Tag: Podemos

[dropcap]D[/dropcap]e hoop op een breuk met het besparingsbeleid in Spanje leidt tot een zoektocht naar een politiek instrument op een ogenblik dat er heel wat verkiezingen zijn. Op 24 mei zijn er  gemeenteraadsverkiezingen en tal van verkiezingen voor de autonome regio’s. Deze verkiezingen vormen een eerste grote test voor Podemos in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van eind dit jaar.

Door Boris Malarme

Gevestigde partijen gediscrediteerd, versnipperd politiek landschap

De laatste peilingen wekken de indruk dat de explosieve electorale groei van Podemos minstens tijdelijk tot stilstand is gekomen. In plaats van een scenario van onafgebroken groei van Podemos waarbij de dominantie van de twee grote partijen, de rechtse conservatieve PP en de sociaaldemocratische PSOE, wordt doorbroken, is er eerder sprake van een versnippering van het politieke landschap. Er is ook een sterke groei van het rechts populistische Ciudadanos (partij van de burgers). Die partij kan groeien op basis van een anticorruptiediscours. Dat ligt gevoelig door de talloze schandalen. De situatie van politieke crisis en instabiliteit kan de vorming van lokale en regionale besturen bijzonder moeilijk maken.

Pablo Iglesias en de leiding van Podemos kozen ervoor om hun programma af te zwakken, zo werd afstand gedaan van de eis om de schulden niet langer terug te betalen en werd ook de invoering van een basisinkomen overboord gegooid. Podemos wil “realistischer” zijn. Deze aanpak wordt nu in vraag gesteld. Onder leden en sympathisanten van Podemos is er heel wat discussie, dat zal nu ook tot debat op algemene vergaderingen moeten leiden. De radicale linkerzijde moet gedurfd naar buiten komen. De electorale afstraffing van Izquierda Unida (Verenigd Links) in Andalusië was grotendeels te wijten aan het feit dat IU er aan een besparingsregering met de sociaaldemocratische PSOE deelnam onder het mom dat dit nodig was om rechts te stoppen. Ook uit deze ervaring moeten we lessen trekken.

Onze Spaanse zusterorganisatie, Socialismo Revolucionario (SR), werkt zowel binnen Izquierda Unida als Podemos. SR roept op om te stemmen voor kandidaten die zich duidelijk uitspreken tegen de besparingen. SR komt op voor een beleid dat breekt met de huidige gang van zaken. Dat kan door de schulden niet terug te betalen en de banken en sleutelsectoren van de economie te nationaliseren onder democratisch beheer en controle van de gemeenschap.

Linkse eenheidslijsten op lokaal vlak

In een aantal steden zijn er linkse eenheidslijsten bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dit is belangrijk om het verzet tegen de besparingen te verenigen. Het gaat om lijsten met onder meer Podemos, Izquierda Unida, linkse ecologisten, linkse nationalisten, strijdbare syndicalisten, activisten van sociale bewegingen, … Voorbeelden van dergelijke lijsten zijn ‘Zaragoza en Común’, ‘Marea Atlántica’ in A Coruña of nog ‘Barcelona en Comú’ (waar de linkse Catalaanse nationalistische CUP niet aan meewerkt). In al deze grote steden staan de linkse eenheidslijsten op de tweede plaats in de peilingen. Sommige peilingen zetten ‘Barcelona en Comú’ zelfs op de eerste plaats. Dat opent de mogelijkheid van een links bestuur onder leiding van Ada Colau, de woordvoerder van het platform tegen de uithuiszettingen. Maar in de meeste steden was het proces van discussie over linkse eenheid erg chaotisch. Zo besloot de lokale leiding van Izquierda Unida om in Madrid apart op te komen naast de lijst Ahora Madrid.

