Tag: loonnorm

De sociale partners van de “Groep van 10” onderhandelen elke twee jaar in de privésector over loon- en arbeidsvoorwaarden. Dat resulteert in een Interprofessioneel Akkoord (IPA). De magere loonmarge van 0,4% maximale loonstijging voor de komende twee jaar werd in januari al afgeschoten door de vakbonden, maar wordt nu brutaal opgelegd door de federale regering-De Croo, een regering die volgens sommigen beschouwd wordt als “de best mogelijke” en alleszins beter dan Michel, want zonder N-VA.

door Tina (Denderstreek) uit maandblad De Linkse Socialist – geschreven voor het akkoord van afgelopen nacht

0,4%? No way!

Na het rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) met de “berekening” van de loonnorm van 0,4% op 14 januari 2021, volgden al snel drie vakbondsacties die duidelijk maakten dat die norm voor de gewone werkmens onaanvaardbaar is. De pandemie toonde aan dat arbeiders essentieel zijn, dat zij de motor van de economie zijn. Het waren diezelfde arbeiders die grote risico’s namen door te blijven doorwerken. Nu een loonnorm opgelegd krijgen, terwijl CEO’s en aandeelhouders ongebreideld kunnen genieten van de welvaart die door die arbeid gecreëerd werd, is onaanvaardbaar.

De IPA-onderhandelingen, een decennialange traditie in België, worden sinds 1996 gegijzeld door de loonnormwet (die onder Michel in 2017 nog strenger werd). Daardoor worden vakbonden systematisch geconfronteerd met een plafond voor loonstijgingen, berekend aan de hand van de verwachte stijging van de lonen in onze buurlanden, zogezegd om onze concurrentiepositie niet in gevaar te brengen. De vakbonden zouden de krachten moeten bundelen om definitief komaf te maken met de loonnorm en vrij te kunnen onderhandelen over de lonen.

Voor dividenden en CEO-lonen geldt ondertussen geen enkele beperking. Die beperking kan wél ingeroepen worden volgens diezelfde loonnormwet. Wanneer ‘King Connah’ dit vermeldde op 1 mei, was dat echter puur populisme. Het was slechts communicatie, zonder enig plan om het ook effectief te realiseren. Het wetsvoorstel van de PVDA en PS’er Marc Goblet stelt een indicatieve loonnorm voor in plaats van een bindende norm. Dat zou een stap vooruit zijn, maar ook daarvoor zal actieve strijd nodig zijn. Bovendien moet verder gegaan worden: de loonnormwet moet weg!

Eerste overwinning na stakingsdag

Een eerste overwinning na de nationale stakingsactie op 29 maart, was de toegeving dat de 9 miljoen euro die reeds in september 2020 was toegezegd om de uitkeringen (van ziekte, werkloosheid …) te verhogen, ook effectief naar de sociale zekerheid zou gaan, al was er nog steeds geen IPA. Heel lang werd deze enveloppe om de welvaartsvastheid van de uitkeringen te garanderen door de patroons als pasmunt gebruikt om eigen eisen te verwezenlijken binnen een IPA.

Wanneer de sociale partners er binnen de twee maanden na het rapport van het CRB niet uit geraken, is de regering normaal gezien aan zet. De regering-De Croo, met PS-minister van werkgelegenheid Dermagne op kop, probeerde nog lang de hete aardappel wéér bij de sociale partners te leggen, maar kwam begin mei (nadat bleek dat het water echt veel te diep was) dan toch met een eigen voorstel. Het VBO was onmiddellijk zeer positief. Dat maakt nogmaals duidelijk uit wiens hand de regering eet. Het voorstel legt terug de 0,4% op als plafond, met als enige nuancering een schamele éénmalige netto premie van maximaal 500 euro (met beperkte patronale lasten van 16,5%) voor bedrijven die goed boerden het afgelopen jaar. Deze premie zou op ondernemingsniveau onderhandeld worden.

