoffensief van de bazen bij een dergelijke miljonairstaks. De invoering van een belasting op grote fortuinen in Frankrijk onder de regering-Mitterand in 1981 leidde tot de sabotage van de economie met een ongekende kapitaalvlucht. Bij de invoering van een miljonairstaks in België zal het nodig zijn om over te gaan tot nationalisaties, onder meer van de volledige bankensector, om een halt toe te roepen aan speculatie, maar ook om het eigendomsrecht van het grootkapitaal aan te pakken en de belasting te kunnen opleggen aan de saboteurs en grote belastingontduikers.
(1) Een effectenrekening is een algemene bankrekening die, sinds de afschaffing van effecten aan toonder, alle effecten (aandelen, beursgenoteerde obligaties, beleggingsfondsen, derivaten, enz.) omvat.
-
Geen vermogensbelasting? Regering-De Croo zoekt het geld niet waar het zit
De regering-De Croo probeert rond een aantal thema’s de indruk te wekken van een gedeeltelijke breuk met het neoliberale besparingsbeleid. De vooruitgang rond een degelijk minimumpensioen – pas na 45 jaar loopbaan – en meer middelen voor de zorg is echter veel te weinig. Enkel strijd van de vakbondsbasis heeft de laatste jaren de arm van de politici een beetje omgewrongen. Een degelijke vermogensbelasting komt er helemaal niet, tegen de belofte van de PS in. Egbert Lachaert van Open VLD spreekt zelfs openlijk en neerbuigend over een “symbolische belasting” die slechts 200 miljoen euro per jaar moet opleveren.
door Peter (Leuven)
Ter vergelijking: het begrotingstekort zal dit jaar bijna 53 miljard bedragen. In de zorg heeft het personeel dringend miljarden extra nodig om het hoofd te bieden aan de jarenlang gegroeide tekorten en de stijgende corona-opnames. Ook in het onderwijs, bij de woonzorgcentra voor ouderen en de sociale dienstverlening in het algemeen, op vlak van sociale huisvesting, infrastructuur … is er alles samen een investering van vele miljarden nodig om de tekorten te beginnen wegwerken. Dit zijn dikwijls regionale bevoegdheden, maar de onwil om de rijkste 1% aan te spreken is bij de traditionele partijen algemeen. De nieuwbakken regering-De Croo smeert enkel een “symbolisch” laagje vernis op een uitgehold kapitalistisch gebouw met economisch verrotte fundamenten.
In België zijn ruime meerderheden in peilingen al jarenlang gewonnen voor een vermogensbelasting. Een belasting op de uitpuilende rijkdom van de allerrijkste 1 tot 2% van de bevolking, vetgemest na vier decennia van opwaartse neoliberale herverdeling. Zo heeft de PVDA het met haar miljonairstaks opgevat, waarbij ze de waarde van de gezinswoning niet meetelt en vervolgens pas boven het miljoen euro vermogen 1% belasting wil heffen, 2% op meer dan 2 miljoen en 3% vanaf 3 miljoen vermogen (aandelen, spaargeld, etc.). Die taks zou jaarlijks ongeveer 8 miljard euro opbrengen. LSP is ook gewonnen voor een vermogensbelasting. In Seattle in de VS dwong onze zusterpartij Socialist Alternative tijdens de zomer de Amazon Tax af. Geen vermogensbelasting, maar een belasting op de 2% grootste bedrijven wat uitbetaalde lonen betreft, om de opbrengst te gebruiken voor sociale doeleinden.
Om een vermogensbelasting zo efficiënt mogelijk toe te passen, is een opheffing van het bankgeheim nodig en de opstelling van een vermogenskadaster. Om te verhinderen dat de rijkste 1 of 2% haar vermogen wegsteekt achter financiële constructies – zoals aandelen onderbrengen in een zelf opgericht bedrijf in de plaats van ze op eigen naam te bezitten – zou de kwestie van publieke eigendom van de banksector zich stellen. Net als de opening van de boekhouding van bedrijven voor controle door democratisch verkozen vertegenwoordigers van de werkenden.
LSP denkt dat het afdwingen van hogere belastingen op de allerrijksten of de grote bedrijven door strijd een belangrijke stap vooruit is. We denken echter niet, in tegenstelling tot de PVDA, dat een fundamentele ommekeer mogelijk is enkel op basis van eerlijkere belastingen. De regering-De Croo heeft naar schatting een verlies van 15,2 miljard aan fiscale inkomsten dit jaar. Een benadering gebaseerd op herverdeling alleen gaat uit van een relatieve stabiliteit en verdere groei van het kapitalisme, terwijl we meer en meer zien dat dit systeem deze stabiliteit niet meer bezit. Door een vermogensbelasting niet te verbinden met de kwestie van bezit en controle van de werkende klasse over de economie wordt de diepte van de crisis van het kapitalisme helaas onderschat. Als we de neerwaartse spiraal van armoede, werkloosheid, dalende koopkracht … willen stoppen, hebben we een meer uitgewerkt actieprogramma richting socialisme en arbeidersdemocratie nodig.
-
Wie zal de crisis betalen?
Neen, we zitten niet allemaal in hetzelfde bootje… (Foto: Pixabay) De gezondheidscrisis gaat samen met een economische crisis. Duizenden jobs zijn bedreigd en honderdduizenden mensen verloren inkomen als gevolg van de crisis. De sociale zekerheid draait op volle toeren. De regeringen voorzien steun aan bedrijven. Maar wie zal de rekening gepresenteerd krijgen?
Artikel door Geert Cool uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Als het van de bazen en hun politiekers afhangt, is het antwoord op die vraag eenvoudig. Diegenen die betaald hebben voor de vorige crisis, de financiële crisis van 2008-09, moeten er nu maar opnieuw voor opdraaien. Je kan toch niet aan de grote bedrijven vragen dat ze net op dit ogenblik meer bijdragen aan de gemeenschap? Om deze boodschap wat minder scherp te stellen, wordt desnoods gezegd dat we allemaal in hetzelfde bootje zitten en het allemaal met wat minder zullen moeten doen. Dat is neoliberale propaganda die niet strookt met de werkelijkheid: we zitten niet in hetzelfde bootje en na de vorige crisis ging de meerderheid van de bevolking erop achteruit terwijl de rijksten wel nog steeds rijker werden.