Socialismo Revolucionario (SR) speelde een kleine rol in het proces van linkse frontvorming in Badalona, een gemeente die aan Barcelona grenst. De lijst Guanyem Badalona en Comú wordt ondersteund door Podemos, CUP, SR en kritische militanten van IU en de Groenen. Kritische militanten binnen IU, de linkerzijde waar SR mee samenwerkt, verzetten zich tegen de hernieuwing van de oude alliantie tussen IU en de Groenen. Die alliantie werd vervoegd door diegenen die verloren in de voorverkiezingen binnen Podemos. Dit voorbeeld is indicatief voor de situatie in tal van Spaanse steden waar de lokale leiding van IU de vorming van linkse eenheidslijsten blokkeerde. We moeten alle strijdbare en kritische lagen verenigen rond een programma dat opkomt voor een draai naar links en voor een eengemaakt front van onderuit, zowel binnen als buiten IU.

Linkse gemeentebesturen of linkse verkozenen kunnen een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van het verzet tegen het neoliberale beleid rond een programma dat actief ingaat tegen de door de nationale regering opgelegde besparingen.

Artikel door Marisa (Brussel) uit ‘De Linkse Socialist’

Het harde besparingsbeleid heeft miljoenen Grieken en Spanjaarden op straat gebracht om te protesteren tegen de loonsverlagingen, de besparingen en de privatiseringen. In Spanje leidde het protest tot massabewegingen zoals die van de indignado’s of de marsen voor waardigheid. De opkomst van Podemos geeft een politieke uitdrukking aan die bewegingen. Sinds de doorbraak van Podemos bij de Europese verkiezingen (toen de formatie 8% en 5 verkozenen haalde) is het politieke toneel in Spanje grondig door elkaar geschud. De vele verkiezingen dit jaar bieden een kans voor links. In maart zijn er verkiezingen in Andalusië, in mei volgen gemeenteraadsverkiezingen, in september wordt in Catalonië gestemd en in november zijn er algemene parlementsverkiezingen.

Crisis gevestigde partijen en kansen voor links

Volgens verschillende peilingen zou Podemos in de parlementsverkiezingen wel eens de grootste partij kunnen worden met tot 27% van de stemmen. De conservatieve PP zou van 44,6% bij de laatste parlementsverkiezingen in 2011 tot 20% terugvallen. De sociaaldemocratische PSOE staat in de peilingen op 18%. Deze cijfers bevestigen de politieke crisis van de traditionele partijen. De autoriteit van het huidige regime, dat ontstond in 1978, drie jaar na de dood van Franco, ligt in duigen. Het traditionele tweepartijenstelsel rond de PP en PSOE, maar ook de monarchie, de grondwet en het stelsel van autonome regio’s worden betwist. Dit wordt versterkt door een groot aantal gevallen van corruptie.

De crisis van de gevestigde partijen uit zich niet alleen in een opmars van Podemos. De laatste peilingen wijzen ook op een vooruitgang van de rechtse populistische formatie Ciudadanos dat een retoriek voert van democratische vernieuwing en anticorruptie maar daarachter een programma van sociale afbraak verbergt.

In de gemeenteraadsverkiezingen kunnen alternatieve linkse lijsten een voorbeeld vormen van wat in de toekomst mogelijk is op regionaal en nationaal vlak. Er is een grote diversiteit aan lijsten qua samenstelling, maar mogelijk zullen een aantal steden en gemeenten een linkse meerderheid kennen. Zo is er in Barcelona het initiatief van Guanyem (“Laat ons winnen”), een platform van militanten en activisten uit diverse sociale bewegingen waarbij een akkoord werd bekomen met verschillende politieke krachten zoals Podemos en ICV-Esquerra Unida (de alliantie tussen linkse groenen en Izquerda Unida in Catalonië), Equo (linkse ecologisten) en anderen. Podemos, IU (Verenigd Links) en Equo vormen ook elders eenheidslijsten, doorgaans onder de naam Ganemos. Dit is onder meer het geval in Cordoba, Zaragoza, Palma de Mallorca, Burgos, Bilbao, … Elders lag het moeilijker om tot eenheidslijsten te komen, zo weigerde IU in Madrid en komt Podemos met een aparte lijst op in Sevilla.