Rond de andere kwesties kregen de sociale partners een maand om te onderhandelen. Zo is er vanuit de vakbonden de meer en meer gezamenlijke roep om een hoger minimumloon. Het minimumloon in België volgde immers jarenlang niet de stijging van de levenskost, waardoor het flirt met de armoedegrens. Het voorstel is nu dat de sociale partners afspraken maken over een zeer geleidelijke optrekking van het minimumloon, die pas na de Corona-periode zou starten. Ook hier zullen de vakbonden verder moeten mobiliseren en blijven gaan voor minstens 14 euro per uur, of méér, aangezien die eis binnenkort voorbijgestreefd is door de reële levenskost.

De regering, die meer de patroons tegemoet komt dan de vakbonden, stelt ook voor om de harmonisering van aanvullende pensioenen tussen arbeiders en bedienden nogmaals uit te stellen, en extra overuren mogelijk te maken in 2021.

Een laatste luik gaat over de besprekingen rond landingsbanen: de mogelijkheid voor oudere mensen om de arbeidstijd te verminderen met 1/5de of de helft. Momenteel is er geen regeling meer: de vorige liep af op 31 december 2020. Hierdoor kan niemand nog zijn loopbaan verminderen met een uitkering van de RVA als bijpassing. Dit is nochtans nodig, zeker in een context van moeilijke Corona-tijden, hoge werkdruk en een brede verspreiding van burn-outs. Landingsbanen zijn noodzakelijk, maar er is meer nodig: algemene arbeidsduurvermindering zonder loonverlies en met compenserende aanwervingen. Dat zou niet alleen een antwoord bieden op de werkdruk, maar ook op de vermindering van het werk in een aantal sectoren.

Tot slot heeft de regering in haar voorstel met geen woord gerept over de SWT, het vroegere brugpensioen. De mogelijkheid om vroeger op pensioen te gaan (met een bijpassing van de werkgever bovenop de werkloosheidsuitkering en gelijkstelling voor het pensioen), is een eis die de vakbonden moeten blijven opnemen. Dat is immers noodzakelijk om de ouderen te ontlasten en jongeren een kans te geven op degelijke contracten van onbepaalde duur.

De besprekingen rond deze punten moeten half juni rond zijn, maar verwacht wordt dat de regering zal doorvoeren wat de patroons hen influisteren. Midden mei was er een beperkte actie van de vakbonden in Brussel. Er zal in navolging van de stakingsdagen voor hogere lonen een massalere strijd nodig zijn om rond alle eisen vooruitgang te boeken.

Aan het station Gent-Sint-Pieters stond vandaag een piket met de boodschap ‘Meer dan peanuts!’. De 0,4% ruimte tot loonsverhoging wordt er als denigrerend beschouwd. Daarnaast wordt de eis voor een minimumloon van 14 euro per uur naar voren gebracht. We spraken op dit piket met Tony Fonteyne, secretaris van ACOD Spoor Oost-Vlaanderen.

Door Wouter

Waarom gaat spoorpersoneel in actie?

Wij kunnen niet leven met een beperking van 0,4% loongroei. Het zijn apennootjes voor personeel die al meer dan tien jaar wacht op een loonsverhoging. Onze mensen zijn blijven werken zonder klagen, terwijl dit niet zonder risico’s was tijdens de pandemie. Tegelijkertijd wordt er steeds meer flexibiliteit gevraagd. Toch durft de directie zeggen dat er door COVID verlies gemaakt wordt en er in de komende onderhandelingen binnen de NMBS weinig tot geen ruimte is. Respect voor het personeel houdt een degelijke opslag in!

Was de keuze om wel een piket te zetten snel gemaakt?

Ja, hoor. Dit is een fundamentele traditie van strijdbare vakbonden. Die moeten we in stand houden. Er wordt van de COVID pandemie geprofiteerd om beperkingen op onze rechten door te duwen, dat kunnen we niet aanvaarden. Er kan vandaag 100% coronaproof gestaakt worden: je kan dit doen door in je kot te blijven. Op deze actie hebben we markeringen geplaatst om buiten op veilige afstand te blijven. Alle noodzakelijk materiaal om geen hoogrisico contacten te hebben, is voorzien.