Na de vorige crisis lieten de opeenvolgende regeringen, in het bijzonder de rechtse regering-Michel, de werkenden en hun gezinnen een zware prijs betalen. We kregen een verhoging van de pensioenleeftijd, een indexsprong, verdere besparingen op sociale bescherming en openbare diensten … Na een gezondheidscrisis waarin de werkenden tonen wie alles doet draaien, zal een herhaling hiervan moeilijk liggen. Tenzij we de publieke opinie in slaap laten wiegen natuurlijk. Het establishment is daar al volop mee bezig. Zo hoorden we een econoom pleiten voor een taks op ouderen of zagen we op VRT en VTM een ‘groot debat’ met enkel rechtse politici en naast medische experts enkel patronale woordvoerders.
De enorme ongelijkheid maakt dat er een brede steun is voor het idee om de rijksten meer te doen betalen. Toch kreeg een voorstel van de PVDA voor een coronataks op de superrijken in het parlement enkel de steun van de PS. SP.a en Groen onthielden zich omdat het voorstel zogezegd ‘te snel’ was opgemaakt. Rechts stemde tegen. Op de VRT lieten ze Tom Van Grieken (Vlaams Belang) 1 mei toelichten, maar de poging van extreemrechts om zich ‘sociaal’ voor te doen reikt niet verder dan retoriek gericht op verdeeldheid. In dit parlement zal een voorstel voor een vermogensbelasting het niet halen zonder voldoende druk vanuit de samenleving. Dat vereist een campagne die de passieve steun voor een vermogensbelasting omzet in een actieve strijd om het ook effectief af te dwingen.
Wij zijn voorstander van een miljonairstaks, een vermogensbelasting op de superrijken. De rechterzijde wierp ook nu in het debat op dat dit tot kapitaalvlucht zou leiden. Origineel is dat argument niet, maar het klopt dat de superrijken hun voorrechten niet zomaar zullen afstaan. Ze hebben een legertje fiscale specialisten ter beschikking om grote vermogens door te schuiven naar die plaats waar er het minst aan de gemeenschap moet bijgedragen worden. In 2019 vertrok vanuit ons land maar liefst 172,3 miljard euro naar allerhande belastingparadijzen. We mogen niet naïef zijn: de kapitalisten zullen er alles aan doen om niet te moeten bijdragen.
Een miljonairstaks zou zeer welkom zijn, maar vereist volledige opheffing van het bankgeheim, een sluitend vermogenskadaster en de mogelijkheid om te onteigenen. Gezien hun gewicht in de maatschappij zou het absurd zijn daar niet meteen de nationalisatie van de financiële sector en de grote bedrijven onder democratische controle en beheer van de werkende bevolking aan te koppelen. Dan pas zou een miljonairstaks zijn reële betekenis krijgen: niet als illusie voor een sociaal beheerd kapitalisme, maar als overgangsmaatregel in het kader van de socialistische omvorming van de maatschappij.
Een vermogensbelasting kan de curve van de ongelijkheid afvlakken. Maar zolang het kapitalistische virus de wereld in zijn greep houdt, zal de tendens tot toenemende ongelijkheid steeds weer opduiken. Er is een vaccin nodig: maatschappijverandering. Om dat vaccin te ontwikkelen, moeten we alle beschikbare strijdlust en organisatietalenten van de arbeidersklasse bijeenbrengen op basis van een socialistisch programma.
Neen, we zitten niet allemaal in hetzelfde bootje…
- Jeff Bezos, de rijkste man ter wereld, heeft niet te klagen over de Corona-crisis. Zijn bedrijf Amazon doet het uitstekend nu er meer pakjes besteld worden. Dit heeft niet geleid tot loonsverhogingen voor het Amazon-personeel. De grote baas hield alles voor zich: Bezos werd 25 miljard dollar rijker en zag zijn vermogen aangroeien tot 138,5 miljard dollar. En dan is 14 euro per uur als minimaal basisloon niet betaalbaar in de distributiesector?
- In 2019 werd een record bedrag aan militaire uitgaven gedaan. Het ging om maar liefst 1917 miljard dollar, dat is bijna een verdubbeling op 30 jaar tijd. Aan gezondheidszorg wordt slechts vier keer meer uitgegeven. Deze militaire uitgaven komen neer op 249 dollar per persoon. Hoeveel ziekenhuizen kan je bouwen met 1917 miljard dollar? Hoeveel sociale bescherming kan ontwikkeld worden? Het kapitalisme investeert liever in oorlog en vernieling, dan in vooruitgang van de meerderheid van de bevolking.
- De rijken werden ook in ons land rijker. Tussen 2014 en 2017 zagen enkel de 20% rijksten hun vermogen aandikken, al de rest ging erop achteruit. Vooral jongeren, huurders, laaggeschoolden en werklozen verloren terrein. De achteruitgang van die groepen was telkens sterker dan het Europese gemiddelde. In de Covid-19 crisis zal deze tendens niet ombuigen: terwijl de superrijken zichzelf konden isoleren op hun luxe-yacht of in een ruime villa met bijhorende tuin, stonden de armsten in steeds langere rijen aan de voedselbanken aan te schuiven. Bij de voedselbanken steeg het aantal hulpzoekenden met 42%.
-
Allemaal in dezelfde boot? Ongelijkheid neemt verder toe!