De “casta” versus “het volk”

Podemos toont aan dat het mogelijk is om te winnen. Het succes van Podemos staat in een schril contrast met de pessimistische opstelling van de vakbondsleidingen en ook van de leiding van IU die niet aarzelt om coalities te vormen met de sociaaldemocratie. Na de overwinning van Syriza in Griekenland zou een verdere vooruitgang van Podemos een kans bieden om op Europees niveau tegen het besparingsbeleid in te gaan.

Zowel in Griekenland als in Spanje is de vraag niet alleen of het mogelijk is om te winnen, maar ook met welk programma en welke strategie? Podemos speelt in op een zeker antipartijgevoel in de massabewegingen. Pablo Iglesias en andere voortrekkers verklaren dat Podemos geen ideologisch profiel heeft en noch links noch rechts is. Ze stellen in te gaan tegen de “casta”, de corrupte kaste van werkgevers en kapitalistische politici. Volgens hen staat Podemos daar tegenover als vertegenwoordiger van “het volk” waarbij de basis zich kan uitspreken over politieke beslissingen.

Het succes van Podemos geeft aan dat een groot aantal mensen de gevestigde politici willen afstraffen en tegelijk het besparingsbeleid stoppen. “Het volk” waar de activisten van de sociale bewegingen zich mee vereenzelvigen, is het deel van de bevolking dat de gevolgen van de crisis ondergaat. Het gaat om de werkenden, werklozen, jongeren, gepensioneerden, … en niet het deel van de bevolking dat beter wordt door de crisis, met name de kapitalisten. Het fenomeen Podemos is een uitdrukking van een klassenbeweging die sceptisch staat tegenover partijen en vakbonden en zich buiten de traditionele organisaties van de werkenden organiseert. De onduidelijkheid van Podemos over de klasse die ze vertegenwoordigt, kan een beslissend element worden in de discussie over het programma. Gaat Podemos voor een breuk met het kapitalisme of voor een kapitalisme met ‘een menselijk gezicht’?

Na een proces om de interne structuren te formaliseren, werd een (online) ‘volksvergadering’ opgezet als orgaan waar de leden van Podemos hun leiding kunnen verkiezen en zich over belangrijke beslissingen kunnen uitspreken. Maar de echte beslissingsmacht ligt nog steeds in de centrale kern van de leiding met Pablo Iglesias als algemeen secretaris en een kleine groep rond hem die alle mediabelangstelling krijgen. De kringen of democratische lokale vergaderingen zouden een belangrijke pijler van Podemos in de wijken en op de werkplaatsen kunnen vormen. Het zou mogelijk zijn om werkenden op die manier actief te betrekken bij de volledige werking van Podemos. Maar nu beperken de lokale kringen zich tot het stemmen over kandidatenlijsten en het verspreiden van ideeën voor het programma. Het leidt tot een politieke cultuur waarin de vertegenwoordigers in naam van het volk optreden.

Een programma om zich aan de context aan te passen of om die context te veranderen?

In Griekenland zien we hoe de heersende klasse druk zet om Syriza afstand te doen nemen van zijn meer radicale standpunten. We zien iets gelijkaardig met Podemos in Spanje. In 2014 ging Podemos naar de Europese verkiezingen met een programma dat de eisen van verschillende sociale bewegingen opnam. In het laatste discussiedocument voor het economisch programma werden heel wat elementen overboord gegooid of afgezwakt. Zo eist Podemos niet langer dat de pensioenleeftijd op 60 jaar wordt vastgelegd, maar is dit opgetrokken tot 65 jaar. Het recht op een minimuminkomen voor iedereen is beperkt tot personen die nu uitgesloten worden. Inzake de publieke schulden wordt niet langer een burgeraudit van de schulden voorgesteld om het niet legitieme deel niet langer af te betalen, maar wordt voorgesteld om de schulden en de voorwaarden inzake afbetaling te herschikken.

