Tag: regeringsvorming 2019

De federale regeringsvorming leek in een stroomversnelling te komen toen PS-voorzitter Magnette met de paars-groene partijen vergaderde en een nota opstelde. Het werd echter al gauw duidelijk dat dit scenario op intern protest bij Open VLD botste en er bovendien het probleem blijft dat er geen Vlaamse meerderheid is. CD&V liet niet na om daar nadruk op te leggen. Ook N-VA deed dit, zelfs indien het in de vorige legislatuur geen probleem had met het ontbreken van een federale meerderheid in Brussel en Wallonië.

Door Geert Cool

De voorstanders van paars-geel, in de eerste plaats N-VA, werden in snelheid gepakt door Magnette en vreesden om het initiatief te verliezen. Hun wensdroom is eigenlijk een verderzetting van de vorige Zweedse regering die overging tot harde aanvallen op de sociale bescherming van werkenden om extra cadeaus aan de grote bedrijven uit te delen. Het probleem waarmee ze sinds 26 mei kampen, is dat deze regering sowieso haar meerderheid kwijt is. De Zweedse coalitiepartners kregen allemaal verlies te slikken in de verkiezingen, N-VA nog het meest van al. Dezelfde regering verderzetten is hierdoor niet mogelijk. N-VA en delen van CD&V en Open VLD weigeren een verband te leggen met het door hen gevoerde asociale beleid.

De tegenkantingen van delen van Open VLD en van CD&V tegen een paars-groene meerderheid (aangevuld met CD&V om een iets comfortabeler meerderheid te hebben) en het doelgericht lekken van de eerste nota van Magnette, zijn indicaties dat er nog tijd nodig is om tot een eventuele paars-groene meerderheid te komen en dat dit geen evidente coalitie is. De problemen blijven overeind: er is geen meerderheid langs Vlaamse kant en in de oppositie langs Nederlandstalige kant zijn N-VA en VB erg dominant.

De gelekte nota van Magnette zal bij heel wat werkenden wellicht als een verademing onthaald zijn. Er werd gesproken over het optrekken van de pensioenen en andere sociale maatregelen. Dit alles bleef erg vaag, maar in vergelijking met de brutale neoliberale maatregen van de vorige Zweedse regering of de nieuwe Vlaamse besparingsregering, komt het positiever over. Het doet denken aan de Waalse regering waar in de regeringsverklaring sociale beloften worden gemaakt, maar alles afhankelijk is van de vraag of er middelen voor gevonden worden. Het antwoord op die vraag ligt voor de hand: in een context van stokkende economische groei en Europese begrotingsdiscipline zullen er geen middelen zijn. De werkenden die op straat kwamen tegen het asociale beleid van de Zweedse regering willen geen vage beloften, maar concrete maatregelen: hogere lonen en minimum 14 euro per uur, minimumpensioen van 1500 euro per uur, meer middelen voor degelijke openbare diensten (zoals openbaar vervoer, onderwijs, sociale huisvesting, cultuur, …), intrekking van de hogere pensioenleeftijd, … Zo concreet wordt Magnette uiteraard niet. ABVV-voorzitter Vertenueil kondigt terecht acties in januari aan om de druk op te voeren rond pensioenen, welzijn en sociale zekerheid. “Als de weinige linkse maatregelen die in de nota [van Magnette] stonden, verdwijnen, zal dat voor ABVV een probleem zijn.”

Met zijn paars-groene onderhandelingen heeft Magnette voorsprong genomen op het paars-gele project. Topliberalen zoals Somers merkten op dat je blind moet zijn om niet te zien dat N-VA niet in een federale regering wil. Een deel van zijn partijbasis denkt daar anders over en ook bij CD&V wordt eerst een duidelijker bewijs geëist van het feit dat N-VA echt niet wil. N-VA gebruikt meteen de uitspraken van Magnette om de zwartepiet naar de PS door te schuiven. Dat is een spel van perceptie waarmee De Wever zijn concurrenten in Vlaanderen wil verzwakken.

Van een ‘Vlaams front’ is er ondertussen geen sprake meer. Dat front herstellen, is er niet gemakkelijker op geworden. Het idee dat een ‘Vlaams front’ goed is voor de welvaart van de hardwerkende Vlamingen, is doorprikt door de besparingen van de regering-Jambon. De malaise bij De Lijn, de culturele sector, de welzijnswereld, … en het gebrek aan investeringen in sociale noden, zorgden voor een Vlaamse protestbeweging tegen de Vlaamse regering. Dat ondergraaft het idee van een ‘Vlaams front’ en het doet zeker CD&V pijn: het Vlaamse middenveld kende traditioneel een sterke christendemocratische aanwezigheid.

Na Magnette is de as CD&V-MR aan zet met hun nieuwe partijvoorzitters Joachim Coens en Georges-Louis Bouchez. De Wever reageerde dat hij hoopt dat paars-groen daarmee van tafel is. Maar ook in het scenario van paars-geel zit de PS nog steeds in de coalitie en moet N-VA minstens op een aantal punten, niet in het minst het communautaire, toegevingen doen. Jean-Luc Crucke van MR steekt niet weg dat de optie van paars-geel steeds onwaarschijnlijker wordt: “Paars-groen is vandaag makkelijker dan paars-geel.”