Foto: Jean-Marie Vermogensbelasting om de curve af te vlakken. Socialistische maatschappijverandering als vaccin
De huidige pandemie dreigt snel te escaleren tot een wereldwijde crisis. Terwijl het virus de wereld in zijn greep houdt, toont de rampzalige aanpak van onze overheid een aantal structurele zwakheden. De aanpak toont aan hoe slecht kapitalistische samenlevingen omgaan met een noodsituatie van deze omvang en intensiteit. Er wordt gezegd dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Dat klopt niet. Dat was niet het geval voor deze crisis en dat is door Covid-19 niet veranderd, integendeel. Zoals voorheen staat het politieke establishment niet aan de kant van de arbeiders. Progressieve Kamerleden hebben weinig macht tegenover de monopoliekapitalisten met hun lobby’s die de echte agenda dicteren en de wetgeving krijgen die ze willen.
Door Wim (Limburg)
De bedrijven in ons land hebben in het aanslagjaar 2019 voor 172,3 miljard euro aan betalingen naar de beruchtste belastingparadijzen gedaan. De 20% rijkste gezinnen hebben tussen 2014 en 2017 hun vermogen zien stijgen. Daardoor hadden zij 64% van het totaal netto vermogen in dit land, tegenover slechts 59% in 2014. De 80% anderen gingen er in dezelfde periode op achteruit. Wie ging er het meest op achteruit? Jongeren tussen 16 en 34 jaar (-38%), huurders (-31%), laaggeschoolden (-40%) en werklozen (-53%). Conclusie: terwijl de rijken rijker werden, vallen steeds meer mensen uit de boot. Al deze groepen gingen er veel sterker op achteruit dan het Europees gemiddelde.
De cijfers van de Nationale Bank: de netto rijkdom van de armste 20% tot en met de rijkste 20% gezinnen (in duizenden euro’s). Eerst het resultaat in 2014, erna in 2017. Enkel de 20% rijksten gaan erop vooruit… Ondernemingen die hinder ondervinden ingevolge de verspreiding van het coronavirus, kunnen in tegenstelling tot de rest van de bevolking steunmaatregelen vragen aan de FOD Financiën. Deze steunmaatregelen moeten financiële ademruimte geven en de schuldenaars toelaten om hun tijdelijke financiële moeilijkheden te overbruggen.
Maar welke ademruimte krijgt de rest van de Belgen? Sinds de uitbraak van het virus gaan er steeds meer mensen om hulp aankloppen bij de OCMW’s en de voedselbanken. De voedselbanken zagen een stijging van 42% aan nieuwe klanten. In Gent was er een verdubbeling van het aantal voedselpakketten op een jaar tijd. Mensen in armoede hebben ook moeilijker toegang tot zorg en dienstverlening. Probeer je kinderen maar eens online onderwijs te laten volgen als je amper toegang hebt tot een computer en internet (en als minister Weyts na weken van lockdown eindelijk met ‘gratis’ laptops komt waarvoor een grote waarborg moet betaald worden!) De laptops laten bovendien lang op zich laten wachten. Tijdens een acute crisis zoals nu dreigen ze totaal in sociaal isolement te verzeilen en essentiële hulp mis te lopen.
Buiten meer middelen voor de voedselbanken is een opheffing van acute maatregelen met grote impact zoals uithuiszettingen, afsluitingen van nutsvoorzieningen en beslagleggingen nodig om te vermijden dat mensen in nog moeilijker omstandigheden terecht komen. Dit mag niet beperkt worden tot erg tijdelijke maatregelen. Leefgeld en uitkeringen moeten ook toereikend zijn om levensmiddelen aan te schaffen.
De ongelijkheid neemt toe. Heel veel mensen steunen het idee om daar verandering in te brengen, bijvoorbeeld met een vermogensbelasting die de superrijken meer doet bijdragen aan de gemeenschap. LSP is voorstander van zo’n rijkentaks. De superrijken zullen echter niet zomaar toelaten dat aan hun rijkdom wordt geraakt: er moet een beweging opgebouwd worden om dit af te dwingen. Ongelijkheid is een essentieel kenmerk van het kapitalisme. Om tot meer gelijkheid te komen, is dus strijd tegen heel het systeem nodig. De curve kunnen we afvlakken met een door strijd afgedwongen vermogensbelasting op de superrijken, maar het vaccin tegen de toenemende ongelijkheid bestaat uit maatschappijverandering.
-
Beperkte meerwaardebelasting kan asociaal beleid niet recht trekken
Foto: Liesbeth CD&V zit in een lastig parket: de neoliberalen in de regering lijken door hun onderling opbod steeds verder te radicaliseren terwijl een groot en groeiend deel van de bevolking daar niets van moet weten. De regeringspartijen verliezen in de peilingen, maar elk voorstel van CD&V om minstens de schijn van een evenwichtig besparingsbeleid hoog te houden, wordt op arrogante wijze afgeblokt. Wellicht leidt het niet tot de val van Michel 1, maar het wijst wel op problemen voor de vorming van een regering-Michel 2.
Het filmfestival in Gent draait op volle toeren, maar ook in de Brusselse Wetstraat lijken er acteurs aan het werk. De inzet: het eigen profiel in de media wat bijsturen of aanscherpen, bij zowel CD&V als Open VLD aangevuld met een portie wanhoop wegens rampzalige opiniepeilingen. Over de kern van het beleid zijn ze het immers allemaal eens: cadeaus aan de grote bedrijven (eventueel aangevuld met de kleine bedrijven) moeten ruimte voor investeringen en jobs creëren waarop de economie kan aantrekken. Zelfs oppositiepartijen als SP.a en Groen gaan een heel eind mee in die richting. In Ter Zake kroop Calvo (Groen) bijna op de schoot van Marc Coucke en diens liberale argumenten. In De Tijd bracht Crombez (SP.a) zijn ‘alternatief’ dat eveneens uit lastenverlagingen bestond. Bij zoveel eensgezindheid, ondanks het evidente falen van deze in essentie neoliberale dogma’s, kan de discussie verlegd worden naar symbolische maatregelen en imagodiscussies.