Het argument voor deze toegevingen is dat Podemos realistisch moet zijn binnen de huidige context. Het klopt natuurlijk dat een programma rekening moet houden met de context en de beschikbare middelen. De huidige context is er een van kapitalistische crisis, besparingen, een zware schuldenlast en dictaten van de trojka. Deze context laat geen ruimte voor een programma dat vertrekt van de noden van de meerderheid van de bevolking. We moeten dus de context veranderen zodat de noodzakelijke koerswijziging ook mogelijk wordt. De schulden zomaar verder afbetalen, betekent dat er geen middelen zijn voor de creatie van werk en om iedereen een degelijk leven aan te bieden. Als we de banken en de sleutelsectoren van de economie niet onder democratische controle en publiek bezit plaatsen, dan blijven deze in handen van de markt en kunnen ze niet op de behoeften van de bevolking gericht worden.

De Spaanse premier Mariano Rajoy (PP) reageert fors tegen Alexis Tsipras op de bijeenkomsten van de eurogroep. Hij wil daarmee ingaan tegen de eis om het besparingsbeleid te stoppen. Hij beseft ook dat succes voor Syriza in eigen land met Podemos problemen zou veroorzaken voor de heersende klasse. Die is bang dat de confrontatie rond de schulden en het besparingsbeleid zich verspreidt naar verschillende landen. De overwinning van Syriza werd in Griekenland voorafgegaan door meer dan 30 algemene stakingen. In februari waren er duizenden betogers om de Griekse regering te ondersteunen in het verzet tegen de eurogroep.

Door de druk en de mobilisatie van onderuit, is het mogelijk om de steun van een grote meerderheid van de bevolking te winnen voor een breuk met het kapitalisme. Het electorale terrein is slechts een uitdrukking van de klassenstrijd. We mogen niet aan de druk toegeven en onze eisen afzwakken. Op 31 januari waren er meer dan 100.000 aanwezigen op een ‘Mars voor verandering’ in Madrid. De oproep ging uit van Podemos met als boodschap: “De verandering die voorheen onmogelijk leek, komt nu steeds dichterbij. We moeten de kaste aan de top verdrijven en de instellingen heroveren voor het belang van de gewone bevolking.” Een nieuwe golf van intensieve strijd in Spanje kan Podemos naar links duwen en mogelijkheden creëren voor het Europese verzet tegen het besparingsbeleid.

Socialismo Revolucionario, onze Spaanse zusterorganisatie, verdedigt een programma van socialistische maatschappijverandering en benadrukt de nood aan mobilisatie en organisatie van de werkenden waarbij eigen politieke instrumenten worden opgebouwd op basis van arbeidersdemocratie.

 

Meer info in het Spaans: socialismorevolucionario.org

De verkiezing van een regering onder leiding van Syriza in Griekenland heeft het verzet tegen de besparingen doorheen Europa en daarbuiten versterkt. Dit is zeker het geval in Spanje waar een kracht die vaak wordt voorgesteld als het ‘Spaanse Syriza’, met name Podemos, forse stappen vooruit zet.

Analyse door Danny Byrne

Peilingen plaatsen Podemos steevast op de eerste of de tweede plaats met telkens meer dan 20%. Dit vormt een bedreiging voor het Spaanse tweepartijenstelsel. Op 31 januari waren er in de straten van Madrid maar liefst 100.000 betogers op de ‘mars voor verandering’ van Podemos. In een jaar met heel wat verkiezingen in Spanje, is dit geen onbelangrijke ontwikkeling.

Podemos zal een enorme electorale doorbraak kennen en hoopt zelfs om de macht te kunnen nemen. Of de partij aan een absolute meerderheid zal geraken, lijkt momenteel nog weinig waarschijnlijk. De twee grote kapitalistische partijen – de conservatieve PP en de voormalige sociaaldemocraten van PSOE – zouden weleens tot een ‘grote coalitie’ kunnen gedwongen worden in een poging om de vooruitgang van Podemos af te remmen. Het zou de neerwaartse spiraal van beide partijen, en zeker van de PSOE, wellicht enkel versnellen.