Meer dan een jaar na de val van de Zweedse regering door het vertrek van N-VA om zich te profileren tegen vluchtelingen met verzet tegen het Marrakesh-pact, is er nog geen uitzicht op een nieuwe regering. Beide scenario’s, zowel paars-groen als paars-geel, zijn erg moeilijk te realiseren en bouwen nieuwe problemen in. Maar ook het perspectief van vervroegde verkiezingen ligt moeilijk. Kortom, de politieke instabiliteit blijft en alle opties blijven moeilijk tot onmogelijk.

Dat mag voor de arbeidersbeweging geen reden tot passiviteit zijn. Zoals we in ons maandblad al opmerkten: “Binnen de vakbonden moeten de strijdbare delegees de wapens niet neerleggen, integendeel. Indien een paars-groene-oranje regering wordt gevormd, zullen de kruimels voor de arbeidersbeweging enkel dienen om langs de andere kant hele stukken taart te stelen. Enkel massale strijd op straat en in de bedrijven kan echte progressieve hervormingen afdwingen en een verdere afbraak van de welvaartsstaat – waarvan nog maar weinig overblijft – tegengaan. Geen illusies en ons voorbereiden op de strijd is de boodschap!” Laten we van de acties die Vertenueil aankondigde gebruik maken om het politieke debat over onze bekommernissen te laten gaan.

“Ik voel me geen premier van een land in crisis,” stelde de interim-premier Sophie Wilmès (MR) op 13 november in de media. Na 11 maanden van regering in lopende zaken, een electorale afstraffing voor de regeringspartijen en een van de grootste begrotingstekorten in Europa, past de uitspraak van Wilmès in de traditie van het Belgisch surrealisme. ‘Ceci n’est pas un pays en crise.’ We kunnen er wel mee lachen, maar voor een groeiende groep is de situatie ronduit dramatisch. Maar liefst 16,4% van de bevolking leeft officieel in armoede en de levens- en arbeidsvoorwaarden gaan erop achteruit. We mogen niet wachten tot er een nieuwe federale besparingsregering is om onze strijd te organiseren!

Artikel uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

De verkiezingen van 26 mei toonden hoe diep de sociale crisis zit: alle gevestigde partijen werden afgestraft voor hun asociale beleid, op welk niveau ze ook bestuurden of bestuurd hebben. Het leidt tot een bijna onmogelijke regeringsvorming waarbij elk scenario grote risico’s inhoudt voor de deelnemende partijen.

Dit wil echter niet zeggen dat we moeten wachten op het asociale offensief van de volgende federale regering om ons te organiseren. Hoe de volgende regering er ook zal uitzien, besparingen zullen er komen. De Europese Commissie waarschuwde op 20 november: “Vorm zo snel mogelijk een regering, verminder het begrotingstekort (1,7% in 2019, 2,3% in 2020) en versnel de afbouw van de overheidsschuld (100% van het BBP).” Het Planbureau kondigde aan dat er in de sociale zekerheid een miljardentekort is. Waar zullen ze het geld hiervoor zoeken denk je? Niet in de zakken van de miljardairs en de grote bazen…

Strijd loont… maar dan moeten we de strijd wel aangaan

Het najaar werd gekenmerkt door strijd. Zo waren er de acties van de ‘witte jassen’ in de zorgsector. Dat leidde tot een eerste gedeeltelijke overwinning: er werd 400 miljoen euro op jaarbasis afgedwongen van de zwakke regering in lopende zaken. In een context van wereldwijde revolte is dat belangrijk: het kan anderen aanzetten om in actie te gaan tegen het tekort aan middelen en de verloedering van de openbare diensten.

De culturele sector in Vlaanderen kan ook een dynamische rol spelen in het verzet. De sector wordt al lang gewurgd door besparingen. Nu wil Jambon de projectsubsidies met 60% verminderen en ook elders fors knippen in de middelen voor cultuur. Er kwam meteen weerwerk. Na de eerste acties volgt een “week van vuurwerk” in de eerste week van december. Het gaat om protest van de culturele sector, maar ook de sociale sector en de VRT. De malaise treft heel veel werkenden!

Dat het velen hoog zit, bleek bij De Lijn. Op een ogenblik dat jongeren om klimaatmaatregelen roepen en het verkeer helemaal vastloopt, bespaart de regering verder op openbaar vervoer. De verrottingsstrategie leidt tot frustratie onder het personeel. In Vlaams-Brabant werd 10 dagen gestaakt en het kwam tot een staking in alle depots. De gevolgen van de besparingen treffen zowat alle openbare diensten: bij het spoor werd op vijf jaar tijd 3 miljard bespaard, het Vlaamse onderwijs verloor 14% sinds 2008, … We krijgen steeds minder terug voor de belastingen die we betalen. Je zou voor minder kwaad zijn!