Het voorstel van CD&V voor een meerwaardebelasting is een symbolisch voorstel in de zin dat het om een beperkte maatregel gaat die, zoals het voorbeeld van de speculatietaks aangaf, heel veel achterpoortjes openlaat om eraan te ontsnappen. De speculatietaks dreigt afgeschaft te worden nu blijkt dat deze maatregel om de rijken te laten bijdragen de overheid via een lagere beurstaks meer kost dan opbrengt… (anders gezegd: de rijken meer oplevert dan kost). Dergelijke maatregelen dienen blijkbaar vooral voor de aankondiging ervan en de bijhorende ‘perceptie,’ maar de rijken echt raken doen ze niet. Daarvoor zijn er teveel uitwegen en ontbreekt het aan een opening van de boekhouding, een vermogenskadaster en een stok achter de deur om het ontduiken van die maatregelen te stoppen.
Het voorstel van CD&V is om meerwaarde op aandelen te belasten tegen 7,5% voor zover er per persoon op 10 jaar tijd meer dan 50.000 euro winst geboekt is. Het tarief stijgt tot 30% indien aandelen binnen het jaar verkocht worden. Volgens Rutten (Open VLD) zou dit de middenklasse raken, zoals gepensioneerden die hun groepsverzekering in aandelen omzetten. Het maakt meteen duidelijk dat Rutten meer mensen kent onder de 15% Belgische gezinnen die aandelen bezitten (waarvan slechts een minderheid meer dan 5.000 euro winst per jaar boekt) dan onder de 15% Belgische gezinnen die onder de armoedegrens leven.
Met dit voorstel wordt geen ernstige bijdrage van de superrijken gevraagd, het komt nog niet in de buurt van een vermogensbelasting. Tegelijk is de regering van plan om erg hard toe te slaan in de gezondheidszorg. Dat ondermijnt onze levensstandaard verder of dacht iemand dat bijna 1 miljard euro besparingen niet gevoeld worden door de overgrote meerderheid van de bevolking die wel eens beroep doet op die gezondheidszorg en dat 600 miljoen besparen op de overheid kan zonder dat er gevolgen aan verbonden zijn? Er zijn ook nog de maatregelen die eerder genomen zijn (hogere pensioenleeftijd, indexsprong, ….) en nu wil de regering daarbovenop de flexibiliteit opvoeren (terwijl we nu al zo flexibel zijn dat jongeren steeds meer genoodzaakt zijn om vier vijfde te werken of beter gezegd: voltijds werken voor een vier vijfde loon) en de discussie starten over de berekening van de ‘loonhandicap’ om een stijging van de lonen te vermijden. Tegenover die horrorcatalogus volstaat geen zoethoudertje.
Het mag dan al een beperkt voorstel zijn, voor Open VLD is een meerwaardebelasting op aandelen onaanvaardbaar. Alexander De Croo vertelde doodleuk dat de opstelling van CD&V hem overkomt alsof de PS in de regering zit. In liberale kringen is dat zowat het ergste verwijt dat er is. De arrogante wijze waarop CD&V afgeblokt wordt, ook al slikte die partij alle andere maatregelen en haalde Kris Peeters nog uit naar de vakbonden die niet zullen betrokken worden bij de aanpassing van de wet van 1996 over de loonvorming in vergelijking met de buurlanden, wijst op een neoliberaal opbod. Zal die radicalisering onder de Vlaamse Thatchers zo ver gaan dat het na volgende verkiezingen onmogelijk wordt om nog partners te vinden? Alleen komen ze immers niet langer aan een Vlaamse meerderheid en langs Franstalige kant was de steun voor de regering al van bij het begin problematisch aangezien enkel MR, een partij van ongeveer 25%, deelneemt.
De neoliberale recepten falen en leiden tot grotere tekorten. Dat blijkt uit alle cijfers en vooral uit de levensstandaard van de overgrote meerderheid van de bevolking. Het volstaat niet om dit gewoon vast te stellen, het zal erop aankomen om het verzet tegen de rechtse regering verder te zetten waarbij de strijd niet halfslachtig maar goed voorbereid wordt gevoerd. Het potentieel zagen we bij zowat alle vakbondsacties van de afgelopen maanden en jaren, ook de laatste betoging eind september was weer groter dan verwacht. Het ongenoegen is groot, elke vonk kan tot een nieuwe explosie leiden. Dit organiseren is de uitdaging en vereist ook een politiek programma zodat we het debat niet aan het rechtse opbod overlaten.
De eis van een vermogensbelasting of miljonairstaks is daar een onderdeel van. Maar dit vereist volledige opheffing van het bankgeheim, een sluitend vermogenskadaster en de mogelijkheid om te onteigenen. Gezien hun gewicht in de maatschappij zou het absurd zijn daar niet meteen de nationalisatie van de financiële sector en de grote bedrijven onder democratische controle en beheer van de werkende bevolking aan te koppelen. Dan pas zou een miljonairstaks zijn reële betekenis krijgen: niet als illusie voor een sociaal beheerd kapitalisme, maar als overgangsmaatregel in het kader van de socialistische omvorming van de maatschappij.
-
De linkse socialisten en vermogensbelasting
Kaaimantaks, vermogenswinstbelasting, speculantentaks, rijkentaks, miljonairstaks
dossier door Eric Byl
Overal, ook in België, staat de bereidheid om steeds minder te ontvangen voor meer inspanningen op een dieptepunt. Het levert immers geen beterschap op en het establishment blijft steeds weer buiten schot. Geen wonder dat 85% gewonnen is voor een belasting op grote vermogens. Maar hoe reëel is dat? Voor welke valstrikken moeten we opletten? Onder welke voorwaarden kunnen we een vermogensbelasting steunen?