Hoe moet het verder wanneer de beperking op loongroei blijft?

Wij staan klaar om op initiatief van de vakbondsleiding van de twee grote vakbonden nieuwe en opbouwende acties mee te ondersteunen. We verliezen jaarlijks ongeveer 1000 personeelsleden, zo gingen we vorig jaar van 30.000 naar 29.000. Loketten werden gesloten en zelfs in steden zoals Lokeren of in populaire stations als Gent-Dampoort is er een afbouw. We slikten de afgelopen vijf jaar al 3 miljard euro besparingen. Ik ben verwonderd dat de treinen blijven rijden. We zien de spoorwegen als een publieke opdracht, dus er zijn meer middelen nodig voor betere dienstverlening. Het stopt niet vandaag!

“Na het applaus, nu een slag in het gezicht!” Terecht beschouwen het ACV en het ABVV het voorstel van maximale loonmarge van 0,4% als schandalig. Dit komt neer op amper 6 euro bruto per maand voor de laagste lonen of 9 euro bruto per maand voor personeel in de als “essentieel” omschreven jobs. Het equivalent van vier grote broden per maand.

Bazen zijn blijkbaar vergeten wie de rijkdom produceert…

Het zal niemand verbazen dat de bazen kwaad zijn over de aankondiging van een staking. Betere lonen? “Het lijkt erop dat de vakbonden vergeten zijn dat we in een crisis zitten,” zegt De Tijd. “Nu een staking uitroepen, is niet constructief,” klinkt dat bij De Standaard. De ‘progressieve’ versie hiervan in De Morgen: “Een staking is niet bepaald een erg geïnspireerd antwoord op de sociale kwesties na corona.” Neen, veel inspiratie hadden de media niet in hun anti-stakingspropaganda die zo opgediept lijkt uit de tijd dat gewone werkenden nog niet erkend werden als de helden die alles doen draaien.

Als je naar de bazen luistert, is het nooit het juiste moment om de lonen te verhogen. Nuja, onze lonen om preciezer te zijn. In 2019 verdiende een manager van een BEL20-bedrijf (de Belgische beursgenoteerde bedrijven) gemiddeld 2,46 miljoen euro of 30% meer dan het jaar ervoor. Delhaize haalde in 2020 14% meer omzet, waardoor de baas 34% opslag kreeg. Neen, we zitten niet allemaal in hetzelfde schuitje.

Ook voor de aandeelhouders is er geen maximale marge voor de verhoging van de dividenden. De Bel20-bedrijven bereiden zich voor om in 2021 meer dan 5 miljard euro aan dividenden uit te keren. De studiedienst van de PVDA berekende dat een loonsverhoging van 5% in deze bedrijven slechts 25% van de aangekondigde dividenden zou kosten. Als de bazen zeggen dat loonsverhogingen ‘onbetaalbaar’ zijn, moeten ze het bewijzen door de boeken te openen.

Voor de aandeelhouders van Colruyt zit er dit jaar een dividend van 183 miljoen euro in. Het personeel van de supermarktketen zal het echter met kruimels moeten stellen, ook al stonden ze van het begin van de gezondheidscrisis in de frontlinie. Op vrijdag 12 maart benadrukte Yves Van Laethem, de Franstalige tegenhanger van Steven Van Gucht, dat het aantal clusters op de werkvloer nog steeds erg groot is. Bij ABInBev in Jupille was er eerder een staking van 12 dagen nodig om maatregelen te bekomen nadat meer dan tien arbeiders besmet waren geraakt. De media negeren dit doorgaans en wijzen liever met de vinger naar jongeren in de parken.