De maat is vol, horen we steeds meer zeggen. We moeten de verontwaardiging omzetten in concrete actie. Dat gebeurt best met een gecoördineerd actieplan voor een sociaal en ecologisch noodbeleid met een massaal plan van publieke investeringen in openbare diensten, sociale huisvesting en klimaat; een minimumloon van 14 euro per uur of nog een minimaal pensioen van 1.500 euro per maand. Laten we dit nu al bespreken op onze werkplekken en in onze vakbondsdelegaties. Laten we solidariteit organiseren met sectoren die al in strijd zijn: solidariteitsmoties, aanwezigheid op acties, … Maar vooral: laten we ons voorbereiden om zelf in actie te gaan!

Uiteindelijk werpt de vraag zich op hoe we sociale verworvenheden kunnen beschermen tegen een systeem in crisis dat steeds harder op onze levensstandaard inbeukt. We zullen daarvoor het systeem moeten omverwerpen. De wereld komt in opstand tegen ongelijkheid, tegen een gebrek aan middelen en tegen de hebzucht van de rijken. Wij komen op voor een democratisch socialistische samenleving waarin de enorme middelen en mogelijkheden eindelijk afgestemd worden op de sociale noden!

Hoewel er binnen de onderhandelingen onder leiding van informateur en PS-voorzitter Magnette officieel nog steeds niet over een coalitie wordt gesproken, is de discussie in de media uit de steriele non-discussie “PS en N-VA moeten elkaar vinden” geraakt. De keuze tussen de beide opties – paars-geel of paars-groen – verdeelt de liberalen met een duidelijk meningsverschil tussen de twee kandidaat-partijvoorzitters bij MR en een opiniestuk van Gents burgemeester De Clercq in De Standaard (8 november) waarin openlijk gepleit werd voor paars-groen.

door Anja Deschoemacker, artikel uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Magnette verklaart optimistisch: “Er is een echte dialoog op gang gekomen” (De Standaard, 19/11). Hij wees op een “groeiende consensus” op het vlak van justitie, een verhoging van de laagste pensioenen en de verhoging van de werkzaamheidsgraad. Hij vermeldt dat alle partijen beseffen dat het groeiende begrotingstekort onder controle moet worden gebracht.

Dat hij het belang van het middenveld – opnieuw keihard aangevallen door de Vlaamse regering – benadrukt en nadruk legt op de “sociale crisis”, zijn slechts enkele elementen die duidelijk wijzen in de richting van een regering zonder N-VA. Een paars-groene regering heeft een meerderheid in het parlement, al is het met slechts één zetel op overschot.

MR-duel tussen Ducarme en Bouchez

Hoewel geen van de twee overblijvende voorzitterskandidaten uit de meer sociaal-liberale vleugel van MR kwam, leek hun duel ook te gaan over de keuze tussen een harde rechtse lijn verdedigd door Bouchez of een centrum-rechtse lijn verdedigd door Ducarme.

Zo impliceerde Bouchez in een dubbel interview in Le Soir dat de ambtenarenpensioenen omlaag moeten om de pensioenen van de zelfstandigen omhoog te kunnen trekken, waarop Ducarme antwoordde dat Bouchez de MR dreigt te isoleren met een dergelijke retoriek: “Over een onderwerp dat zo gevoelig ligt (…) is het voorbarig om signalen te geven die als brutaal zullen worden ingeschat door een reeks van sociale categorieën.”

Deze discussies lijken op die binnen Open VLD tussen zij die de oproep voor paars-groen van De Clercq steunen (o.a. de clan-Verhofstadt) en de harde rechtse opstelling van figuren als De Croo en kamerfractieleider Lachaert.

CD&V: band met christelijke arbeidersbeweging behouden of niet?

In november spraken verschillende figuren uit de christelijke arbeidersbeweging zich openlijk uit tegen paars-geel – en tegen het huidige rechtse Vlaamse regeerakkoord. Zowel Van Gorp, voorzitter van de Christelijke Mutualiteiten, als ACV-voorzitter Leemans legden in de laatste maanden verklaringen af die de afstand tussen hun bewegingen en de CD&V benadrukten.

In De Gids (blad van Beweging.net) stellen Wouters en Rosvelds (voorzitter en hoofd van de studiedienst) dat het “verontrustend” is “hoe in elk beleidsdomein het middenveld in het vizier wordt genomen.” En verder: “Wie kritisch is, betaalt de rekening in het middenveld. Meer nog, wij vrezen dat dit ook de onderliggende intentie is.” Een opiniestuk in eigen naam van Renaat Hanssens (studiedienst ACV) in De Standaard van 18/11 antwoordt op het idee dat paars-groen-oranje “te links” zou zijn, een standpunt vertolkt door Eric Van Rompuy: “De vorige regeerperiode verkoos CD&V een heel rechtse coalitie (…). Dat leidde tot een bijna permanente clash met de christelijke vakbond, de vervreemding van een belangrijk deel van de achterban en een historische verkiezingsnederlaag. En nu kiest de partij dus voor… meer van hetzelfde.”

Op 21 november meldde Knack dat bronnen binnen CD&V aangeven dat de partij bereid is haar verzet tegen paars-groen te droppen. De uitbreiding van paars-groen met CD&V zou 12 zetels toevoegen, met CDH nog eens 5. Langs Vlaamse kant is er echter geen meerderheid met een oppositie van N-VA en VB die goed zijn voor 43 van de 87 Vlaamse zetels in de Kamer.