De poging om ons verzet tegen de regeringsmaatregelen te herleiden tot een pleidooi voor vermogenstaks, hoort thuis in tekstboeken voor spindoctors. Een vermogensbelasting is welkom, maar het was niet waarvoor we de voorbije maanden staakten en betoogden. Dat was tegen de indexsprong en de loonblokkering, de ontmanteling van de openbare diensten, het uitkleden van de sociale zekerheid, het aantasten van het stakingsrecht, de verhoging van de (brug-)pensioenleeftijd, het verpauperen van werklozen, gepensioneerden, zieken en gehandicapten. Dat de grote vermogens ontsnappen, was wel een belangrijke bron van irritatie.
Het was de CD&V die kwam aandraven met een tax-shift in ruil voor sociale vrede. Sindsdien hebben de media ons er zodanig mee bestookt, dat we uit het oog zouden verliezen waar het ons om te doen was. Ze misbruiken een tekortkoming in het discours van vakbondsleiders en linkse partijen. Die vertalen het terechte ongenoegen over de toenemende ongelijkheid naar een aanklacht tegen de onevenwichtige spreiding van de besparingen en zijn dubbelzinnig of ze die mits wat meer evenwicht wel zouden aanvaarden. Voor velen is het echter nu al pompen of verzuipen en is het harde werk enkel draaglijk mits een degelijk loon.
Afschrikmiddel wordt pasmunt
Kapitaalbezitters, bedrijfsleiders en hun politici huiveren doorgaans voor vermogensbelasting. De gemeenschap moet zo goedkoop mogelijk geschikte arbeidskrachten en de nodige infrastructuur aanleveren, zorgen dat de orde bewaard blijft en voor de rest discreet zijn: geen regelneverij, geen controle op respectabele burgers, geen wetten die het vrije ondernemerschap belemmeren. Wie de creativiteit van ondernemerschap belast, vraagt erom dat ze aangewend wordt om lasten te ontwijken of te ontduiken, luidt het, dat is geen misdaad, maar een normale reflex.
Geld creëert veel mogelijkheden en dus hebben kapitalisten het aanpassingsvermogen van kameleons. De patroons en de regering beseffen dat het debat over vermogensbelasting door het actieplan van de vakbonden onomkombaar geworden is. Als het dan toch moet, nemen we beter het voortouw, denken ze. “Meer dan een symbool wordt het niet”, want “als het een paar miljard euro moet opbrengen, zal het niet enkel van de rijken komen”, waarschuwt Open VLD-voorzitster Rutten (DM 10.1.2015), maar “van u, van uw ouders en iedereen die in zijn leven gewerkt en gespaard heeft”. Rutten wil ons afschrikken, maar we houden haar orakel maar beter in gedachten. Di Rupo trok de roerende voorheffing op naar 25%. Dat was ook een ‘vermogensbelasting’, maar die trof vooral kleine spaarders.
Te ingewikkeld voor de praktijk?
Tegenstanders werpen op dat er in België geen vermogensregister bestaat en dit opstellen jaren vergt. In “De dreigende catastrofe en hoe ze bestrijden” (1917) verwijst Lenin naar een vergelijkbaar argument. Het ging toen over de nationalisatie van het bankwezen, “te ingewikkeld en onuitvoerbaar” voor de toenmalige kapitalisten. Een leugen uit eigenbelang, riposteerde Lenin. Als we Luc Coene van de Nationale Bank, liberaal van signatuur, mogen geloven, is ook het opstellen van een vermogenskadaster snel geklaard als het moet. (http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.2186919)
De afwezigheid van een kadaster verhindert ons trouwens niet om een zicht te krijgen op de vermogensverdeling. De meest recente studie (mei 2014) van Sarah Kuypers en Ive Marx, schat het totaal vermogen op 2.300 miljard euro, iets meer dan de helft vastgoed. De 5% rijkste gezinnen zouden 32% bezitten van het totaal vermogen, evenveel als de 75% armste. Het rijkste procent zou goed zijn voor 12,37% van het vermogen, meer dan de armste 50%. Na herberekening besloot Philip Vermeulen van de Europese Centrale Bank dat de 1% rijksten zelfs 17% bezitten.
Kamikazetaks
Wat houdt onze politici dan nog tegen? Zelfs de Kaaiman- of doorkijktaks, bedoeld om offshore-structuren te doen bijdragen, werd naar de Griekse kalender verwezen. Voor 2015 zou het niets opleveren en voor 2016 120 miljoen, minder dan wat de Vlaamse regering wil innen door de verhoging van het inschrijvingsgeld voor hoger onderwijs. (http://www.dekamer.be/doc/PCRI/pdf/54/ip022x.pdf). Maar dat er iets moet komen, bevestigde een peiling van Knack en VTM in het najaar: 85% van de Vlamingen wenst een belasting op vermogens boven de 1 miljoen euro, 91% van de CD&V-kiezers, maar ook 78% van die van Open VLD en N-VA. De leugen van De Wever dat vermogens hier al zwaar belast zouden zijn, heeft niet gepakt.
Begin dit jaar werd de Franse rijkentaks afgevoerd. Aanvankelijk had het patronaat zich daartegen verzet, maar na de verkiezing van Hollande (2012), koos het een andere strategie: de taks ontmijnen. Enkel grote ondernemers moesten hem nog betalen en enkel op het stuk loon boven de 1 miljoen euro. De opbrengst verschrompelde tot 420 miljoen euro waardoor het niet langer de moeite loonde. Achter de voorstellen voor een vermogenswinstbelasting – dat is geen belasting op het vermogen zelf maar enkel op het rendement ervan – of de opening van het VBO voor een speculantentaks, moeten we evenmin meer zoeken dan een poging om een eventuele vermogensbelasting bij voorbaat te ondermijnen.
Geloofwaardigheid
Na 26 jaar machtsdeelname kwam de PS begin 2015 vanuit de oppositie met een voorstel van vermogensbelasting. Persoonlijke vermogens vanaf 1,25 miljoen euro wil ze onderwerpen aan een tarief van 0,4% oplopend tot 1,5% voor alles boven de 5 miljoen. Jaarlijks zou dat 600 tot 700 miljoen euro opbrengen. Zelfs in de veronderstelling dat ze daar vanuit de oppositie harder voor vecht dan destijds in de regering, blijven dit apennootjes in vergelijking met de besparingen die de regering Di Rupo ons deed slikken.