De loonwet van 1996 is gebaseerd op een berekening van de ‘loonkost’. Alsof de werkenden een kost zijn in plaats van diegenen die voor alle winst zorgen. Op stakingsdagen horen we in de gevestigde media hoeveel de staking “kost”, waarmee ze eigenlijk erkennen dat het de werkenden zijn die de rijkdom produceren. De productiviteit is de afgelopen jaren gestaag toegenomen. In feite zijn de Belgische lonen sinds 1996 12% achtergebleven bij de productiviteitsgroei. Anders geformuleerd: we werken steeds harder. Dit leidt tot meer uitputting op het werk, waarbij de kosten van burn-outs en ziektes naar de gemeenschap worden doorgeschoven. Voor hogere winsten is elke situatie opportuun, voor loonsverhogingen is het dat nooit.

Strijd loont!

Momenteel leeft in België 5% van de beroepsbevolking onder de armoedegrens. In 2020 was ongeveer een kwart van alle Belgen (werkenden en niet-werkenden) niet in staat om onverwachte uitgaven te doen. 5,7% van hen kon zijn rekeningen niet op tijd betalen. En 20% van de Belgen kan het zich niet veroorloven een weekje op vakantie te gaan. Een beter minimumloon is een absolute noodzaak. En dat geld gaat niet naar bankrekeningen in belastingparadijzen…

Op dit punt is zojuist een belangrijke overwinning behaald: het minimumloon van 14 euro/uur komt er aan de universiteit van Gent. Dit is het resultaat van het langdurige werk van de vakbondsdelegatie van het ACOD, die de betrokkenheid van het personeel en de studenten heeft vergroot met een petitie, vervolgens een betoging en ten slotte een zorgvuldig voorbereide staking in maart 2020.

De eerste actiedagen van het gemeenschappelijk vakbondsfront op 12 en 25 februari illustreerden de vastberadenheid die aan de basis leeft. De staking van 29 maart is ruim van tevoren aangekondigd en de mobilisatie zal worden ondersteund door de uitgave van de “Loonkrant” (zie: https://www.abvv.be/documents/20182/408944/De_Loonkrant.pdf/). Deze krant zal op een miljoen exemplaren worden verspreid in de bedrijven, op dezelfde wijze als de pensioenkranten die enkele jaren geleden uitkwamen en die bijdroegen tot de succesvolle mobilisaties die het pensioen met punten van de regering-Michel hebben tegengehouden.

Deze krant en campagne zijn een goede gelegenheid voor delegaties om sensibiliseringsbijeenkomsten te organiseren, ook online, om de argumentatie voor betere lonen en sociale uitkeringen verder te verfijnen en om de volgende stappen in ons actieplan tegen de bazen en de regering te bespreken. Er is een ernstig actieplan nodig dat alle krachten van de arbeidersbeweging bijeenbrengt om een loonnorm af te dwingen die een minimale verhoging vastlegt en geen maximale. Op die manier zou de strijdbaarheid van de sterkste sectoren een beter minimum voor iedereen garanderen.

Er is eenheid van alle werkenden nodig, Franstalig of Nederlandstalig, ACV- of ABVV-lid. Het is zeker dat de strijd niet overal op hetzelfde niveau zal beginnen, dat is nooit het geval geweest. We moeten echter vermijden dat we ons concentreren op wat niet werkt of waar we zwakker staan. Het is beter om positieve elementen te benadrukken en te zien hoe die kunnen veralgemeend worden om een zo breed mogelijke basis voor strijdbaar syndicalisme op te bouwen.

Dat is hoe we een krachtsverhouding opbouwen waarmee we niet alleen de loonnorm van 0,4% verwerpen of ons verzetten tegen elk slap compromis dat de sociale zekerheid ondermijnt, maar dat ook de loonwet van 1996 naar de prullenmand verwijst. De liberale professor Paul De Grauwe van de London School of Economics schreef in De Morgen: “De wet van 1996 is gebaseerd op een verouderde economische opvatting die het moet weten van kostendrukking. Die leidt tot een negatieve spiraal van lage lonen en onaantrekkelijke jobs. We kunnen ons beter bevrijden van dit ouderwetse economisch paradigma en de loonnorm in de prullenmand gooien.” Inderdaad, maar tegelijk vergeten we niet dat De Grauwe niet verlegen is om van standpunt te veranderen om de belangen van zijn sociale klasse te verdedigen.