Waarschuwing door Europese Commissie maakt het duidelijk: ook paars-groen zou een besparingsregering worden

De waarschuwing die België van de Europese Commissie kreeg, maakt komaf met de illusies van alle regionale regeringen – de Vlaamse, Brusselse en Waalse – dat hun constructies, waarbij een aantal kosten uit de begroting worden gehouden, aanvaard worden. België zou niet in aanmerking komen voor “flexibiliteit aangaande investeringen” (Le Soir, 21/11), wat de pogingen van Magnette om te komen tot een progressieve centrum-linkse regering “niet aanmoedigt.”

De Linkse Socialist heeft er nooit enige illusie in gehad: de omschrijving door Bourgeois van de PS als een partij met “extreem-linkse recepten” komt van een andere planeet. De PS is al enkele decennia niet meer de verdediger van de eisen van de arbeidersklasse. Eerder dan fundamenteel te verschillen van de andere gevestigde partijen, probeert ze de scherpste kantjes van het besparingsbeleid te vijlen juist om de door de Belgische burgerij geëiste afbouw van de welvaartsstaat gemakkelijker door het strot van de arbeidersbeweging te duwen.

Binnen de vakbonden moeten de strijdbare delegees de wapens niet neerleggen, integendeel. Indien een paars-groene-oranje regering wordt gevormd, zullen de kruimels voor de arbeidersbeweging enkel dienen om langs de andere kant hele stukken taart te stelen. Enkel massale strijd op straat en in de bedrijven kan echte progressieve hervormingen afdwingen en een verdere afbraak van de welvaartsstaat – waarvan nog maar weinig overblijft – tegengaan. Geen illusies en ons voorbereiden op de strijd is de boodschap!

Vijf maand na de verkiezingen en binnenkort een jaar na de val van de federale regering is van een federale regeringsvorming nog steeds geen sprake. Officieel zijn Demotte (PS) en Bourgeois (N-VA) dan wel “preformateurs” en geen informateurs, maar van echte onderhandelingen tussen PS en N-VA is geen sprake. “We zijn niet geëvolueerd naar een fase van onderhandelingen. (…) Met de informateurs hebben we informele vergaderingen, waar de partijen elk hun ideeën naar voor brengen, niet meer, niet minder,” aldus Magnette, pas verkozen voorzitter van de PS. (Le Soir online, 21/10)

Edito door Anja Deschoemacker

Hoezeer een aantal Vlaamse journalisten en academici ook mogen roepen dat paars-geel nu eenmaal moet, want “de enige andere optie met een federale meerderheid (paars-groen) heeft geen meerderheid in Vlaanderen,” zet dit voorlopig geen zoden aan de dijk. En iedere maal dat men uit een opmerking van een PS-kopstuk meent te lezen dat er “openingen” zijn, wordt de deur door de PS-top steevast toegegooid. Een noodzaak van een meerderheid in Vlaanderen maakt in Wallonië en Brussel weinig indruk na de passage van een Zweedse regering die niet eens een kwart van de Franstalige stemmen vertegenwoordigde.

Enkelen menen hierin “politieke spelletjes” te ontwaren, maar in realiteit zou een paars-gele regering dodelijk kunnen zijn voor de twee belangrijkste formaties erin, zowel voor PS als voor N-VA.

Uiteraard is de PS – jammer genoeg – niet half zo links als ze zich voordoet. Het is een partij die al sinds eind jaren ’80 getrouw het programma van de burgerij uitvoert. Toetreden tot een regering met openlijk Thatcheriaanse kenmerken, zoals de vorige Zweedse regering, is echter een brug te ver, zeker nu de PS concurrentie krijgt op haar linkervleugel.

Van de N-VA anderzijds verwachten dat ze na het confederalisme ook haar sociaaleconomische provocatieve discours en programma laat vallen om de PS het sociale masker te gunnen die die partij nodig heeft, is evenmin zeer waarschijnlijk. Daarom kregen we naast de communicatie van Theo Francken eind september – “een regering met de PS is niet onmogelijk” – tegelijk in de pers de versie van Peter De Roover te horen: “Hebt u aandelen van paars-geel, ik zou ze verkopen.” (De Standaard 24 en 27/09)

Voor een “Belgisch compromis” zijn er centen noch politieke instrumenten

De commentatoren die verwijzen naar het “Belgische compromis” blijven nadrukkelijk aanwezig in vooral de Vlaamse pers, maar ze doen dat op een onhistorische, idealistische wijze. Het Belgisch compromis, waarbij men voor de verschillende tegenstellingen – arbeid/kapitaal; Vlaams/Waals; katholiek/vrijzinnig – steeds een pragmatische oplossing vond, kon enkel ontwikkelen in een specifieke periode en context, met name die van de naoorlogse periode. En die periode is definitief voorbij.