Dan is de ‘miljonairstaks’ van de PVDA – 1% op fortuinen boven 1 miljoen euro, 2% vanaf 2 miljoen en 3% vanaf 3 miljoen – met een verhoopte opbrengst van 8,7 miljard euro/jaar al stukken evenwichtiger. Op basis van de bestaande vermogensbelasting in Frankrijk beweert de PVDA dat kapitaalvlucht in haar voorstel beperkt zou blijven. Maar die Franse belasting bracht nooit meer op dan 4,4 miljard euro in het beste jaar, de helft van wat de PVDA wil ophalen met haar miljonairstaks en dat in een economie die 5,5 keer zo groot is. Er zullen de komende jaren wel meer bedrijven vertrekken. Stel dat één, wellicht meerdere ervan dat al dan niet terecht wijten aan de miljonairstaks. Wat zou er dan gebeuren? Patroons en politici zouden er bij de bevolking de gedachte inhameren dat links wel goed is voor het sociale, maar slecht voor de economie.
Daar niet stoppen
Verwerpt LSP een miljonairstaks? Helemaal niet, maar het is onverantwoord om niet meteen te wijzen op de beperkingen en de gevaren om onze omgeving voor te bereiden. In “Het Overgangsprogramma” (1938) schrijft Trotski: “de hele wereld was getuige van de onmacht van president Roosevelt [tijdens de New Deal als antwoord op de crisis van ’29-’33 – EB] en van de eerste minister Leon Blum [van de volksfrontregeringen in Frankrijk ’36-’38 – EB] tegenover het complot van de ‘zestig’ of ‘tweehonderd families’.” Denkt de PVDA dat de huidige ‘families’ de miljonairstaks zomaar zullen slikken? Zelfs toen de kapitalisten in Rusland al van de macht verdreven waren en de grondslagen van de geplande economie gelegd, bleef het aartsmoeilijk om hun maneuvers en sabotage te omzeilen. (zie daarvoor E.H. Carr and R.W. Davies ‘Foundations of a planned economy 1926-1929’).
De voorbije jaren keerden bedrijven gemiddeld 50% van de winst uit aan aandeelhouders. In 2013 hielden ze bovendien voor 240 miljard aan liquiditeiten aan. Er is niet eens een miljonairstaks nodig om de boycot van het patronaat op gang te trekken. De gemeenschap heeft nochtans dringend middelen nodig om te voorzien in investeringen in schoolgebouwen, spoorwegen, ziekenhuizen, bejaardenzorg, sociale huisvesting, energieneutrale publieke gebouwen, bescherming van het milieu, … Een miljonairstaks zou daarbij zeer welkom zijn, maar vereist volledige opheffing van het bankgeheim, een sluitend vermogenskadaster en de mogelijkheid om te onteigenen. Gezien hun gewicht in de maatschappij zou het absurd zijn daar niet meteen de nationalisatie van de financiële sector en de grote bedrijven onder democratische controle en beheer van de werkende bevolking aan te koppelen. Dan pas zou een miljonairstaks zijn reële betekenis krijgen: niet als illusie voor een sociaal beheerd kapitalisme, maar als overgangsmaatregel in het kader van de socialistische omvorming van de maatschappij.
-
Is Piketty een nieuwe Marx? Recensie van zijn ‘Capital in the Twenty-First Century’
Recensie door Hannah Sell
De 20% armste Britse gezinnen behoren tot de economisch meest achtergestelde Europeanen met een levensstandaard op een niveau als Slovenië en Tsjechië. De rijkste 1% daarentegen behoren tot de rijksten ter wereld. Ze zijn goed voor een derde van het totale inkomen.Ongelijkheid is een van de zaken waarin Groot-Brittannië een wereldleider is. Onder de ‘ontwikkelde’ landen moet het enkel de VS laten voorgaan inzake ongelijkheid. De schijnbaar niet te stoppen groei van ongelijkheid is een wereldwijd fenomeen. Eerder wees Oxfam er op dat de 85 rijksten in de wereld evenveel vermogen hebben – 1.700 miljard dollar – als de armste helft van de wereldbevolking (die met 3,5 miljard mensen zijn).
De ernstige strategen van het kapitalisme erkennen op vage wijze dat de toekomst van het kapitalisme bedreigd wordt door de toenemende ongelijkheid. Als zowel het hoofd van het IMF als de gouverneur van de Britse Nationale Bank stellen dat er ‘iets moet gebeuren’ omdat de ‘stabiliteit’ bedreigd is, dan is het duidelijk dat de elite steeds meer vreest voor stakingen, revolte en revoluties.
Toenemende ongelijkheid
Het is tegen deze achtergrond dat de Franse econoom Thomas Piketty zijn ‘Capital in the Twenty-First Century’ heeft gepubliceerd. Piketty werkte de afgelopen vijftien jaar met andere economen aan het werk waarbij empirisch bewijs wordt geleverd van de tendens op lange termijn van het kapitalisme om de ongelijkheid te vergroten. Piketty stelt terecht dat de economische groei in de naoorlogse periode uitzonderlijk was. Nu keert het kapitalisme terug naar een ‘normale’ situatie met ook een duidelijke tendens van groter wordende ongelijkheid. Piketty geeft een voorbeeld: “De rijkste 1% waren goed voor 60% van de toename van het Amerikaanse nationale inkomen tussen 1977 en 2007.”