Een ander systeem is nodig

Niet alleen de loonnorm en de loonwet moeten weg. In het kapitalistische systeem zullen de bazen altijd proberen om met de ene hand terug te nemen wat zij met de andere moesten toegeven. De Tijd waarschuwt nu al: “Vandaag de lonen verhogen, is het ontslag van morgen mee organiseren.” We weten al wat de beste manier is om terug te vechten: de nationalisering onder controle van de werknemers van alle bedrijven die sluiten of die dreigen met collectief ontslag.

Sommigen rekenen op  de sociaaldemocratie (SP.a-PS) en groenen (Groen-Ecolo). Nochtans heeft deze regering met dezelfde partijen het patronaat in een zetel gezet door het carcan van loonbeperking in het regeerakkoord te verankeren. We zullen zien wat ze waard zijn, als ze onder druk komen te staan van een vastberaden arbeiderswereld in strijd. De beste manier om het gevaar van rechts, populistisch en extreemrechts, af te wenden, is door te stoppen met een beleid van het “minste kwaad” dat België op de 16^e plaats van belastingparadijzen heeft gebracht (volgens het rapport 2021 van het Tax Justice Network). België is op deze manier een “paradijs voor de kapitalisten” en een “hel voor de arbeiders”, zoals Marx de sociale verhoudingen in ons land al omschreef in de 19^e eeuw.

In de strijd tussen arbeid en kapitaal tegen een achtergrond van economisch, gezondheids- en ecologische crisis, is er nood aan een globaal programma voor socialistische maatschappijverandering. Het zijn de werkenden die de wereld doen draaien en de bron zijn van de geproduceerde rijkdom. De enige uitweg uit de kapitalistische impasse is dat de werkenden de voornaamste hefbomen van de economie in handen nemen en de productie en distributie democratisch organiseren op basis van de noden van de mens en de planeet in het kader van een democratische planning.

De vakbondsleiders hebben beslist om niet over een schandalige loonmarge van 0,4% te onderhandelen. Normaal waren er deze week twee onderhandelingsmomenten tussen bazen en vakbonden gepland. Na de bijeenkomst maandag werd de afspraak op woensdag afgeblazen. Dat is een terechte stap van de vakbondsleiders. Als het overleg onmogelijk is, blijft er maar één optie over: de strijd organiseren.

De bazen, die uiteraard blij waren met het voorstel van een verdere stagnatie van de lonen, vonden de beslissing van de vakbondsleiders “onbegrijpelijk en onaanvaardbaar.” Ze laten uitschijnen dat de werkenden tevreden mogen zijn met 0,4%. Of hun aandeelhouders zich met dergelijke rendementscijfers tevreden zouden stellen, is uiteraard een andere kwestie. Tegelijk stellen ze meteen dat als de vakbondsleiders de loonnorm niet slikken er ook niet kan gesproken worden over sociale maatregelen zoals de welvaartsenveloppe voor de uitkeringstrekkers en gepensioneerden. Die chantage op de kap van de zwaksten in de samenleving gebruikt het patronaat al jaren.

De twee argumenten van de bazen blijven dezelfde: het is crisis en die 0,4% is wat de wet voorschrijft. Rond het argument van de crisis wordt vooral gekeken naar de sectoren die het moeilijk hebben, in het bijzonder zelfstandigen in de horeca. Daarvoor zouden de werkenden in alle sectoren, inclusief diegenen die meer winst maakten in de pandemie, moeten opdraaien. Hetzelfde vragen de bazen uiteraard niet van hun collega’s die het beter deden in de pandemie. Belfius-topman Marc Rasière verklaarde doodleuk dat er “te veel cafés en restaurants” zijn en dat enkele faillissementen geen probleem vormen.