Een eerste element die het “Belgische compromis” mogelijk maakte, was de enorme economische groei van die periode, waarin het voor het kapitalisme mogelijk was een toenemende levensstandaard voor de werkende bevolking te combineren met superwinsten. De arbeidersklasse moest nog altijd vechten om haar te dwingen tot betere lonen en sociale bescherming, maar ze had naast haar organisatie en actiebereidheid van de basis ook nog een andere kaart achter de rug, namelijk het bestaan van het “rode gevaar” achter de Berlijnse muur. Vandaag liggen beide elementen al enige decennia achter ons.

De realiteit is dat het Belgische compromis op alle vlakken een enorme inzet van middelen vergde: voor een sociale politiek om de arbeidersklasse tevreden te stellen, voor het naast elkaar bestaan van twee door de staat gesubsidieerde onderwijs- en gezondheidszorgnetten, voor de machtsdeling op nationaal vlak waarbij elke investering in Vlaanderen gecompenseerd moest worden door een investering in Wallonië en omgekeerd.

Die middelen zijn er al enige tijd niet meer, maar in een eerste fase kon het compromis nog worden verdergezet als een “evenwicht in verlies”. We gingen over van win-win tot lose-lose, het verhaal van de evenwichtige afbouw. Zo veranderden bijvoorbeeld de IPA-onderhandelingen van onderhandelingen waarin de sterkste sectoren de zwakste naar boven trokken naar onderhandelingen waarin de mogelijkheden van de zwakste sectoren de bovengrens werden voor de sterkere sectoren. De staatshervormingen verdeelden niet langer de middelen onder de regionale eenheden, maar juist de besparingen. In de afbouw van onderwijs en gezondheidszorg werden de verschillende netten evenredig getroffen.

Een tweede voorwaarde voor het ontwikkelen van het befaamde Belgische compromis was het bestaan van partijen die dat compromis konden belichamen. Algemeen waren dat de traditionele partijen, maar toch vooral de christen- en de sociaaldemocratie en dan vooral CVP en PS, de partijen die in hun taalgebied dominant waren en tegelijk banden hadden met zowel de vakbonden als met de levensbeschouwelijke netten. In de laatste verkiezingen kregen CD&V en SP.a nog net iets meer dan 25% van de Vlaamse stemmen achter zich, in de laatste peilingen was dat onder de 20% gezakt. In Wallonië is het iets beter: PS en CDH kregen 37% van de stemmen, in de peilingen herleid tot 31,5%. Voor de vier vernoemde partijen spreken we over de slechtste percentages sinds WOII. Zelfs als je de derde traditionele partij – de liberalen – erbij voegt, kom je noch in Vlaanderen, noch federaal aan de helft van de stemmen.

Welke opties voor een federale regering?

Paars-geel kan niet volledig uitgesloten worden indien er voldoende externe druk komt: economische crisis, banken die moeten worden gered, sociale kosten die snel oplopen … Maar indien de Zweedse regering een kibbelkabinet wordt, zou zo’n regering al snel slaande ruzie hebben.

Een paars-groene regering zou gemakkelijker een verhaal kunnen uitwerken om de verdergaande besparingen verkocht te krijgen, maar de prijs ervan zou een verdere versterking van de Vlaams-nationalistische partijen zijn. De burgerij kan in dat geval hopen dat de N-VA zich vanop de federale oppositiebanken opnieuw versterkt tegenover het Vlaams Belang.

Als geen van beide opties mogelijk blijkt, kan een noodregering met een beperkt programma in geval van hoge nood niet uitgesloten worden. Wat wel uitgesloten is: de terugkeer naar een stabiel compromisbeleid!

De kans groeit dat 2019 de geschiedenis zal ingaan als opnieuw een jaar dat België geen werkende federale regering had. Eind 2018 viel de onpopulaire Zweedse regering, waarna Michel zonder N-VA in lopende zaken verder ging. Voor zichzelf vonden Michel, Reynders en Peeters ondertussen een andere job in Europa. Tegen de achtergrond van een tanend vertrouwen in de politiek en met het vooruitzicht van een nieuwe economische recessie, is het niet evident om een federale regering te vormen. Ook de regionale regeringen zullen onder steeds grotere druk komen te staan.

Artikel door Geert Cool uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

10 miljard besparen

Zelfs met optimistische groeiprognoses voor de Belgische economie, loopt het begrotingstekort volgens het Monitoringscomité dit jaar op tot 7,12 miljard euro en volgend jaar tot 10,33 miljard. Het Federaal Planbureau verlaagde de groeiverwachting voor dit jaar naar 1,1% en voorspelt dat er in 2020 slechts 37.000 jobs zullen bijkomen, bijna een halvering tegenover de vorige jaren. Na jaren van besparen, is er dus uitzicht op nog meer besparingen. Het beleid van de afgelopen jaren leverde niet het resultaat op dat vooropgesteld werd door de politici. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het vertrouwen in de politiek zo beperkt is.