Net zoals Syriza wordt Podemos door miljoenen mensen gezien als een mogelijk instrument om een einde te maken aan de nachtmerrie van de Spaanse besparingen en als middel om terug een waardig leven te bekomen na zes jaar van afbraak. Maar kan Podemos die hoop ook waarmaken?

Op de laatste meeting van Syriza voor de verkiezingen van 25 januari was Podemos prominent aanwezig. Partijleider Pablo Iglesias gaf naast Alexis Tsipras een van de centrale toespraken op de meeting. De aanwezigen riepen de slogan: ‘Syriza, Podemos, Venceremos’ (‘we zullen winnen’ in het Spaans). Waar Syriza ontstond als alliantie van linkse groepen, is Podemos een nieuwe beweging die los staat van de traditionele linkse partijen.

Het succes van Podemos is op heel wat vlakken het resultaat van het falen van de traditionele organisaties van de linkerzijde en de arbeidersbeweging. De leiding van deze organisaties – in het bijzonder Izquerda Unida (Verenigd Links) en de grote vakbonden – had niet begrepen dat de crisis leidde tot een nieuwe periode van intensieve klassenstrijd en radicale verandering. Ze gingen door met het oude beleid van samenwerking en akkoorden binnen het systeem en met de partijen van de werkgevers.

Miljoenen mensen die ingingen tegen het besparingsbeleid – met onder meer de beweging van Indignados en de beweging van bezettingen – zagen de traditionele linkerzijde en de vakbonden eerder als deel van het systeem dan als een kracht die de strijd ertegen zou leiden.

Podemos werkte zich op als alternatief met een linkse agenda die ingaat tegen de besparingen. Het programma omvat de verwerping van de illegitieme publieke schulden en de stopzetting van de besparingen. Er werden heel wat eisen en slogans van de indignados en andere sociale bewegingen overgenomen. Bovendien draagt Podemos geen erfenis van deelname aan het beheer van het systeem. Dat maakt de formatie aantrekkelijk voor een nieuwe generatie.

‘Het volk’

Podemos is georganiseerd rond Pablo Iglesias en andere linkse academici. Er wordt nadruk gelegd op het bestaan van ‘la casta’, een corrupte politieke kaste van gevestigde politici. Dit sluit aan bij een sfeer onder brede lagen van de bevolking die de gevestigde politici verwerpen. Het vond een uitdrukking in de beweging van indignados en de antipartijsfeer. Podemos stelt dat het wil optreden als vertegenwoordiger van ‘het volk’, in plaats van de gediscrediteerde politici.

De leiders van Podemos stellen het niet voor als een partij in de traditionele zin, maar als ‘participatieve ruimte’ waarmee de bevolking van Spanje een politieke stem kan laten horen. Organisatorisch baseert Podemos zich niet op een netwerk van afdelingen op basiscomités, maar op ‘burgerbijeenkomsten’ die open staan voor alle Spaanse burgers. De leiding van Podemos wordt verkozen met een eerste ronde die open staat voor iedereen en via het internet wordt gehouden. In de toekomst wil Podemos ook online consultaties houden rond belangrijke politieke standpunten. Meer dan 300.000 mensen hebben zich geregistreerd om daaraan deel te nemen.

Volgens de leiders betekent dit dat ‘Podemos het volk is’. Maar er zijn enkele tegenstrijdigheden. Zijn er immers geen mensen die het besparingsbeleid steunen? Er zijn ongetwijfeld burgers die er voordeel uit halen, denk maar aan de grote bankiers en aandeelhouders aan wie de overheidsschulden worden betaald.

Het is noodzakelijk dat de beweging tegen het besparingsbeleid begrijpt dat de mensen die een politieke stem nodig hebben de werkenden, werklozen, jongeren, gepensioneerden, … zijn. Kortom de werkende klasse wiens belangen regelrecht tegenover die van andere ‘burgers’ staan, met name de superrijke kapitalistische klasse.