In de aanloop naar het advies van de CRB schreeuwden de woordvoerders van de bazen het in alle media uit: in tijden van crisis zijn loonsverhogingen uit den boze. Pierre Wunsch van de Nationale Bank waarschuwt voor jaren van besparingsbeleid. De patronale provocateur Wouter De Geest van VOKA riep al op tot een nieuwe aanval op de pensioenen. Terwijl steeds meer economen en instanties tot de conclusie komen dat het jarenlange besparingsbeleid heeft gefaald, houden de bazen er krampachtig aan vast. Steeds hetzelfde doen, maar een ander resultaat verwachten, was volgens Einstein de definitie van waanzin.

VBO-topman Timmermans stelde dat als de vakbonden het niet eens zijn, ze de regering moeten polsen om de loonwet te wijzigen. Het gebeurt niet vaak, maar Timmermans heeft in deze gelijk. We moeten ons met de arbeidersbeweging organiseren om de loonnorm én de loonkostenwet van 1996 te breken. Het vriendelijk vragen aan de regering zal ons niet ver brengen, we zullen het door strijd moeten afdwingen.

De loonkostenwet legt een dwingende loonnorm op en bepaalt de wijze waarop de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven het advies inzake loonnorm moet berekenen. Er scheelt vanalles aan die berekening en aan het dwingend karakter van de loonnorm. De wet werd nog verstrengd onder de regering-Michel. Het is een wet die geschreven is op maat van de bazen. Voor hen is het gemakkelijk: ze bepalen de regels, inclusief de mogelijkheden om vals te spelen, en doen elke kritiek daarop af als ‘onwettelijk’. Als de wet een obstakel is om de werkenden een degelijk inkomen toe te kennen, dan moet die wet weg.

De vakbonden stelden dat een marge van 0,4% onaanvaardbaar is en dat hierover geen onderhandelingen mogelijk zijn. “Het sociaal pact is dood. De sociale vrede die ermee gepaard ging ook,” stelde Françoise Bernard van het ABVV Luik-Hoei-Waremme in een opiniestuk in Le Soir op 19 januari. Het opzeggen van de sociale vrede is gebeurd door de opeenvolgende regeringen en de bazen. Niets wijst erop dat de nieuwe regering zich minder patroonvriendelijk zal opstellen. Dat zagen we tijdens de gezondheidscrisis waarbij ons sociaal leven aan strikte beperkingen werd onderworpen, maar veel bedrijven zo goed als ongemoeid werden gelaten. We mochten meer mensen zien op het werk dan tijdens het kerstfeest. Laten we evenmin vergeten dat de loonwet in 1996 de vrucht was van een regering van socialisten en christendemocraten.

De arbeidersbeweging moet de strijd organiseren. De solidariteit van de afgelopen maanden met het personeel van de essentiële sectoren, waar de lonen vaak laag liggen, toont de mogelijkheden.  Er is nood aan een campagne met zo breed mogelijke betrokkenheid richting een algemene staking. Om onze gerechtvaardigde eisen rond koopkracht en minimumlonen te bekomen, volstaat het niet om gewoon de onderhandelingspositie van de vakbondstop te versterken. We moeten tonen dat het ons menens is. Het zijn de werkenden die voor welvaart zorgen: zonder onze arbeid zijn de kapitalisten en hun politici niets. Als wij het werk neerleggen, valt alles stil.

Binnen het kapitalisme botsen onze belangen steeds op die van de superrijken. We moeten voor elke vooruitgang vechten en zodra de krachtsverhoudingen het de bazen toelaten, staat elke verworvenheid terug onder druk. LSP meent dat we de strijd niet kunnen beperken tot koopkracht of het behoud van verworvenheden, maar dat we moeten opkomen voor een ander systeem waarin de behoeften en noden van de meerderheid van de bevolking centraal staan in plaats van die van een handvol kapitalisten. Kortom, we gaan voor een democratisch socialistische samenleving.