Bij de verkiezingen van mei kregen de besparingspartijen van de regering-Michel rake klappen. N-VA probeerde het asociale beleid te verstoppen achter een anti-vluchtelingenretoriek, maar spreidde daarmee het bedje van het Vlaams Belang. Vier maanden na de verkiezingen maakt de zwakte van de andere traditionele partijen in Vlaanderen dat N-VA ons kan laten vergeten dat zij de grootste verliezer was. Maar bij N-VA weten ze ook dat perceptie alleen niet volstaat: de eerste peiling na de verkiezingen was rampzalig voor N-VA, dat verder zakt naar 22,7% en het VB voor moet laten. Een alternatief op het asociale beleid van de afgelopen jaren heeft het VB echter niet.

Als het VB kan scoren, komt dit vooral door de afwezigheid van een voldoende geloofwaardig alternatief. De traditionele partijen liggen in de touwen. Gelukkig was er de doorbraak van de PVDA die voortaan in alle parlementen vertegenwoordigd is. De PVDA kan deze groei best gebruiken om strijd op straat en op de werkvloer te organiseren en te versterken. Afgelopen zomer hadden N-VA en VB een monopolie op het publieke debat langs Vlaamse kant. De Standaard schreef over “De stilte van links” en de “rechtse zomer.”

Besparingen verzachten?

Voor de verkiezingen stelde LSP dat er een krachtsverhouding moet opgebouwd worden voor een breuk met het budgettair keurslijf. Dit kan het best door opbouwende campagnes rond offensieve eisen (14 euro per uur minimumloon, 1500 euro per maand minimumpensioen, 30-urenweek zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen, massaal programma van publieke investeringen in infrastructuur en openbare diensten, …). Veel manoeuvreerruimte voor het ‘verzachten’ van de besparingslogica is er immers niet.

Weerleggen de Waalse en Brusselse akkoorden dit standpunt? Als we PS mogen geloven wel: er zijn enkele voorzichtige en niet altijd even goed becijferde voorstellen zoals gratis openbaar vervoer voor 65+ en -25-jarigen bij MIVB en geleidelijk ook bij TEC, 70.000 gratis schoolmaaltijden en 12.000 nieuwe sociale woningen. Er wordt gesproken over investeringen in mobiliteit en betaalbaar wonen. Als deze maatregelen er effectief komen, zijn ze welkom. Maar ze volstaan niet om het besparingsbeleid om te keren en een einde te maken aan armoede, woningnood en andere sociale problemen. In Brussel werd niet tegemoet gekomen aan de eisen van het gemeentepersoneel, ondanks beloften voor de verkiezingen. Op het niveau van het Waalse gewest en de Franstalige Gemeenschap stelt Bodson (ABVV) dat de regeerakkoorden de stem van de burgers niet weerspiegelen.

Bovendien is er de vraag hoe deze sociale maatregelen gefinancierd worden: alleszins niet door de middelen te zoeken waar ze zitten. Daar willen de liberalen niet van weten. Er wordt aangekondigd dat grote infrastructuurprojecten buiten de begroting zullen gehouden worden om extra marge te creëren op basis van een schuldtoename. Tussen 2014 en 2018 stegen de schulden van de verschillende regio’s van 50 tot 60,4 miljard euro. Aan Europa zal vriendelijk gevraagd worden om dit te aanvaarden. Als dat niet lukt, is het de schuld van Europa dat de geplande sociale maatregelen er niet komen. Of er kan geschoven worden met de tekorten om enkele symbolen te realiseren: het opvoeren van de prijzen voor bepaalde gebruikers van het openbaar vervoer kan het gratis maken voor anderen. Er zijn nog veel onduidelijkheden die kunnen leiden tot excuses om de erg welgekomen, maar tegelijk bijzonder bescheiden, sociale maatregelen niet uit te voeren terwijl tegelijk het besparingsbeleid op andere vlakken onverkort wordt doorgezet.

Om ter rechtst in Vlaanderen?

Langs Vlaamse kant zet N-VA de toon. Van sociale maatregelen is daar geen sprake. In onze vorige krant schreven we dat de sociale bescherming niet alleen voor migranten wordt afgebouwd. De inkt van onze krant was amper droog of het oude voorstel van gemeenschapsdienst voor werklozen (in feite dwangarbeid in plaats van loonarbeid) werd nog eens opgerakeld. Wat er al bekend raakte van voorstellen, maakt het plaatje duidelijk: moeilijker toegang tot sociale bescherming en een compleet gebrek aan investeringen in sociale zekerheid en openbare diensten. De druk van goede peilingen voor het VB duwt de N-VA-voorstellen verder naar rechts, ook al scoorde het VB door zich net te profileren als tegenstander van het asociaal beleid.

Hoe de fel verzwakte CD&V het beleid zal verkopen aan ACV-leden, is nog maar de vraag. De christendemocraten werden afgestraft voor het asociale beleid van de voorbije jaren. ACV-leden namen massaal deel aan het protest tegen dat beleid. Na de verkiezingen haalden partijkopstukken uit naar de ACV-leiders die voorzichtige kritiek hadden geuit op CD&V. Het maakt de nauwe banden met CD&V ook voor de ACV-leiding stilaan onmogelijk. Peilingen geven bovendien aan dat CD&V verder wegzakt en op weg is naar dezelfde irrelevantie als CDH langs Franstalige kant.

Wie zal met wie besparen?