Voor socialisten is het ook belangrijk dat het politiek betrekken van werkenden betekent dat ze actief zijn in democratische structuren waar discussie mogelijk is en beslissingen genomen worden over het beleid en de strategie van de beweging. Dat omvat meer dan af en toe eens een standpunt aanklikken in een online verkiezing of referendum.

Podemos heeft honderden ‘cirkels’ of afdelingen doorheen het land. Maar die spelen amper een rol in de werking van Podemos. Het feit dat er geen massale afdelingen zijn in de wijken en de werkplaatsen, waarop Podemos zich kan opbouwen, zorgt ervoor dat de praktijk van Podemos wel erg top-down is. Er is een kleine groep die de leiding vormt, gebaseerd op partijleider Iglesias. Deze kleine groep beslist over alles.

Democratie?

Deze manier van functioneren gaat dan wel gepaard met democratisch klinkende slogans, maar het gaat wel uit van een passieve rol van de bevolking. Het vormt een obstakel voor de opbouw van een massale democratische politieke kracht van de Spaanse arbeidersklasse.

Tienduizenden mensen die op straat kwamen voor de ‘mars voor verandering’ keerden enkel met een oproep om voor Podemos te stemmen naar huis. Een dergelijke mobilisatie had gebruikt kunnen worden als startpunt voor een massabeweging van protest en stakingen om de regering neer te brengen en de besparingen te stoppen. Een mogelijke verkiezingsoverwinning zou daar deel van kunnen uitmaken.

Dit is geen academische kwestie. Zoals Griekenland toont, zorgt het nemen van de noodzakelijke maatregelen meteen voor een confrontatie met de belangen van de grote bedrijven en de trojka. Elke linkse regering kan enkel de maatregelen nemen die ze ook op straat en op de werkvloer kan verdedigen. De mobilisatie en zelforganisatie van de werkende klasse is een belangrijke voorbereiding hierop.

De leiders van Podemos hebben net zoals die van Syriza hun programma wat afgezwakt naarmate ze populairder werden. Het aanvankelijke programma van Podemos was radicaal links. Er werd een degelijk inkomen voor iedereen beloofd, het recht op betaalbare huisvesting en de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie. De afgelopen maanden werd de toon wat afgezwakt en verdwenen belangrijke eisen zoals de pensioenleeftijd op 60 jaar of de niet-betaling van de schulden. In naam van het ‘realisme’ en de internationale ‘context’ liet Podemos deze eisen vallen.

Het klopt natuurlijk wel dat er een context is die niet bepaald gunstig is voor het nemen van maatregelen die ingaan tegen de ellende van de werkenden. Deze context bestaat uit de aanhoudende dominantie door multinationals en bankiers, wiens markten en instellingen (zowel op nationaal als Europees vlak) er alles aan doen om stokken in de wielen te steken van een regering die het opneemt voor de meerderheid van de bevolking. In plaats van dit te aanvaarden en het programma aan te passen aan wat mogelijk is binnen dit kader, moeten de massabewegingen tegen het besparingsbeleid ervoor opkomen om de context te wijzigen.

Socialistisch beleid

Enkel de organisatie en mobilisatie van de werkende klasse en een linkse regering met een revolutionair socialistisch beleid om de dictatuur van de markten te vervangen door arbeidersdemocratie op basis van het democratische publiek bezit van de rijkdom, kan deze taak aanvatten. Een dergelijke regering zou banden kunnen aangaan met de werkende bevolking van Griekenland, Ierland, Portugal en andere Europese landen om te bouwen aan een socialistische federatie in plaats van het Europa van de bazen.

Socialisme Revolucionario, onze Spaanse zusterorganisatie, komt op voor een revolutionaire pool van de linkerzijde, de arbeidersbeweging en sociale bewegingen en dit rond een dergelijke socialistische strategie.