Dat het kapitalisme leidt tot ongelijkheid, is geen nieuwe vaststelling. Marx stelde het meer dan een eeuw geleden al vast: “De accumulatie van rijkdom aan de ene kant is dus tevens accumulatie van ellende, kwelling van arbeid, slavernij, onwetendheid, onmenselijkheid en zedelijke ontaarding aan de andere kant.” (Het Kapitaal, http://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1867/kapitaal/23.htm)
Reactie
De statistische informatie van Piketty en zijn medewerkers is bijzonder nuttig. Het wordt door sommige verdedigers van het kapitalisme zelfs als een bedreiging gezien. De zakenkrant Financial Times haastte zich om de cijfers over ongelijkheid aan te vallen door in te gaan op wat een relatief kleine statistische fout lijkt te zijn en dit uit te vergroten om de algemene conclusies van Piketty te discrediteren. Het probleem daarmee is echter dat de statistische gegevens van Piketty verre van ‘revolutionair’ of ‘nieuw’ zijn, maar een trend bevestigen die al decennia duidelijk is. Piketty reageerde zelf met de stelling dat zijn boek ongelijkheid niet overdrijft. Er is integendeel onderzoek sinds de publicatie van het boek waaruit blijkt dat “de stijging van het aandeel van de rijksten in de VS in het totale vermogen de afgelopen decennia groter was dan wat ik in mijn boek aangaf.”
Sommigen ter rechterzijde probeerden Piketty te discrediteren, maar zijn boek was wel een groot succes en was in verschillende landen een bestseller. Aan de linkerzijde was er heel wat lof, zo was er de Britse vakbondsleider Len McCluskey die verklaarde “enthousiast” te zijn. Maar wie hoopt dat dit boek een overtuigende analyse brengt van waarom het kapitalisme leidt tot toenemende ongelijkheid, zal ontgoocheld worden. Wie naar een oplossing zoekt, zal die helemaal niet vinden in dit boek.
De titel van het boek doet denken aan ‘Het Kapitaal’ van Marx. Dat volstond voor heel wat commentatoren om Piketty voor te stellen als een moderne opvolger van Marx. Piketty verklaarde terecht dat dit niet is hoe hij zichzelf ziet en dat hij ‘Het Kapitaal’ zelfs nog nooit gelezen heeft. Dat is niet verrassend. Als Piketty naar Marx verwijst is het doorgaans om hem te bekritiseren en dan vaak nog op basis van een verkeerde weergave van wat Marx stelde.
Zo beweert Piketty dat “Marx net zoals zijn voorgangers de mogelijkheid van duurzame technologische vooruitgang en geleidelijk toenemende productiviteit negeerde” en dat “Marx’ theorie impliciet uitgaat van een strikte veronderstelling van een nulgroei inzake productiviteit op lange termijn.” Deze verklaringen zijn het tegendeel van de echte standpunten van Marx. Marx legde uit dat de zoektocht naar winsten de kapitalisten dwingen om met rivalen te concurreren door in wetenschap en techniek te investeren – ‘technologische vooruitgang’ – om de productiviteit te verhogen. Deze blinde zoektocht naar winst leidt tot crisis en recessie, maar het legt tegelijk ook de materiële basis voor een democratisch socialistische samenleving.
Het feit dat de investeringen vandaag op een historisch dieptepunt staan, is een indicatie van hoe het kapitalisme niet meer in staat is om de samenleving vooruit te brengen. Zoals Piketty opmerkt heeft het kapitalisme enorme rijkdom voortgebracht. Maar enkel een democratisch socialistische planning van de productie zou toelaten om de productiekrachten in te zetten om zowel de planeet te beschermen als in de basisbehoeften van de mensheid te voorzien, een taak waar het kapitalisme steeds minder in slaagt. Denk maar aan het recht op een degelijke, veilige en goedbetaalde job, huisvesting, gratis onderwijs of het recht om op 60 of vroeger op pensioen te gaan.
Marxisme
Marxisme of socialistische standpunten zijn niet aan de orde voor Piketty. Hij onderneemt geen poging om de redenen voor de kapitalistische crisis uit te leggen. Hij gaat niet in op de productie en distributie van goederen, hij beperkt zich louter en alleen tot de verdeling van rijkdom. Zijn ‘nieuwe theorie’ om de groeiende ongelijkheid te verklaren, bestaat erin dat de opbrengst op ‘kapitaal’ altijd groter is dan de opbrengst van ‘gewone inkomens’. Piketty stelt dat dit de centrale tegenstelling van het kapitalisme is. Maar hij legt niet uit waarom dit zo is.
Bovendien vergist hij zich in het gebruik van de term ‘kapitaal’. Marxisten stellen niet dat iedere vorm van rijkdom ‘kapitaal’ is, enkel de rijkdom die door de kapitalisten wordt ingezet om winsten te maken. De basis om tot die winsten te komen, is de uitbuiting van de arbeidersklasse. Als Piketty het over kapitaal heeft, doelt hij op alle vormen van rijkdom en vermogen, los van de vraag of het geïnvesteerd wordt door een kapitalist, een diamanten halssnoer of het huis van een gewone werkende is. Ook wordt de (potentiële) kracht van de arbeidersbeweging en de mogelijkheid om voor de lonen en arbeidsvoorwaarden op te komen, door Piketty niet als een factor gezien die kan bepalen welk deel van de rijkdom naar de kapitalisten gaat en welk deel naar de werkenden.
De zwakheden in het boek van Piketty zorgen ervoor dat het niet in de buurt komt van een analyse van het kapitaal in de 21ste eeuw, zelfs zijn fans moeten dit erkennen. Zo werd het boek geprezen door de voormalige Amerikaanse begrotingsminister Lawrence Summers die het boek als een ‘krachttoer’ omschrijft, maar sceptisch is over de analyses. Hij stelde: “Als ik naar de toekomst kijk, denk ik dat het belangrijkste element dat kapitaalaccumulatie en ongelijkheid verbindt, niet het verhaal van Piketty over groter wordende fortuinen zal zijn. Het moet eerder gezocht worden bij de vernietigende gevolgen van 3D-printen, kunstmatige intelligentie en dergelijke zaken die routinetaken kunnen overnemen. Er zijn nu al meer mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering dan er zijn die productief werk in de industrie doen.”