De informateurs Reynders (MR) en Vande Lanotte (SP.a) hebben voor de federale regeringsvorming de regionale regeringen afgewacht. Tot hiertoe hebben ze enkel geëlimineerd: radicaal-links en extreemrechts waren niet welkom, CDH kondigde zelf aan voor de oppositie te kiezen, Ecolo weigert met N-VA te onderhandelen en Groen wil niet zonder Ecolo in een regering. Blijven over: vier Vlaamse en twee Franstalige partijen waarbij er nog één Vlaamse partij kan afvallen. De tactiek van de stoelendans met af en toe een stoel minder, levert echter geen stabiele ploeg van overblijvers op.

De mogelijkheid van een regering zonder N-VA blijft overeind, maar is moeilijk wegens geen meerderheid langs Vlaamse kant. Een regering met zowel N-VA als PS krijgen beide partijen moeilijk verkocht, ze vrezen hierop afgerekend te worden omdat ze hun eigen falen verstopten achter een vijandsbeeld tegenover de andere. De regionale regeringsvormingen tonen nuanceverschillen, maar ook dat alle traditionele partijen zich neerleggen bij de besparingslogica die de meerderheid van de bevolking de broekriem aanspant om de grote bedrijven extra ‘ademruimte’ (lees: winsten) te geven. Het enthousiasme en de framing waarmee de aanvaarding van dat neoliberale kader gebeurt, is het grootste verschil. De ondermijning van het vertrouwen in de politiek maakt de instabiliteit groter en maakt dat perceptie aan belang wint. Het maakt de puzzel voor de federale regering nog moeilijker.

Arbeidersbeweging moet eigen stempel drukken

Voor de burgerij is het duidelijk: los van wie er in de regering komt, moet en zal er verder hard bespaard worden op de levensstandaard van de meerderheid van de bevolking. Verzet hiertegen zal nodig zijn! Na de verkiezingen heeft de arbeidersbeweging amper een eigen stempel op het debat gedrukt. Langs Franstalige kant gebeurde dit meer dan langs Nederlandstalige kant, waar vakbonden en links helemaal niet aan bod kwamen. Het maakte dat het publieke debat bijna enkel over Vlaamse identiteit, afkeer tegen migranten en extreemrechts ging.

We kunnen dit niet enkel aan de traditionele media wijten: de arbeidersbeweging heeft mogelijkheden om zelf initiatieven voor campagnes en acties te nemen. Kijk maar hoe in het najaar van 2014 sociale eisen centraal in het debat kwamen door het opbouwende actieplan van de vakbonden. Er is potentieel voor campagnes rond een hoger minimumloon (Fight for €14), loonsverhogingen (zoals het Brussels gemeentepersoneel), meer middelen (zoals in de zorgsector) of een minimumpensioen (zoals de petitie van de PVDA hiervoor). Deze campagnes moeten met een zo breed mogelijke betrokkenheid op straat en op de werkvloer gevoerd worden om onze collega’s, familie en kennissen te overtuigen.

Strijdbare en opbouwende campagnes kunnen ervoor zorgen dat de gesprekken op de werkvloer minder gedomineerd worden door racisme en ze kunnen duidelijk maken dat het VB wel beweert sociaal te zijn, maar dat masker enkel gebruikt om des te meer verdeeldheid te verspreiden. Het afdwingen van onze eisen, zal strijd vergen. Tegen de achtergrond van een nieuwe recessie zullen we zeker niets cadeau krijgen. LSP speelt een actieve rol in strijdbewegingen en verdedigt daarbij de noodzaak van maatschappijverandering: een socialistisch alternatief op de ongelijkheid en sociale en ecologische problemen die eigen zijn aan het kapitalisme.

Artikel door Els Deschoemacker uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

De politieke versnippering en het verdwijnen van een voldoende sociale basis voor partijen die meer dan een halve eeuw het kapitalisme hebben beheerd, beperkt zich niet tot België.

In Italië wordt momenteel druk onderhandeld om na de val van de zogenaamde “anti-establishment” coalitie van de Lega van Salvini en de Vijfsterrenbeweging nieuwe verkiezingen te vermijden. Zo is er sprake van een kortstondige maar onverkozen noodregering of technocratische regering. Men probeert tijd te winnen, maar het is wishfull thinking dat daarmee de politieke crisis van de baan zou zijn. Een dergelijke regering met als belangrijkste doelstelling een begroting in te dienen die o.a. de overheidsschuld moet beperken – lees: verder besparen – en tegemoet te komen aan de neoliberale en Europese normen die de rechten en inkomens van de meerderheid van Italianen verder aantasten, kan slechts een nieuwe overwinning van de racistische Lega voorbereiden.

Dit is slechts één voorbeeld. In Groot-Brittannië leidt het onvermogen van de politieke partijen om te antwoorden op de reële verzuchtingen en noden die aan de basis lagen van de uitslag in het Brexit-referendum sinds 2016 tot een verlamd parlement. In Spanje zijn we op koers naar de vierde verkiezingen op vier jaar tijd en ook het “stabiele” Duitsland komt in politiek onweer terecht. Net zoals minderheidsregeringen meer en meer de norm worden en het fundamentele ondemocratische karakter van het kapitalisme vandaag aantonen.