Dit is een uitdrukking van een vrees onder de kapitalisten waar Piketty totaal niet op ingaat. Nieuwe technologie zorgt ervoor dat iedere individuele werkende ongelofelijk productief wordt, maar voor iedere productieve werkende is er een groeiend aantal werklozen of ondertewerkgestelden. Dit is een recept voor economische crisis en massale sociale instabiliteit.
Het stelt ook de noodzaak voor socialisme op het voorplan. Socialisme is noodzakelijk zodat de technologie die voor het kapitalisme problematisch is, kan ingezet worden om de arbeidsweek drastisch te verlagen tot 30 uur per week of minder en dat zonder loonverlies. De strijd voor een achturendag is al even lang bezig als de arbeidersbeweging georganiseerd is, maar voor miljoenen werkenden is het nog altijd niet afgedwongen.
Piketty heeft niet het einde van het kapitalisme op het oog, hij wil het integendeel redden. Op Newsnight werd hij gevraagd of hij ongelijkheid volledig de wereld uit wilde. Hij stelde dat de armste helft van de Britten vandaag amper goed is voor 3% van de rijkdom. Dat is te weinig, stelde hij. Maar vijf of misschien acht procent, zou wel in orde zijn.
Om deze wel erg beperkte toename van gelijkheid te bekomen, wil Piketty de belastingtarieven voor de allerhoogste niveaus van inkomen optrekken tot 80% en pleit hij voor een progressieve en internationale vermogenstaks. Socialisten steunen dergelijke eisen die een brede steun kunnen vinden onder de meerderheid van de bevolking.
Maar zelfs de meest enthousiaste aanhangers van Piketty doen er lacherig over. De bekende Keynesiaanse econoom Paul Krugman, die vol lof was voor het boek, erkent: “Het is gemakkelijk om cynisch te zijn over de mogelijkheid dat zoiets erdoor komt.” Paul Mason zegt het iets scherper: “Het is gemakkelijker om een ineenstorting van het kapitalisme in te beelden dan een elite die met deze voorstellen instemt.”
Dat slaat de nagel op de kop. Piketty vestigt zijn hoop op het ‘gezonde verstand’ van de kapitalisten. Hij vraagt hen om te erkennen dat ze om hun systeem in stand te houden beter wat meer zouden geven aan de ‘99%’. Het doet wat denken aan de sociaaldemocratische oproepen voor een ‘eerlijker kapitalisme’, ook al moet opgemerkt worden dat de sociaaldemocraten dit doorgaans niet koppelen aan eisen om de rijken of de grote bedrijven zwaarder te belasten.
Een zorgend en delend kapitalisme?
De Franse president François Hollande beloofde bij de verkiezingen om een ‘miljonairstaks’ in te voeren. Hij botste daarbij op enorm verzet van de Franse kaptialisten. Hollande kreeg uiteindelijk een fors afgezwakte versie van de al erg beperkte rijkentaks door het Grondwettelijk Hof. Maar hij gaf volledig toe aan de eisen van de kapitalisten. Het rechtse magazine Forbes titelde: “Hollande is bekeerd en stelt besparingen en belastingverlagingen voor om Franse groei te stimuleren.”
Er mag nog zoveel gepleit worden voor een zorgdragend en verdelend kapitalisme, met pleidooien zullen we dat niet bekomen. De enige manier waarop significante toegevingen voor de meerderheid van de bevolking kunnen afgedwongen worden, is op basis van massabewegingen door de arbeidersklasse waardoor de kapitalisten vrezen voor de toekomst van hun systeem. En zelfs indien er toegevingen afgedwongen worden, zullen de kapitalisten er alles aan doen om die later terug in te trekken.
Iedere regering die binnen het kader van het kapitalisme functioneert, zal de voorstellen van Piketty niet kunnen doorvoeren. De superrijken hebben wereldwijd meer dan 21.000 miljard dollar weg gestopt in belastingparadijzen, zowat de helft daarvan is het bezit van amper 100.000 mensen. Dat is meer dan de overheidsschulden van alle OESO-landen bij elkaar. Deze enorme rijkdom wordt niet belast. In Groot-Brittannië alleen wordt naar schatting elk jaar 120 miljard pond aan belastingen vermeden of ontdoken door de rijken.
Populariteit
Piketty erkent deels dat de kapitalisten er steeds alles aan zullen doen om belastingen te ontduiken door geld naar het buitenland te versluizen of met andere methoden. Dat is waarom hij opkomt voor een wereldwijde progressieve vermogensbelasting. Socialisten zijn daar voorstander van, maar het is niet mogelijk om een dergelijke maatregel in een wereld van kapitaalstromen waar de nationale regeringen geen controle op hebben los te zien van andere maatregelen. Wie zou een dergelijke belasting invoeren? Zonder staatsmonopolie op buitenlandse handel en de nationalisatie van de banken, eerst op nationaal en dan op nationaal vlak, is het onmogelijk om een wereldwijde miljonairstaks op te leggen. Het doet wat denken aan een poging om de klauwen van een wilde tijger op vreedzame wijze uit te trekken.
Ondanks de beperkingen is de populariteit van het boek van Piketty een belangrijke indicatie van een groeiende zoektocht naar een alternatief op het kapitalisme van de 21ste eeuw, een systeem dat de meerderheid van de bevolking een weinig aantrekkelijk toekomst biedt met laag betaalde jobs, extreme flexibiliteit en onbetaalbare huisvesting. Wie na het lezen van Piketty wil weten waar de ongelijkheid onder het kapitalisme vandaag komt, kan terecht in het oorspronkelijke ‘Kapitaal’ en andere werken van Marx die een ‘modernere’ en meer ‘revelante’ analyse van het kapitalisme bieden dan wat Piketty ons te bieden heeft.