Sociale crisis leidt tot politieke crisis

Ook in België breidt de politieke crisis verder uit. Het is geen nieuw fenomeen. In Vlaanderen deden de eerste politieke schokken zich reeds begin jaren 1990 voor. De asociale tegenhervormingen ondergroeven de sociale basis van de traditionele partijen steeds verder, tot op het punt dat onbestuurbaarheid, vooral voor het federale niveau, heerst.

Zowel in de gemeenteraadsverkiezingen in oktober vorig jaar als bij de parlementsverkiezingen in mei werd duidelijk tegen het asociale beleid van de vorige coalitie gestemd. Met het signaal van de kiezer tegen de aanval op de levensstandaard van de meerderheid van de bevolking wordt echter geen rekening gehouden. Kijk maar naar de regionale regeringsvormingen en de programma’s die daar besproken worden. In Vlaanderen wordt de Zweedse coalitie verdergezet met een nog grotere nadruk op verdeeldheid langs racistische lijnen. In plaats van sociale bescherming te garanderen, worden steeds meer groepen ervan uitgesloten. Meer middelen om aan de sociale noden tegemoet te komen, wordt niet overwogen! Dat is ook zo in Brussel, waar er weliswaar enkele cosmetische maatregelen voorgesteld worden, maar onvoldoende om tegemoet te komen aan de sociale crisis. In Wallonië tot slot werd de roep naar een linkse regering om een einde te maken aan het besparingsbeleid nooit ernstig overwogen.

Tegemoetkomen aan de wensen van de meerderheid van de bevolking, is niet de bedoeling van deze regeringen. Er wordt enkel gezocht naar een formule om het programma van het Belgische kapitalisme verder te zetten.

De regionale regeringen zetten nu de toon, omdat de vorming van een federale regering helemaal onmogelijk lijkt. Drie maanden na de verkiezingen wordt al openlijk gespeculeerd over nieuwe verkiezingen als mocht blijken dat ze er federaal niet uit geraken, of een noodregering indien de Belgische economie in noodweer mocht geraken in de context van een nieuwe internationale crisis. Dit zou het breekijzer kunnen zijn om de regering in lopende zaken sinds december vorig jaar, zonder meerderheid in het parlement, te vervangen door een meer autoritaire regering, al dan niet met volmachten.

Het redden van het Belgische kapitalisme zal hoe dan ook de inzet zijn, met maatregelen die een nieuwe aanslag op onze welvaart zullen betekenen. Zelfs zonder onmiddellijke internationale crisis wordt uitgegaan van een besparingsregering die 10 miljard moet zoeken in onze zakken.

Elke aanval op sociale rechten beantwoorden met massale actie en een politiek alternatief

Toen Michel 1 aan de macht kwam, duurde het geen maand vooraleer de eerste massale mobilisatie op gang kwam. Er werd terecht gevreesd dat als we die regering lieten doen, ze zou proberen om de sterke organisatiegraad van de Belgische arbeidersbeweging te breken. Er kwamen harde maatregelen, maar toch blijkt dat de tripartite onder Di Rupo meer bespaarde dan de Zweedse coalitie onder leiding van MR en N-VA. Dat toont vooral de bereidheid van bijna alle partijen om de belangen van de kapitalisten te laten voorgaan op die van de werkende klasse. De sterke beweging van 2014 bleef als een schaduw over de regering hangen en kon erger voorkomen. Erger voorkomen volstaat echter niet om achteruitgang te stoppen.

De realiteit is dat we toen een kans gemist hebben om via algemene stakingen de regering ten val te brengen en een discussie op gang te brengen die kon leiden tot de opbouw van een door de arbeidersbeweging gedragen politiek alternatief. De doorbraak van de PVDA in de verkiezingen is een uitdrukking van dit potentieel. Het duwde het politieke debat in Wallonië en Brussel naar links, maar ook in Vlaanderen miste het zijn effect niet. Alleen werden de eisen van de sociale beweging daar niet in de eerste plaats door de linkse partijen naar voren geschoven. Het was extreemrechts dat op de meest offensieve wijze de vorige regering uitdaagde en daarbij de sociale kleren van links aantrok om deze op demagogische wijze te koppelen aan een antimigratie discours. Na de verkiezingen bleek dat het ‘Vals Belang’ enkel het racisme ernstig meende: alle sociale eisen verdwenen meteen in de koelkast.

De klimaatjongeren hebben een grote impact gehad. Massale actie zette dit sociale thema op de agenda. Dat was een belangrijke les, maar er volgden al gauw andere lessen. Zo zorgde het feit dat de groene partijen de nood aan klimaattransitie niet of nauwelijks koppelden aan een sociaal programma, laat staan een antikapitalistisch alternatief, voor het onderbenutten van het potentieel dat in sommige peilingen was voorspeld.

Massale sociale actie moet het antwoord van de werkende klasse blijven als ze niet de speelbal wil blijven van die partijen die slechts de belangen van de 1% rijksten dienen. Dit moet gekoppeld worden aan de bewuste opbouw van een politieke partij die de hele arbeidersklasse kan verenigen achter een socialistisch programma.